Υπερβολικό Δίκαιο, Υπερβολική Αδικία

ή αλλιώς summum jus, summa injuria όπως είναι στα λατινικά αυτή η μέγιστη ρήση η οποία μάλλον αποδίδεται στον Κικέρωνα, αν κι έχω την εντύπωση ότι αρχικώς πηγάζει στον Πλάτωνα. Δεν έχει σημασία όμως. Μιας και ήταν η εορτή του Μέγα Σουβλακέα πρόσφατα (ήτοι η Τσικνοπέμπτη γαρ) ας πάμε απευθείας στο ψητό.

Δεν ξέρω πόσοι από εσάς ασχολείστε και γενικότερα είστε εξοικειωμένοι με τούς αρχαιοελληνικούς μύθους. Οι μύθοι των αρχαίων ήταν διδακτικότατοι. Η μυθολογία τους ολόκληρη είναι περιεκτικότατη σε νοήματα και εξαιρετικά παιδευτική.
Γι'αυτόν τον λόγο άλλωστε έτυχε και τέτοιου πολέμου μεθ'απαξίας κι αφορισμών από το ορθόδοξο ιερατείο, διότι με τους μύθους οι αρχαίοι αποκτούσαν στέρεες βάσεις. Ένας απ'αυτούς τους μύθους λοιπόν είναι και του Αρείου Πάγου. Ας τον δούμε λίγο...

Κάποτε ένας γιος του Ποσειδώνα, ο Αλιρρόθιος επιχείρησε να βιάσει μία κόρη του Άρη, την Αλκίππη. Πάνω στην προσπάθεια όμως ενεφανίσθη ο Άρης και σκότωσε τον Αλιρρόθιο. Ο Ποσειδώνας ζήτησε την τιμωρία του Άρη και επειδή η υπόθεση ήταν σοβαρότατη, αποφασίστηκε να δικαστεί ο Άρης από την "ολομέλεια" των θεών (εννοείται επίσης πλην του Ποσειδώνα). Να σημειωθεί ότι γενικότερα οι θεοί που ήταν καθ'εικόνα και καθ'ομοίωση των αρχαίων Ελλήνων είχαν και διάφορα κουσούρια. Μικροαπάτες ή αδικηματάκια τα διέπρατταν που και που, αλλά πάντοτε έβρισκαν μεταξύ τους τη λύση, όπως τότε που ο μικρός Ερμής έκλεψε τα βόδια του Απόλλωνα, ας πούμε. Δεν έγινε κανένα δικαστήριο παρά αντήλλαξαν τα βόδια με τη λύρα από καύκαλο χελώνας και έληξε εκεί το ζήτημα με μεγάλο όφελος για το ανθρώπινο είδος, αφού λαμβάνοντας την λύρα ο Απόλλων την πήραν και οι άνθρωποι στην συνέχεια.Τώρα όμως ήταν η πρώτη φορά που θεός κατηγορείτο ευθέως για φόνο και η υπόθεση ήταν σοβαρότατη.

Έτσι, ο Άρης κάθησε σε έναν βράχο, άκουσε τις κατηγορίες, υπερασπίστηκε προφανώς τον εαυτό του και τελικώς αθωώθηκε. Η ιστορία αυτή ήταν τόσο σημαντική κι εξόχως σοβαρή που ο βράχος αυτός ακόμη και σήμερα ονομάζεται στην Αθήνα Άρειος Πάγος. Το πόσο σημαντική είναι αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι εκεί κάποια στιγμή χτίστηκε και εκκλησία (που ευτυχώς καταστράφηκε), του Διονυσίου του Αεροπαγίτου (εξου και το όνομα) αφού ο ομώνυμος άγιος φέρεται να δίδασκε εκεί κατά τη διάρκεια της ζωής του (γενικά ως γνωστόν οι χριστιανοί όπου υπήρχε το οτιδήποτε σημαντικό των αρχαίων, έσπευδαν να βάλουν από πάνω κάτι δικό τους, είτε αυτό ήταν γιορτή, είτε παράδοση, είτε εκκλησία). Να μην ξεφεύγουμε όμως. Μια τόσο σοβαρή ιστορία έπρεπε να έχει και αληθοφάνεια και γι'αυτόν τον λόγο υπήρχε εκεί το αποδεικτικό στοιχείο του πάγου ήτοι του βράχου που κάθησε ο Άρης κατά τη διάρκεια της Δίκης του, για να θυμούνται οι Αθηναίοι ότι όλοι -μηδενός εξαιρουμένου- μπορούν να βρεθούν κάτω από τον έλεγχο της Θέμιδος. Ακόμη και οι θεοί.

