Περί αστρονομικών γελοιοτήτων

(και ελπίζω να τα θυμάμαι καλά και να μην γράψω καμιά μπαρούφα! Την επιείκιά σας αν το πράξω...)


Ανεξαρτήτως αν κάποιος ασχολείται ή όχι με θέματα αστρονομίας ή του Σύμπαντος γενικότερα, σίγουρα την έκφραση "έτος φωτός" την έχει ακούσει περισσότερες από μία φορά.
Θα ξεκινήσω από τα βαθειά αμέσως. Τι είναι αυτό το περιβόητο έτος φωτός;
Κατ' αρχήν, πρόκειται για μονάδα -ας πούμε- μήκους (λέω "ας πούμε" διότι αφενός η λέξη μήκος δεν έχει και ιδιαίτερο νόημα στο Σύμπαν, όπου πρακτικά ευθείες γραμμές δεν υφίστανται, αφετέρου στο Σύμπαν δεν υφίσταται χώρος σκέτος, αλλά χωροχρόνος, αυτά είναι μια άλλη ιστορία όμως). Το έτος φωτός μετράει αποστάσεις εν ολίγοις. Πιο συγκεκριμένα 1 έτος φωτός ισοδυναμεί (για να το φέρουμε και λίγο στα... μέτρα μας) με την απόσταση που καλύπτει το φως μέσα σε χρονικό διάστημα ενός έτους. Τελείως χονδρικά ας κάνουμε τον εξής υπολογισμό:
Ένα έτος αποτελείται ως γνωστόν από 365 ημέρες. Μια μέρα από 24 ώρες. Μια ώρα από 60 λεπτά. Ένα λεπτό από 60 δευτερόλεπτα. Η ταχύτητα του φωτός τιμάται στα 300.000 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο. Το έτος φωτός ισούται με το γινόμενο όλων αυτών των αριθμών, ήτοι: 365 x 24 x 60 x 60 x 300.000 = (κρατήστε λίγο την αναπνοή) 9.460.800.000.000 χιλιόμετρα δηλαδή κάτι "λιγότερο" (μερικά "ψιλά" μωρέ) από 9,5 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα (ακούραστο το φως, έτσι δεν είναι;) μέσα σε ένα γήινο ημερολογιακό έτος.
Αν υποθέσουμε ότι η απόσταση Αθήνας-Θεσσαλονίκης είναι 600 χιλιόμετρα, με μιαν απλή διαίρεση των δύο αριθμών προκύπτει ο αριθμός 15.768.000.000, δηλαδή μέσα σε έναν χρόνο το φως κάνει τη διαδρομή Αθήνας-Θεσσαλονίκης "κάτι" λιγότερο από 16 δισεκατομμύρια φορές. Αν υποθέσουμε τώρα ότι ένας ακούραστος Ελληνάρας οδηγός κάνει το ίδιο δρομολόγιο σε 6 ώρες (με σταθερή ταχύτητα 100 km/h) και δίχως στάσεις για ξεκούραση, για βενζίνη κλπ, κλπ, κλπ (άλλωστε το φως δεν κάνει στάσεις, εκτός αν τύχει και περάσει πολύ κοντά από κάποια μαύρη τρύπα οπότε και "σταθμεύει" μια και καλή), μέσα σε μια μέρα θα καταφέρει να κάνει το δρομολόγιο Αθήνας-Θεσσαλονίκης 4 φορές, επί 365 μέρες μας κάνει μόλις 1460 φορές... Το παράδειγμα αυτό το αναφέρω και για να γίνει με έναν εύκολο τρόπο κατανοητός ο όρος "έτος φωτός" αλλά και για να φανεί η "αντιστοιχία" του με τα πιο γήινα πράγματα...
Εννοείται φυσικά ότι αν ακούσουμε πχ για 5.000 έτη φωτός πρέπει πάλι να γίνει ο αντίστοιχος πολλαπλασιασμός και πάει λέγοντας...


