Περί Μύθων ΙΙ

Λοιπόοοοοοον... όπως έγραφα πρόσφατα, υπήρξαν κάποια σχόλια από τον zaphod και τον estarian που με πρίζωσαν δεόντως, μιας και όχι απλά με άγγιξαν, αλλά μου τράβηξαν υπερβολικά πολύ κάποιες πολύ ευαίσθητες χορδές μου, αναφορικά με θέματα στα οποία εμπλέκεται η εκκλησία και ο χριστιανισμός γενικότερα... Κι ενώ στην πραγματικότητα είχα ήδη ξεκινήσει να γράφω το Περί Μύθων ΙΙ, το οποίο είναι άλλο και όχι αυτό που ήδη διαβάζετε, έκανα μια μικρή αλλαγή στα πλάνα και το ΙΙ γίνεται ΙΙΙ, με αποτέλεσμα το ΙΙΙ να γίνει ΙΙ δηλαδή να είναι αυτό που διαβάζετε (ελπίζω να μην σας έμπλεξα).
Όπως είναι προφανές πλέον, η σειρά (sic) περί Μύθων (μα πως τα λέω ο άνθρωπος) έχει να κάνει με ζητήματα που αφορούν την αρχαία Ελλάδα, που όμως έχουν προκύψει από "σύγχρονες" (λιγότερο ή περισσότερο) μυθοπλασίες. Το πως και το γιατί το εξετάζουμε ανά περίπτωση... Έτσι, το Περί Μύθων Ι είχε αναφερθεί σε μερικά (μόλις) από τα ψεύδη περί των θεών των αρχαίων Ελλήνων. Το σημερινό κείμενο θα ασχοληθεί με το μεγαλύτερο ανέκδοτο όλων των εποχών στην ιστορία της ανθρωπότητος: τον ελληνοχριστιανισμό.

Συχνά-πυκνά ακούμε διάφορους να ισχυρίζονται πως οι κακοί καθολικοί (και όχι μόνο, διότι όπως είναι προφανές έχουμε... αναρίθμητους εχθρούς) προσπαθούν να συντρίψουν τον ελληνισμό διαμέσου της ορθοδοξίας. Δηλαδή, ότι αν καταφέρουν να εκμηδενίσουν τη επίσημη θρησκεία μας, θα εκμηδενίσουν κι εμάς τους ίδιους στη συνέχεια. Δεν το κρύβω ότι παλιά που ήμουν μικρός, αθώος και τρυφερούλης (μα πάνω απ'όλα πνευματικά ακρωτηριασμένος, όπως με ήθελαν οι ορθόδοξες παραδόσεις) η θεωρία αυτή ήταν για πολλούς και διάφορους λόγους εξαιρετικά ελκυστική και την ενστερνιζόμουν σε μεγάλο βαθμό. Ώσπου κάποτε κατάφερα τελείως συμπτωματικά ν'ανακαλύψω κάποια πράγματα. Διότι με όλ'αυτά τα στοιχεία που βρήκα συνειδητοποίησα ότι αν υπάρχει κάτι που διαχρονικά θέλει να εκμηδενίσει τον ελληνισμό, αυτό είναι η ορθοδοξία. Όλα στη σειρά τους όμως...

Έλληνας+χριστιανισμός=ελληνοχριστιανισμός. Ε, συγγνώμη αλλά δεν μπορώ να μη βάλω τα γέλια. Στην αρχαία Ελλάδα είτε πρωτοεμφανίσθηκαν (αποδεδειγμένα) είτε εξελίχθηκαν σε τεράστιο βαθμό κυριολεκτικά σχεδόν τα πάντα: οργανωμένα πολιτεύματα με προεξέχουσα τη δημοκρατία, λεπτομερείς νόμοι, φιλοσοφία, ανάπτυξη φυσικών επιστημών (με την τότε έννοια), οργανωμένη παρατήρηση του ουρανού, πολεμικές στρατηγικές, κλπ, κλπ, κλπ. Πολλές φορές παλαιότερα μου είχε έρθει πολλάκις στο μυαλό το ένα και μοναδικό εφιαλτικό ερώτημα: πως διάολο τα κατάφερναν όλ' αυτά; Δηλαδή, ήταν τι; Ιδιοφυίες που όμοιές τους δεν έχει ξαναδεί ο κόσμος; Άνθρωποι με μαγικές ιδιότητες και ικανότητες που εκ του μη όντος ανακάλυπταν τα πάντα; Ήταν άνθρωποι με τεράστιο επίπεδο γνώσεων; Τι διάολο ήταν οι αρχαίοι Έλληνες επιτέλους; Και γιατί εμείς σήμερα είμαστε απλώς μια μικρογραφία τους (αλλά πολύ μικρογραφία τους μιλάμε); Βασανιστικό ερώτημα και δεν έβρισκα απάντηση. Μέχρι που κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι έψαχνα σε τελείως λανθασμένο δρόμο.