Όπως λέγαμε, η ιστορία (ή μάλλον ο μύθος) του Αρείου Πάγου ήταν τόσο σημαντική που μέχρι και το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, ο Άρειος Πάγος μάλλον πολύ σοφά από αυτόν τον μύθο πήρε το όνομά του, λες και δεν υπήρχαν άλλα ονόματα. Δεν θα ήταν ας πούμε πιο λογικό να ονομάζεται με κάποια λέξη που να παραπέμπει στην Θέμιδα; Ή στη Νέμεσι, μιας και αμφότερες οι θεότητες παραπέμπουν ευθέως στην Δικαιοσύνη. Θα ήταν λογικό. Και όμως, δεν λέγεται έτσι, αλλά Άρειος Πάγος.

Κάπου εδώ όμως τελειώνουν και οι ομοιότητες με τους αρχαίους στην συγκεκριμένη αφήγηση και αυτό διότι αν οι αρχαίοι είχαν λίγο μυαλό από το δικό μας θα είχαν φτιάξει έναν Νόμο περί Ευθύνης Θεών και θα έληγε αναίμακτα εκεί το θέμα. Ούτε Άρειος Πάγος, ούτε μαλακίες να θυμούνται οι νεότεροι.
Σύντομα και επ' αφορμή ενός ιδιαίτερου (και μάλλον περίεργου) γεγονότος θα μιλήσουμε για τις ομοιότητες των συγχρόνων και των αρχαίων (αν και ήδη το έχουμε κάνει μια φορά ως τώρα) που δεν είναι καθόλου λίγες. Υπάρχουν όμως και διαφορές, πολλές και σημαντικές. Και μία από τις βασικότερες ήταν ότι σε τόσο σοβαρά θέματα οι αρχαίοι δεν άφηναν τις τύχες τους σε μετριότητες τύπου Βενιζέλου και Πάγκαλου, σε Σαμαράδες και Αδώνιδες (κ.ο.κ.).
Ήταν αδιανόητο για τους αρχαίους να μην υπάρχει Δικαιοσύνη. Υπήρχαν οι Ερινύες, υπήρχαν και οι Ευμενίδες. Υπήρχε η τραγωδία, υπήρχε η Κάθαρση υπήρχε όμως και η Νέμεσις. Και υπήρχαν διότι πάνω απ'όλα υπήρχε η  Αδικία και ηΎβρις που θα εξελίσσονταν στα δύο πόδια, τα πλέον σταθερά θεμέλια του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Διόλου τυχαίο ότι συγκεκριμένα αδικήματα ήταν βαρύτατα για τους αρχαίους, ενώ σήμερα με έναν νόμο της πλάκας ή με ένα κουρελιασμένο Σύνταγμα (ή συνηθέστερα πλέον και με μια πράξη νομοθετικού περιεχομένου) όλα ρυθμίζονται "όπως πρέπει".

Δεν είναι τυχαίο, αγαπητή μου αναγνώστρια, αγαπητέ μου αναγνώστη, ότι το υπ'αριθμόν ένα επάγγελμα μέσα στο Κοινοβούλιο είναι αυτό του δικηγόρου, δηλαδή του υποτιθέμενου γνώστη της Νομικής, ούτως ειπείν της επιστήμης των Νόμων, για τους οποίους ο Πλάτωνας τόσα και τόσα έγραψε. Βέβαια, θα μου πείτε, ποιος Πλάτων όταν εμείς διαθέτουμε ολόκληρο Δένδια. Δεν ενστερνίζομαι πλήρως την παρατήρησή σας αλλά την μνημονεύω. Η ουσία είναι αλλού: η χώρα αυτή πάσχει πρώτιστα στο θέμα της Δικαιοσύνης.