Μερικά επακόλουθα της ταχύτητας του φωτός είναι τα εξής: το βραδάκι αν έχει ξαστεριά θαυμάζουμε τα πανέμορφα άστρα στον ουρανό. Η πραγματικότητα ίσως να είναι λίγο πιο ζοφερή απ'όσο νομίζουμε. Στην πραγματικότητα δεν είμαστε σε θέση να ξέρουμε αν τα άστρα που θαυμάζουμε υπάρχουν ακόμη, αφού ανάλογα με την απόστασή τους, το φως κάνει και το αντίστοιχο χρονικό διάστημα για να φτάσει στη Γη. Θα αναφέρω σαν παράδειγμα το αρκετά γνωστό (για πολλούς και διάφορους λόγους) άστρο του Σειρίου (ωπ! Zaphod;!). Ο Σείριος βρίσκεται μόλις... 8,57 έτη φωτός από τη Γη. Πρακτικά αυτό μεταφράζεται ως εξής: αν ένας κάτοικος του Σειρίου "στοχεύσει" τη Γη με έναν τεράστιο φακό και τον ενεργοποιήσει, το φώς του φακού θα φτάσει στη Γη μετά από 8,57 χρόνια έχοντας διανύσει μόλις... 8,57x 9.460.800.000.000 = 81.079.056.000.000 χιλιόμετρα... Με λίγα λόγια αυτό το χρονικό κοιτώντας τον νυχτερινό ουρανό ουσιαστικά βλέπουμε το Σύμπαν όπως ήταν στο παρελθόν! (εκπληκτικό έτσι;)
Και το ακόμη καλύτερο: όσο πιο βαθειά βλέπουμε στο σύμπαν τόσο πιο πολύ ταξιδεύουμε πίσω στο παρελθόν του Σύμπαντος! Εν ολίγοις, δύο αστέρια που στον ουρανό φαινομενικά είναι το ένα δίπλα στο άλλο, στην πραγματικότητα μπορεί να απέχουν μεταξύ τους μερικά (έως και πολλά έτη φωτός) και αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι στο ίδιο δικό μας χρονικό σημείο βλέπουμε δύο διαφορετικά παρελθόντα του Σύμπαντος!!
Μην ξεφεύγουμε όμως.
Αν αναλογιστούμε ότι η ηλικία της Γης είναι (αν δεν με απατά η μνήμη μου) περί τα 4.500.000.000 χρόνια, αυτό σημαίνει πως στο Σύμπαν υπάρχουν περιοχές που όταν ο κάτοικός τους στόχευε στη Γη, η Γη πιθανώς να μην υπήρχε καν, άρα δεν ήταν και πολύ καλός στην παρατήρηση του Σύμπαντος διότι στην πραγματικότητα στόχευε στο κενό (ή ίσως σε κάποιο άλλο άστρο ή πλανήτη)...