Ας τα βάλω όμως σε μια σειρά τα πράγματα, ξεκινώντας από την εκπαίδευση των αρχαίων Ελλήνων. Για λόγους ευκολίας θα πάρω το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, αυτό της Αθήνας (αν και οι διαφορές δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλες από τις περισσότερες πόλεις-κράτη). Έχει πάρει ποτέ το μάτι σας τι είδους εκπαίδευση ελάμβαναν οι αρχαίοι Αθηναίοι; Έχουμε και λέμε: επί της ουσίας σχολεία δεν υπήρχαν. Κατά κύριο λόγο υπεύθυνοι ήταν οι γονείς για την εκπαίδευση των παιδιών τους (είτε άμεσα, είτε έμμεσα μέσω μορφωμένων σκλάβων ή διδασκάλων). Το πρώτο σημαντικό σημείο όμως ήταν ότι ουδείς έπραττε του κεφαλιού του: όλοι έπρεπε να τηρούν τους κανόνες της πόλης, τουτέστιν η εκπαίδευση των παιδιών να μην ξέφευγε από τις Αρχές και τα Ιδανικά της. Το πρώτο μάθημα που διδάσκονταν τα παιδιά των αρχαίων ήταν φυσικά αυτό της γλώσσας: Ιλιάδα, Οδύσσεια και Θεογονία τα πλέον συνηθισμένα και βασικότερα. Με αυτά τα τρία ποιήματα, ουδείς Αθηναίος παίς χρειαζόταν το παραμικρό άλλο: ήταν ικανά να το μάθουν να συλλαβίζει, να μιλάει, να γράφει, να σκέφτεται, με αυτά διδάσκονταν ορθογραφία, τις παραδόσεις, μάθαιναν τους θεούς τους κλπ. Το επόμενο μάθημα ήταν αυτό της μουσικής: συνήθως η λύρα ήταν το προτιμητέο όργανο, μέσα από μια πληθώρα οργάνων (κιθάρα, αυλός, σύριγγα κλπ). Το σημαντικό δεν ήταν το όργανο όμως, αλλά η καθεαυτή μουσική, η οποία δεν είναι τυχαίο ότι είχε για τους αρχαίους θεϊκή καταγωγή (Απόλλων, Πάνας), ούτε φυσικά είναι τυχαία και η ετυμολογία της λέξεως (εκ της λέξεως Μούσα). Και φυσικά δεν είναι τυχαίο ότι η επίκληση των Μουσών ήταν σύνηθες φαινόμενο στις αρχαιοελληνική ποίηση (έτσι ξεκινάει η Ιλιάδα). Άρα -ω, ποία σύμπτωσις- τα δύο πρώτα και βασικότερα ίσως μαθήματα των αρχαίων Ελλήνων είχαν να κάνουν με τις Μούσες (τις οποίες πλέον έχουμε λησμονήσει που ούτε καν στα... μουσεία δεν πάμε να τις επισκευθούμε). Στη συνέχεια, κατά τα επόμενα χρόνια το παιδί ξεκίναγε γυμναστική και γεωμετρία. Αναφορικά με το πόσο σημαντική ήταν η γυμναστική για τους αρχαίους, απλά θα σας υπενθυμίσω το ρητό "νους υγιής εν σώματι υγιεί": δεν ήθελαν πολίτες που να έχουν μόνο το ένα ή το άλλο. Ήθελαν εξίσου και την πνευματική υγεία και τη σωματική. Οι συνηθέστεροι τρόποι γυμναστικής ήταν το πένταθλον και το παγκράτιον. Και φυσικά επειδή τα πάντα σχετίζονται με αριθμούς, δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα μαθηματικά (που παρεμπιπτόντως είναι το αγαπημένο μου μάθημα διαχρονικά, άσχετο): γεωμετρία. "Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτο" ανέγραφε στην είσοδο της Ακαδημίας του Πλάτωνα, ρητό σαφώς πυθαγόρειας προελεύσεως, με το οποίο ο μέγας Έλληνας Σοφός ήθελε να δείξει τη βαρύτητα που είχαν -και έπρεπε να έχουν- τα μαθηματικά. Μέχρι στιγμής λοιπόν, αν εκλάβουμε και τη γυμναστική ως μάθημα, φτάνουμε τα τέσσερα. Υπό συνθήκες, ένα παιδί μπορούσε να διδαχθεί και χορό, χειροτεχνίες, ζωγραφική, αλλά αυτά τα μαθήματα ήσαν δευτερέυοντα και μπορούσαν να υπερσκελισθούν. Με αυτά τα μόλις 4 μαθήματα το παιδί γινόταν έφηβος και είχε τη δυνατότητα να επιλέξει τι θα ακολουθήσει: υπήρχαν "σχολές", σοφιστές κλπ μέσω των οποίων μπορούσε να διδαχθεί αστρονομία (που θεωρείτο σημαντικότατη επιστήμη), ρητορική και διάφορα άλλα. Και κάπως έτσι πλέον έμπαινε στη διαδικασία να γίνει πολίτης: με 4-6 μαθήματα το πολύ.
Αλήθεια, εμείς πόσα μαθήματα διδασκόμαστε από την α' Δημοτικού κι έπειτα, έχετε κάτσει ποτέ να τα υπολογίσετε; Είναι πάμπολλα. Κι όμως, με την πληθώρα γνώσεων που διαθέτουμε (θεωρητικά δηλαδή), πρακτικά είμαστε έτη φωτός πίσω από τους αρχαίους. Άρα και πάλι το ερώτημά μου παραμένει αναπάντητο: γιατί εκείνοι, κι όχι κι εμείς;
Δηλαδή είναι πραγματικά ν'απορείς: οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαξαν ναούς που στέκουν όρθιοι χιλιετίες τώρα (όσους δηλαδή δεν κατεδάφισε η χριστιανική αγάπη), τα δικά μας κτίρια όμως γίνεται ένας σεισμός και παθαίνουν ζημιές. Διαβάζεις κάποιο σύγχρονο... κουλτουρέ κείμενο και λες "τι γράφει ο θεός" ξεχνώντας τι διάβασες μέσα στο επόμενο 10λεπτο και όταν διαβάζεις κάποιον αρχαίο μένεις μαγεμένος, ξέροντας πως ό,τι διάβασες σου έμεινε χαραγμένο στη μνήμη. Οι αρχάιοι συμμετείχαν στα Κοινά ψυχή τε και σώματι, κι εμείς που ντε και καλά είμαστε οι υπέρτατοι κριτές των πάντων κι έχουμε άποψη επί παντός επιστητού είμαστε ο λαός του καναπέ. Οι αρχαίοι ανακάλυψαν πολιτεύματα διότι τα είχαν ανάγκη. Εμείς τα έχουμε έτοιμα και δεν μπορούμε να τα φέρουμε βόλτα όμως. Και παει λέγοντας... Κι επανέρχομαι: πως είναι δυνατόν; Γιατί;