Δεν υπάρχει Δικαιοσύνη πουθενά. Ούτε εμείς οι ίδιοι δεν συμπεριφερόμαστε με Δικαιοσύνη.
Μέχρι και στον Κάτω Κόσμο υπήρχε Δικαιοσύνη, μέχρι και στους νεκρούς: Μίνως, Αιακός, Ραδάμανθυς, οι τρεις Κριτές, οι τρεις δικαιότεροι άνθρωποι ανάμεσα στους ανθρώπους αναγνωρίστηκαν ακόμη και ανάμεσα στους νεκρούς. Ιδού τι περιγράφει ο Όμηρος την αξεπέραστη Ραψωδία λ (568-571):

ἔνθ' ἦ τοι Μίνωα ἴδον, Διὸς ἀγλαὸν υἱόν,

χρύσεον σκῆπτρον ἔχοντα θεμιστεύοντα νέκυσσιν,

ἥμενον· οἱ δέ μιν ἀμφὶ δίκας εἴροντο ἄνακτα,

ἥμενοι ἑσταότες τε, κατ' εὐρυπυλὲς Ἄϊδος δῶ.

Προσέξτε τι μετοχή χρησιμοποιεί ο άνθρωπος: θεμιστεύοντα. Σου σηκώνεται η τρίχα. Η Θέμις, ο θεμιστεύων, αυτός που αποδίδει Δικαιοσύνη, ο μετέχων της Θέμιδος. Είναι συγκλονιστικό το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας, της προ ετών κατηργημένης ετυμολογίας, της αληθινής σημασίας των λέξεων. Ας μην ξεφεύγουμε όμως. Οι αρχαίοι είχαν την ανάγκη να δείξουν ότι μέχρι και οι νεκροί είχαν ανάγκη από Δικαιοσύνη, εμείς όμως τέτοια ανάγκη δεν τη συμμεριζόμαστε ούτε για τους ζωντανούς.

Νοιώθετε σήμερα ότι αποδίδεται Δικαιοσύνη καθώς κοιτάτε γύρω σας;
Και δεν μιλάω μόνο μιλάω κυριολεκτικά αλλά κυρίως επί της ουσίας.
Μπορείς να δικαιωθείς απέναντι στο κράτος ή μήπως το κράτος έχει πάντα δίκιο;
Μήπως μπορείς να δικαιωθείς απέναντι σε φορείς του κράτους; Απέναντι σε ένστολους εκπροσώπους του Νόμου και της Τάξης ίσως; Αστεία πράγματα. Έχουμε ακούσει μέχρι και για έναν να επιτίθεται σε ολόκληρη εκπαιδευμένη διμοιρία και όχι μόνο να τους ξυλοφορτώνει άοπλος αλλά να διαφεύγει κιόλας. Όλα -πάντοτε- στο πλαίσιο της Δικαιοσύνης. Αν κι εδώ που τα λέμε μέχρι και οι ζαρτινιέρες ρίχνουν ξύλο, οι πολίτες δεν θα ρίχνουν; Μήπως νοιώθετε ότι είναι δίκαιοι οι φόροι ή η αντιμετώπιση που έχετε; Υπάρχει Δικαιοσύνη στις παροχές Υγείας, ή στην Παιδεία; Είναι δίκαιο το εκλογικό σύστημα; Μήπως υπάρχει ικανοποίηση του περί Δικαίου αισθήματος του κόσμου αναφορικά με τα σκάνδαλα και τον άθλιο -τον προ πολλού σάπιο- πολιτικό βίο; Ό,τι είναι νόμιμον, είναι και ηθικόν είχε πει κάποτε ο πολιτικός ποιητής ο οποίος τυγχάνει και νομοθέτης κιόλας -καταπληκτικές συμπτώσεις! Δεν πα να έλεγε ο Πλάτων στην Πολιτεία ότι ἐσχάτη γὰρ ἀδικία δοκεῖν δίκαιον εἶναι μὴ ὄντα (361a) δηλαδή ότι είναι το αποκορύφωμα της αδικίας να δείχνεις δίκαιος χωρίς να είσαι. (η μετάφραση είναι "χειροποίητη" από το βιβλίο των Εκδόσεων Πόλις, υπό του Σκουτερόπουλου)

Ο Ηράκλειτος έγραφε (απ.94) ἥλιος γὰρ οὐχ ὑπερβήσεται μέτρα· εἰ δὲ μή, Ἐρινύες μιν Δίκης ἐπίκουροι ἐξευρήσουσιν δηλαδή ο ήλιος δεν θα υπερβεί τα μέτρα ειδάλλως οι Ερυνίες βοηθοί της Δίκης θα τον ανακαλύψουν. Ένα ασύλληπτο απόσπασμα. Όλο το μεγαλείο της Δικαιοσύνης μέσα σε μια μόλις γραμμή. Βέβαια ο Ηράκλειτος κατά τον οποίον ούτε καν ο Ήλιος δεν μπορούσε να κρυφτεί από τη Δίκη και τις Ερινύες σίγουρα δεν είχε κατά νου τον Βενιζέλο και τους ομοίους του.