Ακούω πολλές φορές διάφορους μυστήριους να λένε για εξωγήινους που έρχονται στη γη για εθιμοτυπικές εκδηλώσεις ενδεχωμένως και λοιπές αηδίες. Από την πλευρά μου έχω να πω τα εξής: το να πιστεύεις ότι σε ένα τόσο τεράστιο και αχανές Σύμπαν είμαστε μόνοι μας είναι εγωϊστικό σε ηλίθιο βαθμό. Από την άλλη μεριά όμως το να πιστεύουμε ότι όποιος εξωγήινος πολιτισμός υπάρχει, "επιβάλλεται" για τους εγωϊστικούς μας λόγους να είναι σύγχρονός μας, είναι δραματικά ηλίθιος (και δεν αναφέρομαι σε όσους ΔΕΝ έχουν ανοίξει έστω κι ένα βιβλίο περί Φωτός, αλλά σε όσους έχουν ανοίξει αλλά εμμένουν στις θέσεις τους)... Ακόμη κι αν υπάρχει σύγχρονος εξωγήινος πολιτισμός, πχ στον Σείριο που θεωρείται από τα "κοντινά" άστρα στη Γη, ένας κάτοικός του θα μπορούσε να φτάσει στη Γή μετά από 8+ χρόνια (συν κάτι "ψιλά") και αυτό υπό τον όρο ότι θα είχε διαστημόπλοιο που θα μπορούσε απαρέκκλιτα να πιάσει την ταχύτητα του φωτός (πράγμα που θεωρείται αδύνατον. Το "απαγορεύει" η Θεωρία της Σχετικότητας άλλωστε). Πρακτικά αυτό σημαίνει πως όσο μικρότερη θα ήταν η ταχύτητα του διαστημοπλοίου, τόσο περισσότερο θα μεγάλωνε (αντιστρόφως ανάλογα κιόλας) το χρονικό διάστημα που θα χρειαζόταν να φτάσει στη Γη....
Δεν θα διαφωνήσω ότι κάποιος εξωγήινος πολιτισμός μπορεί να έχει φτάσει σε δυσθεόρατα τεχνολογικά επίπεδα, δεν θα διαφωνήσω ούτε ως προς το ότι μπορεί να έχουν ανακαλύψει κάποια ενέργεια που να εξαντλείται απελπιστικά αργά και να μπορεί να στηρίξει ένα τέτοιο ταξίδι. Να δεχθώ καλή τη πίστει ακόμη και όσα δείχνουν οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας περί "καταψύξεων" προκειμένου να γίνονται ταξίδια δίχως να φθείρεται το σώμα, με τους εξωγήινους να ξυπνούν με κάποιο... ξυπνητήρι (πάντα) στο σωστό χρονικό σημείο (παραδόξως λάθη ή μηχανικές βλάβες δεν συμβαίνουν ποτέ στους εξωγήινους, αυτά είναι αποκλειστικά ανθρώπινα προνόμια φαίνεται, αλλά ας το δεχθώ κι αυτό). Πόσα άλλα μπορούν να γίνουν; Να αποφευχθούν όλα τα ενδιάμεσα άστρα, οι τροχιές των πλανητών, οι κομήτες, οι μαύρες τρύπες, οι αστέρες νετρονίων, οι σούπερ νόβα (υπερκαινοφανείς), να δεχθώ ότι μπορούν να συμβούν τα πάντα (παρόλο που έχουμε φτάσει στο κυριολεκτικά αμελητέο επίπεδο πιθανοτήτων να βάλουμε έναν πίθηκο μπροστά από μια γραφομηχανή και με τη μία να γράψει ολόκληρον τον Άμλετ του Σαίξπηρ, αλλά τέλος πάντων...) Ε, ακόμη κι αν συμβούν όλα αυτά τα πραγματικά απίστευτα, δεν θα υπάρχουμε εμείς όταν θα έχουν φτάσει εδώ πλέον, οπότε πάλι σε ζονγκ πέφτουμε...


Θα μπορέσει να ισχυρισθεί κάποιος ειδήμων ότι γι'αυτό υπάρχουν και οι "σκουλικότρυπες", για να μπορούν να ελαττώνονται οι αποστάσεις. Ναι, είναι γεγονός ότι αυτή η βλακεία είναι πολύ της μόδας εδώ και αρκετά χρόνια. Οι λεγόμενες σκουλικότρυπες για την ώρα υπάρχουν μόνο στη θεωρία, ενώ η ύπαρξή τους θεωρείται πως μπορεί να συσχετιστεί μόνο συνδυαστικά με τις μαύρες τρύπες. Το πρόβλημα είναι πως οι μαύρες τρύπες είναι... πρόβλημα από μόνες τους (γι'αυτό και περιγράφονται ως χωροχρονικές ανωμαλίες: σε μια μαύρη τρύπα δεν υφίσταται ούτε χώρος, ούτε χρόνος). Οι μαύρες τρύπες είναι τεράστιο κεφάλαιο από μόνες τους, αλλά εν προκειμένω θα πω τα εξής ελάχιστα: μια μαύρη τρύπα ας πούμε πως είναι μια υπερσυμπυκνωμένη σφαίρα. Σκεφτείτε ότι ένα ποτήρι κρασιού που περιέχει ύλη από μια μαύρη τρύπα πιθανώς να ζυγίζει εκατομμύρια τόνους. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι μια μαύρη τρύπα ασκεί τεράστιες βαρυτικές δυνάμεις (μιλάμε για νούμερα ασύλληπτα από τον ανθρώπινο νου) οι οποίες με τη σειρά τους δημιουργούν περαιτέρω προβλήματα: αν κάποιος πραγματικά άτυχος αστροναύτης φτάσει στον "ορίζοντα" μιας μαύρης τρύπας, όσο θα σκέφτεται τι θα κάνει η μαύρη τρύπα θα τον έχει "ρουφήξει" ήδη ως τον λαιμό (κι όλα αυτά σε χρόνο dt εννοείται)...
Αν όντως μια μαύρη τρύπα μπορεί να κρύβει μια σκουλικότρυπα η οποία με τη σειρά της να δίνει τη δυνατότητα ταξιδίων και τηλεμεταφορών στα πρότυπα του... σταρ τρεκ, θα πρέπει πρώτα να υπερσκελισθεί το κυριολεκτικά ανυπέρβλητο εμπόδιο της μαύρης τρύπας, οπότε πάλι σε ζονγκ πέφτουμε...