Η απάντηση τελικά δεν είναι πολύ δύσκολη: απεναντίας είναι κυριολεκτικά πανεύκολη: ήξεραν να σκέφτονται. Δεν ήταν κάτι που μάθαιναν πως να το κάνουν, ήταν κάτι που συνήθιζαν να κάνουν. Ουσιαστικά το είχαν στο αίμα τους (κυριολεκτικά όμως). Εδώ όμως αναφύεται ένα μεγάλο και ακανθώδες πρόβλημα: τι πάει να πεί, ήξεραν; Δηλαδή εμείς δεν ξέρουμε; Και αν δεν ξέρουμε, γιατί δεν ξέρουμε να σκεφτόμαστε; Τι είναι αυτό που μας εμποδίζει; Και κάπου εδώ ξεκινάει το βραχυκύκλωμα, κι αυτό διότι από μικροί όλοι μας έχουμε υποστεί τόσο μεγάλη πλύση εγκεφάλου, που δεν ψάχνουμε για τις απαντήσεις ακριβώς επειδή βρίσκονται σε θέματα που κάνουν τζιζ κι ως εκ τούτου απαγορεύεται να πιάνουμε και ν'αναμοχλεύουμε. Γιατί; Μα διότι εμπλέκεται η... εθνική μας υπερηφάνεια, η τιμή μας και το καμάρι μας: ο χριστιανισμός. Και κάπου σε αυτό το σημείο ας ξεκινήσω την "επιστροφή" στο αρχικό σχέδιο, τον ελληνοχριστιανισμό.

Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι. Τι όμορφα λόγια. Και πιασάρικά!
Όμορφα και πιασάρικα για τους άλλους δηλαδή, διότι εγώ χρόνια τώρα έχω ενσυνείδητα αποφασίσει για τον εαυτό μου ότι η μακαριότητα είναι κάτι που δεν μου ταιριάζει. Αλλά τι ωραία που ακούγεται, ε; Ας το αναλύσουμε λίγο: η λέξη μακάριος ήταν μια εξαιρετικά ελκυστική λέξη στα χρόνια της χριστιανικής πρωτοεδραίωσης, κι αυτό διότι ο χριστιανισμός εξαπλώθηκε κατ' αρχήν μέσω των φτωχών (σε υλικά αγαθά), των ελλειπώς μορφωμένων και των αφελών ή νεαρών σε ηλικία και εν συνεχεία με φωτιά και τσεκούρι (αλλά με το δεύτερο σκέλος θ'ασχοληθούμε άλλη φορά). Ακριβώς επειδή, λοιπόν, το πρωτογεννές ποίμνιο (μπλιαχ) δεν ευτυχούσε και ιδιαίτερα επί γης, έπρεπε να εξασφαλισθεί η μετά θάνατον ανταμοιβή. Για να συμβεί όμως αυτό έπρεπε απαρέκκλιτα να μείνει προσηλωμένο στην καινοφανή χριστιανική πίστη. Και για να συμβεί αυτό έπρεπε να διασφαλισθεί ότι ουδείς θα επιχειρούσε να σκεφθεί. Γιατί; Διότι οι Έλληνες ακριβώς επειδή ήξεραν να σκέφτονται ήταν ένας λαός εξαιρετικά επικίνδυνος. Και εξακολουθεί να είναι. Κι αυτό ήταν κάτι που έπρεπε να εξαλειφθεί πάσει θυσία. Η μακαριότητα, λοιπόν, ήταν κατ' ουσίαν προϋπόθεση. Ο τρόπος με τον οποίον μπορούσε να επιτευχθεί ήταν μέσω της άγνοιας και της έλλειψης μόρφωσης. Για να μην υπάρχουν όμως περαιτέρω ερωτήσεις, έπρεπε να παρουσιασθεί ως αρετή: το να ήσουν λοιπόν πτωχός τω πνεύματι, ήταν αρετή, η οποία ανταμοιβόταν με τη μακαριότητα, η οποία με τη σειρά της αποτελούσε τη δίοδο προς τη μετά θάνατον ανταμοιβή. Και γιατί η μετά θάνατον ανταμοιβή ήταν αναγκαία; Μα διότι είχε προκύψει πρώτη η θεία τιμωρία διά του πυρός (με τις γνωστές κολάσεις, σατανάδες κλπ). Ας δούμε τι λέει σχετικά ο πολύ μεγάλος νεοπλατωνικός φιλόσοφος Κέλσος στην πραγματεία του υπό το όνομα Αληθής Λογος: "ακόμη και οι πιο συνετοί των χριστιανών επιβάλλουν να μη ζυγώνει στις κοινότητές τους κανένας μορφωμένος, κανένας σοφός, κανένας λογικός. Τέτοιες ιδιότητες τις θεωρούν κακές. Ενώ όποιος είναι αμαθής, βλάκας, αμόρφωτος ή νήπιος μπορεί να πλησιάσει άφοβα....Κι όμως, τι το κακό υπάρχει στο να μορφώνεται κανείς και αν μελετάει τα λόγια των μεγάλων διανοητών και να αποκτά σύνεση και σωφροσύνη; Σε τι εμποδίζουν αυτά τη γνώση του θεού; Δεν είναι αυτά οι προϋποθέσεις ώστε να φτάσει κανείς στην αλήθεια;" (Γ')
Και φυσικά αν το "μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι" ήταν... προτρεπτικοσυμβουλευτικόν (αν και με ύπουλο κι εκβιαστικό τρόπο), υπάρχει και το διατακτικόν: πίστευε και μη ερεύνα, όπως έχει σωθεί ως τις μέρες μας, ρήση για την οποίαν γίνεται μεγάλος πόλεμος ως σήμερα, μιας και οι διάφοροι τυφλοπόντικες που κυκλοφορούν του έχουν προσδώσει σχεδόν προέλευση δελφική, ισχυριζόμενοι ότι δεν είναι έτσι ξερό "πίστευε και μη ερεύνα" αλλά με κόμμα το οποίο ντε και καλά τεχνηέντως απαλοίφεται: "πίστευε και μη, ερεύνα". Δηλαδή ισχυρίζονται ότι δεν διατάζει "να πιστεύεις δίχως να ερευνάς", αλλά "είτε πιστεύεις, είτε όχι, να ερευνάς". Έλα όμως που τα αρχαία ελληνικά είναι πολύ πιο σαφή από τα νέα ελληνικά: έτσι διαβάζουμε (πάλι στον Κέλσο) ότι οι τότε χριστιανοί διατυμπάνιζαν "μη εξέταζε αλλά πίστευσον". Δεν είναι δηλαδή μόνο η προστακτική πίστευσον, αλλά κι αυτό το αντιθετικό ρημάδι το "αλλά" που τους χαλάει τελείως τα σχέδια ("φησί δέ τίνας μηδέ βουλομένους διδόναι ή λαμβάνειν λόγον περί ών πιστεύουσι χρήσθαι τώ μή ερεύνα αλλά πίστευσον καί ή πίστις σού σώσει σέ λέγουσι. Κακόν έν τώ κόσμω ή σοφία αγαθόν δ' ή μωρία"). Το παζλ δηλαδή συμπληρώνεται πανέμορφα: για όσους το "μακάριοι..." δεν αρκεί, υπάρχει και το ακόμη αυστηρότερο "πίστευε..." και όλ'αυτά υπό μια εφιαλτική και συνάμα εκβιαστική επιλογή: ή αιώνιος παράδεισος ή αιώνια κόλαση. Τι λέγαμε λοιπόν; Α, ναι...
Οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν να σκέφτονται διότι αυτή ήταν η Παιδεία με την οποίαν μεγάλωναν. Η καλώς εννοούμενη αμφιβολία ήταν προεξέχον συστατικό της αρχαιοελληνικής σκέψης. Ακόμη κι όταν ένας φιλόσοφος ανακάλυπτε κάτι νέο, αυτομάτως ένας μηχανισμός μέσα στο μυαλό του προσπαθούσε να το αντικρούσε ώστε ν' ανακαλύψει κάτι ακόμη ανώτερο.