Ο Επίκουρος έλεγε Οὐκ ἔστι τὸν λάθρα τι ποιοῦντα ὧν συ νέθεντο πρὸς ἀλλήλους εἰς τὸ μὴ βλάπτειν μηδὲ βλάπτεσθαι πιστεύειν ὅτι λήσει͵ κἂν μυριάκις ἐπὶ τοῦ παρόντος λανθάνῃ· μέχρι γὰρ καταστροφῆς ἄδηλον εἰ καὶ λήσει (Κύριαι Δόξαι, 35) δηλαδή κανένας από αυτούς που κρυφά καταπατούν τα όσα συμφώνησαν μεταξύ τους οι άνθρωποι ώστε να μην βλάπτουν και να μην βλάπτονται, δεν είναι δυνατόν να πιστεύει πως θα μείνει απαρατήρητος, έστω κι αν μέχρι τώρα έχει ξεφύγει χιλιάδες φορές, γιατί δεν είναι βέβαιο ότι θα ξεφεύγει μέχρι το τέλος. Εκτός από τους Έλληνες πολιτικούς βέβαια, οι οποίοι είναι υπεράνω του Νόμου, καθ'όσον αυτοί τον έχουν φτιάξει κομμένο και ραμμένο στα μέτρα τους. Και εν ανάγκη για να το διασφαλίσουμε εντελώς με όρους συνενοχής, σας δίνουμε και κανά κοκαλάκι να γλείψετε ώστε να σας πούμε και ότι μαζί τα φάγαμε όταν έρθει εκείνη η μαύρη η ώρα. Βέβαια ίσως να μην είναι τυχαίο αυτό που λέγει ο Σωκράτης (331c) παγκάλως, ἦν δ' ἐγώ, λέγεις, ὦ Κέφαλε, που θα ήθελα να μην μεταφράσω καν!

Μην μου πείτε όμως ότι έτσι όπως μπάζουμε την αρχαιοελληνική (φιλο)σοφία στην κουβέντα μας ότι δεν ανοίγει η όρεξη; Διότι ενώ τον Ηράκλειτο δεν τον ενδιέφερε να σκεφτεί ότι μπορεί να υπάρχουν πολιτικοί όπως οι σημερινοί οι δικοί μας (και μη νομίζετε με αυτό ότι δεν υπήρχαν στην αρχαιότητα και τέτοιοι), τον Πλάτωνα όχι μόνο τον ενδιέφερε αλλά τους είχε περιγράψει κιόλας και μάλιστα πως; Στο πλαίσιο της ιδανικής του Πολιτείας, της οποίας η βάση ήταν η Δικαιοσύνη, η οποία Δικαιοσύνη αν και ουσιαστικά διέπει ολόκληρο το έργο, χρειάστηκε να αναπτυχθεί σχεδόν στα δύο πρώτα από τα συνολικά δέκα βιβλία της Πολιτείας του προκειμένου να γίνει απλώς κατανοητό το να καταδειχθεί πόσο μεγάλη ανάγκη ήταν να υπάρχει και πόσο μεγάλο πρόβλημα μπορούσε να δημιουργήσει εάν δεν υπήρχε. Να σημειώσουμε και το εξής: επειδή ο Πλάτων γενικότερα έδινε μεγάλη βάση στην σημειολογία εξ ου και η ένταση των παραδειγμάτων που χρησιμοποιούσε σε όλους τους διαλόγους, είναι προφανές ότι είναι παραπάνω από ορατός ο παραλληλισμός ότι μια Πολιτεία πρέπει να ξεκινάει από τη Δικαιοσύνη και γι'αυτόν τον λόγο ασχολήθηκε πρώτιστα με αυτήν.