Πρακτικά όλα αυτά μπορούν να συμπυκνωθούν σε μια απλούστατη πρόταση: ότι το Σύμπαν είναι εξαιρετικά σοφό και ξέρει να κρύβει πάρα πολύ καλά τα μυστικά του, ιδίως από βουλημικά όντα όπως ο άνθρωπος...


Τώρα θα μου πει κανείς, πως διάολο συνδυάζονται όλα αυτά και τι σχέση έχει το ένα με το άλλο; Καλή παρατήρηση...


Την επόμενη φορά που θα βρεθεί ο οποιοσδήποτε περίεργος που θα ισχυρισθεί πως οι Έλληνες κατάγονται από τη φυλή Ελ του Σειρίου (ή του οποιουδήποτε άλλου πλανήτη ή άστρου), ας έχετε στο πίσω μέρος του μυαλού σας ότι το ίδιο το Σύμπαν απαγορεύει να συμβούν...
Είτε μας αρέσει, είτε όχι οι Νόμοι της Φύσεως δεν είναι δυνατόν να ξεπερασθούν.
Κι αν μη τι άλλο, όποιος αρέσκεται να υποστηρίζει (και μάλιστα με σθένος) τέτοιες θεωρίες ας απαντήσει σε μερικά αν μη τι άλλο εύλογα βασικά ερωτήματα, όπως επί παραδείγματι που διάολο χάθηκε τέτοια τεχνολογία που κατάφερε να φέρει υπό τέτοιες αντίξοες συνθήκες τόσον κόσμο στην Ελλάδα μας.... Όχι τίποτε άλλο, αλλά για να δούμε και ποιος δουλεύει ποιον εδώ πέρα.

Η παρατήρηση του Σύμπαντος μπορεί να προσφέρει πολλά: ρομαντισμό, ταξίδια με το μυαλό, θαυμασμό, ευγνωμοσύνη κλπ. Αν ψάχνουμε συνωμοσιολογικές θεωρίες ας αρκεστούμε στα γήινα, τα παραέξω δεν επηρεάζονται από τέτοια και αν μη τι άλλο δεν μας φταίει σε τίποτε το Σύμπαν να το υποβαθμίζουμε με τέτοιο εξευτελιστικό τρόπο ως το επίπεδό μας...

Άντε και με το καλό, το επόμενο "σχετικό" άρθρο θα είναι για τους Έψιλον (εκεί κι αν θα πέσει τρελό γέλιο, παρόλο που κανονικά είναι για κλάμματα).
Χαίρετε...

ΥΓ. Όποιος επιθυμεί να διαβάσει σχετική βιβλιογραφία προτείνω τα εξής: Η Αυτοβιογραφία του Φωτός (Γραμματικάκης) -αρκετά ευχάριστο και εύπεπτο, Το Χρονικό του Χρόνου (Χόκινγκ) -αγγούρι, Γενικη και Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας (του... γνωστού!) -μέγα παλούκι.
ΥΓ2. Οι φωτογραφίες είναι αν θυμάμαι καλά από την ιστοσελίδα του Hubble. Δηλαδή όλες πλην μίας... :)