Αλήθεια, έχετε διαβάσει ποτέ αρχαιοελληνικά κείμενα; Προσοχή: μιλάω για τα καθεαυτώ κείμενα, έστω και σε μετάφραση, τις πρωτογενείς πηγές δηλαδή κι όχι σύγχρονες μελέτες τρίτων οι οποίες ενδεχομένως να προσπαθούν να πείσουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ανακαλύψει έως και το μπρίκι για να ψήνουν καφέ. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι οι περισσότερες αρχαιοελληνικές θεωρίες περί του Σύμπαντος και της Φύσεως είναι αποδεδειγμένα (με την επιστημονική βούλα) σωστές. Εν μέρει ή εν πλήρει δεν έχει τόσο σημασία, διότι αλλο είναι αυτό που μετράει εν προκειμένω: για να διατυπωθεί μια θεωρία που χιλιάδες χρόνια μετά απεδείχθη ότι όντως στέκει είχαν υπάρξει κι άλλες που δεν είχαν και ιδιαίτερη επαφή με την πραγματικότητα, αποτέλεσαν όμως σκαλοπάτια για να προκύψει η ορθή (ακόμη κι αν ήταν ελλειπής). Και όμως, ως κείμενα, ιδέες και αναπτύξεις έχουν κυριολεκτικά αμύθητη αξία, διότι οι αρχαίοι Έλληνες κατάφερναν να αναπτύξουν την σκέψη τους με καθαρά μαθηματική αποτύπωση απολύτως σταδιακά: δίχως κενά σημεία, δίχως ασάφειες, δίχως ανυπόστατες υποθέσεις. Και αυτό είναι που ενέχει αμύθητη αξία: ο τρόπος σκέψης τους. Δεν έχει σημασία αν ο ένας φιλόσοφος υποστήριζε ότι η αρχή των πάντων ήταν το Πυρ, ο άλλος έκανε λόγο για τον Αιθέρα, ο παράλλος για τους Αριθμούς και πάει λέγοντας (αν και επί της ουσίας όλοι είχαν δίκιο, αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη ιστορία). Σημασία είχε το πως τεκμηρίωναν τις απόψεις τους, το πόσο προσηλωμένη επαγωγική σκέψη διέθεταν, το πόσο παρατηρητικοί ήταν. Μα πάνω απ'όλα, το πόσο πολύ δούλευαν το ρημάδι το μυαλό τους.

Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν ένας λαός απελευθερωμένος, όχι με την σύγχρονη -ενίοτε με χυδαία προσέγγιση- έννοια της λέξεως. Η Παιδεία τους είχε στέρεες βάσεις και ήταν εξαιρετικά ποιοτική -δεν είναι τυχαίο ότι επί αιώνες μεγαλουργούσαν σε όλους τους τομείς δίχως επί της ουσίας να μεταβάλλουν κάτι στην εκπαίδευσή τους. Η σκέψη τους είχε το δικαίωμα να ταξιδεύει παντού, έως τα πέρατα του Σύμπαντος. Είχαν το δικαίωμα ν'αμφισβητούν τα πάντα, όχι από δυσπιστία αλλά για να βρουν κάτι ακόμη καλύτερο, να προσεγγίσουν ακόμη περισσότερο την Αλήθεια. Πάνω απ'ολα όμως, οι αρχαίοι Έλληνες κοίταζαν τους θεούς τους όρθιοι. Δεν είναι τυχαίο ότι όλα τα αρχαιοελληνικά αγάλματα ήσαν καλαίσθητα, πανέμορφα, ενώ ενέπνεαν τόσο το δέος όσο και τον σεβασμό την ίδιαν στιγμή. Οι αρχαίοι ήθελαν να σέβονται τους θεούς τους, όχι να τους φοβούνται, γι'αυτό και η ασέβεια στους θεούς ήταν βαρύτατο αδίκημα, επειδή οι θεοί τους τους είχαν προσδώσει την απόλυτη ελευθερία και το να μην τους σέβεσαι ήταν αν μη τι άλλο άδικο και ανάξιο. Και γι'αυτό στους μηδικούς πολέμους φερ'ειπείν το πρώτο πράγμα για το οποιο πανηγύρισαν οι αρχαίοι ήταν η επικράτηση των δικών τους θεών έναντι των βαρβαρικών. Αντιθέτως ένας χριστιανός είναι υποχρεωμένος να βρίσκεται γονυπετής, να προσκυνάει, να σκύβει το κεφάλι, όλα σημάδια υποδούλωσης και ανελευθερίας και μαλιστα, απέναντι σε εικόνες αυστηρές, βλοσυρές, αμείλικτες. Διότι στον χριστιανισμό η ανελευθερία του πιστού θεωρείται σχεδόν αρετή, προσόν, πλεονέκτημα, μα πάνω απ'όλα δεν πρέπει να είναι μόνο πνευματική αλλά και σωματική, δηλαδή πλήρης και απόλυτη. Και κυρίως, να είναι αυτονόητη, δεδομένη, ασυνείδητη.