Για να κατανοήσετε πόσο διαχρονικά είναι κάποια προβλήματα (που τάχα μου κάποιοι προσπαθούν να μας τα προσάψουν ως αποκλειστικά μας προνόμια, αποτελέσματα γαρ κάποια διαφθοράς) ας δούμε τι μονολογούσε ο Γλαύκων στην Πολιτεία καθώς προσπαθούσε να κατανοήσει τι είναι δικαιοσύνη και τι αδικία, για να κάταλάβει εν τέλει ποιος έχει δίκιο (ακούγεται λίγο οξύμωρο αυτό!). Για δείτε και πείτε μου τι διαφορές έχουμε με το σήμερα: (365b-d)
τὰ μὲν γὰρ λεγόμενα δικαίῳ μὲν ὄντι μοι, ἐὰν μὴ καὶ δοκῶ ὄφελος οὐδέν φασιν εἶναι, πόνους δὲ καὶ ζημίας φανεράς· ἀδίκῳ δὲ δόξαν δικαιοσύνης παρεσκευασμένῳ θεσπέσιος βίος λέγεται. οὐκοῦν, ἐπειδὴ τὸ δοκεῖν, ὡς δηλοῦσί μοι οἱ σοφοί, καὶ τὰν ἀλάθειαν βιᾶται καὶ κύριον εὐδαιμονίας, ἐπὶ τοῦτο δὴ τρεπτέον ὅλως· πρόθυρα μὲν καὶ σχῆμα κύκλῳ περὶ ἐμαυτὸν σκιαγραφίαν ἀρετῆς περιγραπτέον, τὴν δὲ τοῦ σοφωτάτου ᾿Αρχιλόχου ἀλώπεκα ἑλκτέον ἐξόπισθεν κερδαλέαν καὶ ποικίλην. “᾿Αλλὰ γάρ, φησί τις, οὐ ῥᾴδιον ἀεὶ λανθάνειν κακὸν ὄντα.” Οὐδὲ γὰρ ἄλλο οὐδὲν εὐπετές, φήσομεν, τῶν μεγάλων· ἀλλ’ ὅμως, εἰ μέλλομεν εὐδαιμονήσειν, ταύτῃ ἰτέον, ὡς τὰ ἴχνη τῶν λόγων φέρει. ἐπὶ γὰρ τὸ λανθάνειν συνωμοσίας τε καὶ ἑταιρίας συνάξομεν, εἰσίν τε πειθοῦς διδάσκαλοι σοφίαν δημηγορικήν τε καὶ δικανικὴν διδόντες, ἐξ ὧν τὰ μὲν πείσομεν, τὰ δὲ βιασόμεθα, ὡς πλεονεκτοῦντες δίκην μὴ διδόναι

Γιατί, θα συλλογιστεί μέσα του, σύμφωνα με όσα λέγονται, με το να είμαι δίκαιος, αν συνάμα δεν φαίνομαι κιόλας τέτοιος, δεν πρόκειται να έχω κανένα όφελος, αλλά αντιθέτως βάσανα και ολοφάνερη ζημιά. Ενώ με το να είμαι άδικος αν έχω φροντίσει να δώσω μια εντύπωση δικαιοσύνης, θα ζήσω, λένε, ζωή χαρισάμενη. Επομένως επειδή η εντύπωση καθώς μου το βεβαιώνουν οι σοφοί, βάζει κάτω ακόμη και την αλήθεια, και είναι αυτή από την οποίαν εξαρτάται η ευτυχία, πρέπει να στραφώ εξολοκλήρου σε αυτήν, Πρέπει να στολίσω την εικόνα του εαυτού μου γύρω-γύρω με μια επίφαση αρετής, ξοπίσω μου όμως πρέπει να σέρνω εκείνη την τετραπέρατη πανούργα αλεπού που γι'αυτήν μιλάει ο σοφότατος Αρχίλοχος. Μα, θα πει κάποιος, δεν είναι πάντοτε εύκολο να είσαι κακός χωρίς στο τέλος να σε πάρουν είδηση. Ούτε και κανένα άλλο από τα σημαντικά πράγματα, θα του απαντήσουμε εμείς, είναι εύκολο. Όμως αν είναι να γίνουμε ευτυχισμένοι, πρέπει να πορευθούμε προς τα εκεί που μας πάνε τα αχνάρια των συλλογισμών μας. Γιατί προκειμένου να μην αποκαλυφθεί η αδικία μας θα εξυφάνουμε συνωμοσίες και θα φτιάξουμε εταιρίες μυστικές, κι εξάλλου υπάρχουν για την πειθώ δάσκαλοι που σε μαθαίνουν πως να ρητορεύεις σε μια δημόσια συνάθροιση και πως να αγορεύεις στα δικαστήρια, έτσι ώστε εν μέρει με την πειθώ και εν μέρει με τη βία η απληστία μας να μείνει ατιμώρητη.

Μήπως σας θυμίζει σε κάτι τους πολιτικούς μας; Λέω μήπως. Μήπως ο ισχυρισμός του Θρασύμαχου (338c) δεν είναι η παγιωμένη άποψη της κοινωνίας μας;: ἄκουε δή, ἦ δ' ὅς. φημὶ γὰρ ἐγὼ εἶναι τὸ δίκαιον οὐκ ἄλλο τι ἢ τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον. ἀλλὰ τί οὐκ ἐπαινεῖς; ἀλλ' οὐκ ἐθελήσεις.
Άκου τότε, είπε. Υποστηρίζω ότι το δίκαιο δεν είναι τίποτε άλλο παρά το συμφέρον του ισχυροτέρου! Μα γιατί δεν επικροτείς αυτή την απάντηση; Δεν έχεις τη διάθεση να το κάνεις.

Όπως θα δούμε και στα υπόλοιπα αποσπάσματα που έχω επιλέξει (και που σας προτρέπω θερμά να διαβάσετε) πολλά από τα θέματα που μας απασχολούν και σήμερα ήταν ήδη από τότε γνωστά και προβλημάτιζαν κόσμο. Επίσης -και αυτό είναι πραγματικά εκπληκτικό- ακόμη και τότε η παρουσία ενός δογματικού βλάκα όπως ο σοφιστής Θρασύμαχος που παρολίγον να τίναζε όλη την συζήτηση στον αέρα ήταν σχεδόν επιβεβλημένη, όπως και σήμερα δηλαδή, προκειμένου να συζητηθούν ακόμη και πράγματα που ο πολύς κόσμος θεωρούσε σχεδόν αυτονόητα. Διόλου τυχαίο ότι ο Σωκράτης λέγει με ιδιαίτερο στόμφο ότι δέδοικα γὰρ μὴ οὐδ’ ὅσιον ᾖ παραγενόμενον δικαιοσύνῃ κακηγορουμένῃ ἀπαγορεύειν καὶ μὴ βοηθεῖν ἔτι ἐμπνέοντα καὶ δυνάμενον φθέγγεσθαι. κράτιστον οὖν οὕτως ὅπως δύναμαι ἐπικουρεῖν αὐτῇ (368c) δηλαδή γιατί φοβάμαι μήπως είναι κι ανόσιο να κακολογούν μπροστά σου τη δικαιοσύνη κι εσύ να στέκεσαι άπραγος και να την αφήνεις ανυπεράσπιστη, ενώ έχεις ακόμη μέσα σου πνοή και μπορείς να μιλάς. Το καλύτερο λοιπόν είναι να συντρέξω τη δικαιοσύνη έτσι όπως μπορώ.
Η κύρια διαφορά του τότε και του σήμερα ήταν ότι τότε τα συζητούσαν και τα αντιμετώπιζαν έστω και στο μέτρο του δυνατού εν αντιθέσει με σήμερα που απλώς οι αδικίες παραγράφονται και οι ίδιοι άνθρωποι συνεχίζουν στην πεπατημένη όχι μόνο επειδή δεν πιάστηκαν αλλά με τη δικαιολογία ότι αφού δεν πιάστηκαν δεν έχουν κάνει και τίποτε, εν ολίγοις με πρακτικές που εγγίζουν την Ύβρι. Ας πάμε όμως στα επιλεγμένα αποσπάσματα.
(συζητούν ο Σωκράτης με τον Πολέμαρχο) (335c)

ἀνθρώπους δέ, ὦ ἑταῖρε, μὴ οὕτω φῶμεν, βλαπτομένους εἰς τὴν ἀνθρωπείαν ἀρετὴν χείρους γίγνεσθαι;

πάνυ μὲν οὖν.