Ας κάνουμε λοιπόν μια συγκεφαλαίωση. Έχουμε δύο διαφορετικές πλευρές: τον ελληνισμό από τη μία, τον χριστιανισμό από την άλλη. Ο μεν ελληνισμός χαρακτηριζόταν από πνευματική ελευθερία. Ο Έλληνας ήθελε ν'ακούει τα πάντα, ακόμη και τον ιδεολογικό του αντίπαλο, να έχει σφαιρική ενημέρωση και άποψη για όλα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι παρουσιάζονται κατά καιρούς πολλές και διάφορες, ανατολικής προελεύσεως κυρίως, επιρροές στην σκέψη των Ελλήνων. Αν κάτι έβλεπαν πως ήταν σωστό ή καλό, δεν είχαν κανένα εγωϊστικό κόμπλεξ να το υιοθετήσουν και να το εξελίξουν κιόλας. Κι έτσι, πάντα ανακάλυπταν και πάντα εξελίσσονταν και οι ίδιοι. Για πόσα και πόσα είχαν μιλήσει οι μέγιστοι, πόσα και πόσα είχαν ανακαλύψει.... Κι όλ'αυτά επειδή ήξεραν να σκέφτονται, που ήταν το άλφα και το ωμέγα.
Απενατίας ο χριστιανισμός -η άλλη πλευρά του ποταμού δηλαδή- ήταν η όχθη της αμάθειας, του σκοταδισμού και της έλλειψης αμφισβήτησης ή αμφιβολίας, της απόλυτης υπακοής, του δεσποτισμού. Διόλου τυχαίο ότι σχεδόν σε όλη την πορεία του έχει μείνει φιλοσοφικά στάσιμος. Φυσικά το γεγονός ότι σχεδόν στο σύνολό τους τα χριστιανικά κείμενα είναι ξένων φιλοσοφικών ρευμάτων (κατά κύριο λόγο ελληνικών και αιγυπτιακών) είναι κάτι που για την ώρα παραβλέπουμε (άλλωστε τα Περί Μύθων θα συνεχιστούν και πρέπει να 'χουμε υλικό να γράφουμε!). Κι από πλευράς ανακαλύψεων... χμ, για να'μαι απόλυτα ειλικρινής, αν εξαιρέσουμε την όντως εξαιρετικά δύσκολη βυζαντινή μουσική, το υγρόν πυρ και τις καρέκλες, δεν θυμάμαι κάποια άλλη βυζαντινή ανακάλυψη -όποιος σκεφτεί κάποιαν ευχαρίστως να τον ακούσω.

Μήπως θέλετε να συγκρίνουμε απευθείας τους δυο κόσμους; Διότι περί διαφορετικών κόσμων πρόκειται. Ας το κάνουμε. Θέλετε να ξεκινήσουμε από τα συγγράμματα; Ναι, καλή ιδέα. Έχει σωθεί μόλις το 3-5% των αρχαιοελληνικών συγγραμμάτων και παρά ταύτα μας καθιστούν τον πλέον πολυγραφότατο λαό. Από τους Βυζαντινούς πόσα έχουμε; Ελάχιστα, σε σχέση με τα σωσμένα αρχαιοελληνικά. Θα μου πείτε, να έγραφαν τί; Ήξεραν με τι ν'ασχοληθούν; όλο τα ίδια και τα ίδια έγραφαν: βίους αγίων, μελέτες των γραφών κλπ. Ανάπτυξη ουδεμία. Να συγκρίνουμε το ποιόν των κειμένων; Οι μεν αρχαίοι μιλούσαν για το Σύμπαν, για τον Κόσμο, για τον Μικρόκοσμο, για την Ψυχή, για την Ηθική, για ό,τιδήποτε τους προβλημάτιζε, ήτοι για τα πάντα. Οι Βυζαντινοί για τι μιλούσαν; Α, είπαμε, για βίους αγίων και τις γραφές. Να μιλήσουμε για πολιτισμική εξέλιξη; Ας το πράξουμε: Τραγωδία, κωμωδία, δράμα, επική ποίηση, διθύραμβοι, ρητορική και πάει λέγοντας. Όλ'αυτά οι Έλληνες τα ξεκίνησαν. Οι Βυζάντινοί τι ξεκίνησαν; Τον Ιππόδρομο, ο οποίος πρακτικά ήταν η εξέλιξη της ρωμαϊκής αρένας, η οποία ήταν ένα φρικτό κακέκτυπο κάποιας εμπνεύσεως που αναπήδησε από τους Ολυμπιακούς Αγώνες ενδεχομένως. Να μιλήσουμε για τη θρησκεία; Στην συντριπτική τους πλειοψηφία τα χριστιανικά κείμενα προέρχονται από αρχαιότερες θρησκείες, στα οποία απλώς αναπροσαρμόσθηκαν κάποια γεγονότα και άλλαξαν όλα τα ονόματα (αν θέλετε μπορούμε να μιλήσουμε και με συγκεκριμένα παραδείγματα -και θα το κάνουμε στο μέλλον). Να μιλήσουμε για τα κτίρια; Ναι, δεν διαφωνώ ότι στις εκκλησίες και τα παλάτια είχαν αναπτύξει ιδιαίτερη τέχνη, συγκρίνονται όμως με τους επιβλητικούς αρχαιοελληνικούς ναούς; Ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική ο τρούλος (και μπροστά από την εποχή του κιόλας) ρε παιδιά, δε λέω αλλά δίχως μετώπες, ζωφώρους κλπ, τι να λέμε μετά. Τι είναι πιο συγκλονιστικό; Τα μάρμαρα ττου Παρθενώνα ή η Αγία Σοφία; Πλάκα κάνουμε τώρα; Θα μπορούσα να συνεχίσω αλλά δε βρίσκω νόημα. Τα παραδείγματα είναι αρκετά ήδη.

Όλη αυτή η τεράστια διαφοροποίηση όμως, παρόλο που επί της ουσίας μιλάμε για το ίδιο έθνος, που έγκειται; Μα φυσικά στην σκέψη. Όταν ο Δημόκριτος έκανε λόγο για τα άτομα δεν είχε πυρηνικό αντιδραστήρα φυσικά, παρόλο που διάφοροι μαϊντανοί προσπαθούν να μας πείσουν για το αντίθετο. Με το μυαλό του τα έκανε ο άνθρωπος. Όταν ο Λεύκιππος έκανε λόγο για την αρχή της Αιτιότητος (που αποτελεί από τις βασικές σύγχρονες θεωρίες) δεν είχε την τύχη να γνωρίζει τη θεωρία της Σχετικότητος, βάσει λογικής τα πήγε όλα, με το μυαλό του δηλαδή. Όταν ο Αρίσταρχος μίλησε πριν από 2300 χρόνια για ηλιοκεντρικό σύστημα (ο πρώτος καταγεγραμμένος της ιστορίας της ανθρωπότητος που το έπραξε) δεν είχε όχι τηλεσκόπια τύπου Hubble, αλλά ούτε κάν τηλεσκόπιο χειρός. Με το μυαλό του τα έκανε όλα, με τις νυκτερινές παρατηρήσεις του (μιας και τότε δεν υπήρχε και η σύγχρονη φωτορύπανση κι ως εκ τούτου ο νυκτερινός ουρανός φαινόταν τελείως διαφορετικός) και με μερικούς σχετικά απλούς συσχετισμούς. Το γεγονός ότι ξαφνικά όλ'αυτά σταμάτησαν, κόπηκαν μαχαίρι όπως λέμε, δεν έχει να κάνει με το ότι σταμάτησαν να γεννιούνται τέτοιοι άνθρωποι, αλλά με το ότι σταμάτησαν να σκέφτονται.
Και σταμάτησαν να σκέφτονται διότι τους στέρησαν αυτό το αναφαίρετο δικαίωμα οι θρησκευτικοί τους ποιμενάρχες (μπλιαχ), οι οποίοι από τότε μέχρι και σήμερα (και ένας θεός ξέρω για πόσο άλλο ακόμη) θεωρούν την αμάθεια ύψιστη αρετή και ιδανικό.

Από τη μια πλευρά λοιπόν έχουμε πνευματική ελευθερία κι από την άλλη πνευματική υποδούλωση και ακρωτηριασμό. Από τη μια πλευρά έχουμε την ηθική και την ελευθερία κινήσεων κι από την άλλη τον αιώνιο μετά θάνατον εκφοβισμό. Από τη μία έχουμε μια θρησκεία η οποία δεν είχε ούτε μία θεότητα που να αντιπροσώπευε το κακό ή έστω να ήταν κακή, κι από την άλλη μια θρησκεία που ουσιαστικά περισσότερο στηρίζεται στο φόβο του διαβόλου (και με όσα αυτός συνεπάγεται) παρά στην αγάπη (δε βλέπω και πολλούς που να γνωρίζουν πραγματικά τη λέξη άλλωστε). Από τη μία μεριά έχουμε έναν λαό που ήταν κοντά στη Φύση, κι από την άλλη έναν λαό αποξενωμένο από αυτήν.
Ας μου εξηγήσει λοιπόν κάποιος πως γίνεται να μιλάμε για ελληνοχριστιανισμό ή ελληνορθοδοξία ή πείτε το όπως αλλιώς σας βολεύει. Πως;
Εδώ μιλάμε ότι πρόκειται για έννοιες τελείως αντίθετες, πως είναι λοιπόν δυνατόν δυο αντίθετες έννοιες, δυο αντίθετοι κόσμοι να συγκερασθούν και να γίνουν ένας; Πολύ απλά δε γίνεται, όσο κι αν οι περισσότεροι μοστράρουν το αντίθετο. Υπάρχει το άσπρο, υπάρχει και το μαύρο. Αν αποφασίσεις να τα μπερδέψεις αυτομάτως λαμβάνεις γκρίζο. Τόσο το μαύρο, όσο και το άσπρο παύουν να υφίστανται. Δε γίνεται λοιπόν και τα δύο ταυτόχρονα: ή Έλληνας θα είσαι, ή χριστιανός, εκτός αν καταφέρεις δηλαδή να φτιάξεις κάποιο νέο ενδιάμεσο κατασκεύασμα (που λογικά θα βγει ανουσιούργημα κιόλας) και παρά τις γνωστές ταλιμπανικές απόψεις μας περί... "αιρετικών" απόψεων που συχνά-πυκνά θαυμάζουμε, συνταγματικώς έχουμε άπαντες το δικαίωμα να κάνουμε τις επιλογές μας. Όσοι θέλουμε δηλαδή. Μην ξεφεύγω όμως. Ελληνισμός και χριστιανισμός δεν ταυτίζονται ιδεολογικά, ηθικά και φιλοσοφικά, κι αυτό είναι κάτι που οφείλουμε να καταλάβουμε, είτε μας αρέσει είτε όχι. Ποιος είπε άλλωστε ότι η Αλήθεια ευχαριστεί; Στην πραγματικότητα συνήθως πικραίνει...

Βέβαια σε αυτό το σημείο υπεισέρχεται ένα ακόμη θεμελιώδες και ζωτικής σημασίας ερώτημα: προς τι όλη αυτή η πρεμούρα περί ελληνορθοξίας; Απλούστατον: αν η ορθοδοξία αποσπαστεί από το άρμα του Ελληνισμού αυτομάτως θα έχει σοβαρότατο πρόβλημα. Από το σχίσμα του 1054 κιόλας (αν και πρακτικά από λίγο νωρίτερα) η ανατολική αυτοκρατορία, τμήμα της οποίας ήμασταν κι εμείς, επέλεξε την οδό της απομόνωσης (πολιτικής, στρατιωτικής, πολιτιστικής κλπ), με τα γνωστά επακόλουθα (της τουρκοκρατίας, του παρατεταμένου μεσαίωνα και της έλλειψης Αναγέννησης). Όσο διαιωνίζεται το παραμύθι περί ελληνορθοξίας, ουδείς κάθεται ν'ασχοληθεί με ζωτικά ιστορικά σημεία που κυριολεκτικά άλλαξαν τον ρουν της ιστορίας μας, όπως τα επτά αναθέματα εις βάρος των Ελλήνων που ακόμη και σήμερα διαβάζονται κατά την Κυριακή της Ορθοξίας, τις απόψεις του σφόδρα ανθενωτικού (όσο και διπρόσωπου) Γενναδίου Σχολάριου τόσο πριν όσο και μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, τις σφαγές του Ελληνισμού κατά τους αιώνες στο όνομα της θρησκείας της Αγάπης, τις λυσσαλέες καταστροφές των ελληνικών ναών και ιερών, τις σφόδρα ανθελληνικές διδασκαλίες οι οποίες ακόμη και σήμερα υφίστανται, το ποιος ήταν (μεταξύ άλλων) ο Γότθος Αλάριχος, το ρόλο της εκκλησίας κατά την τουρκοκρατία, τον αναθεματισμό των Φιλικών και της Εθνεγερσίας του 1821 και τόσα πολλά άλλα. Ο ρόλος της ελληνορθόδοξης εκκλησίας στην ιστορία μας ήταν κυρίως αρνητικός και σκοτεινός και πολύ λιγότερο θετικός και αποτρεπτικός παρά τα όσα θρυλούνται, διδάσκονται κι εχουν επικρατήσει. Και ευτυχώς -διότι θα πρέπει να αισθανόμαστε όντως τυχεροί- αν υπάρχει κάτι το οποίο δεν κατάφερε να επιτύχει ο χριστιανισμός ήταν ο πλήρης αφανισμός μας, παρόλο που μανιωδώς τον επεδίωκε επί αιώνες...

Και τουλάχιστον αφού -από συγκυρίες ή όχι- τα καταφέραμε κι επιβιώσαμε ως έθνος, ας μάθουμε επιτέλους να σκεφτόμαστε. Καιρός είναι...
Διότι όσο τρώμε δούλεμα σε όλα τα βασικά (διότε ρε διάολε, η σκέψη είναι το πλέον βασικό), δεν πρόκειται ποτέ να σταματήσουμε να τρώμε δούλεμα και σε όλα τα υπόλοιπα.

Χμ, μεγάλο πρέπει να βγήκε. Καλά, που να δείτε και το επόμενο που ήδη έχει ξεκινήσει... :)

ΥΓ. Το γεγονός ότι δεν ανέφερα το παραμικρό περί των καταστροφών και σφαγών εις βάρος του ελληνισμού μην θεωρηθεί παράλλειψη ή αδυναμία. Αυτό λογικά θα είναι το... IV!

UPDATE: Παρακαλώ ρίχτε μια ματιά στο κείμενο που παραθέτει ο doctor στα σχόλια του παρόντος κειμένου. Πραγματικά αξίζει.