ἀλλ' ἡ δικαιοσύνη οὐκ ἀνθρωπεία ἀρετή;

καὶ τοῦτ' ἀνάγκη.

καὶ τοὺς βλαπτομένους ἄρα, ὦ φίλε, τῶν ἀνθρώπων ἀνάγκη ἀδικωτέρους γίγνεσθαι.

ἔοικεν.

Δηλαδή: (Σ) Κατά τον ίδιον τρόπο, φίλε, δεν πρέπει να πούμε ότι και οι άνθρωποι όταν υφίστανται κάποια βλάβη, γίνονται χειρότεροι σε αυτό που αποτελεί αρετή του ανθρώπου;

(Π) Βεβαίως.

(Σ) Αλλά η δικαιοσύνη δεν είναι ανθρώπινη αρετή;

(Π) Κι αυτό κατανάγκη.

(Σ) Επομένως, αγαπητέ, και όσοι άνθρωποι βλάπτονται γίνονται κατανάγκη πιο άδικοι.

(Π) Έτσι φαίνεται.

(Ο Σωκράτης απευθυνόμενος στον Θρασύμαχο, αναφερόμενος σε ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της... εποχής)

οὐκοῦν τοιάνδε τινὰ φαίνεται ἔχουσα τὴν δύναμιν, οἵαν, ᾧ ἂν ἐγγένηται, εἴτε πόλει τινὶ εἴτε γένει εἴτε στρατοπέδῳ εἴτε ἄλλῳ ὁτῳοῦν, πρῶτον μὲν ἀδύνατον αὐτὸ ποιεῖν πράττειν μεθ' αὑτοῦ διὰ τὸ στασιάζειν καὶ διαφέρεσθαι, ἔτι δ' ἐχθρὸν εἶναι ἑαυτῷ τε καὶ τῷ ἐναντίῳ παντὶ καὶ τῷ δικαίῳ; οὐχ οὕτως; (351e-352a)

Δεν είναι επομένως φανερό ότι η αδικία έχει τέτοια δύναμη που σε όποιον τυχόν παρουσιάζεται, είτε πολιτεία είναι αυτό, είτε οικογένεια, είτε στράτευμα, είτε οτιδήποτε άλλο, πρώτον θα είναι πια αδύνατο σε αυτό να ενεργεί ως κάτι ενιαίο, εξαιτίας της όλης διχόνοιας και της διχοστασίας, και δεύτερον θα είναι εχθρικό απέναντι στον εαυτό του τον ίδιο, απέναντι σε κάθε αντίπαλο και απέναντι στο δίκιο; Δεν είναι έτσι;

Και για να μην μακρυγορούμε άλλο με τα αποσπάσματα, άφησα για τελευταίο το πιο χαρακτηριστικό αναφορικά με την εποχή μας, το κερασάκι στην τούρτα, έτσι μιας και είμαστε σε μνημόνιο υπό τον έλεγχο της τρόικας με πλήρη απώλεια εθνικής κυριαρχίας. Λέγει, λοιπόν, ο Σωκράτης σε κάποιο σημείο (405b):

ἢ οὐκ αἰσχρὸν δοκεῖ καὶ ἀπαιδευσίας μέγα τεκμήριον τὸ ἐπακτῷ παρ’ ἄλλων, ὡς δεσποτῶν τε καὶ κριτῶν, τῷ δικαίῳ ἀναγκάζεσθαι χρῆσθαι, καὶ ἀπορίᾳ οἰκείων;

Ή μήπως νομίζεις ότι δεν είναι ντροπή και περίτρανη απόδειξη αμορφωσιάς το να αναγκάζεται κάποιος να προσφεύγει σε ένα δίκαιο που του το επιβάλλουν κάποιοι άλλοι απ'έξω, σαν δεσπότες του και κριτές του, επειδή ο ίδιος δεν έχει μέσα του δικά του αποθέματα δικαιοσύνης;

Πως είπατε; Είπατε κάτι;

Διότι δεν άκουσα.

Βέβαια η αλήθεια είναι ότι αυτό που λέει ο Σωκράτης εμάς δεν μας αγγίζει και ιδιαίτερα διότι προαπαιτεί κάτι που εμείς δεν διαθέτουμε πλέον: τσίπα. Αλλά ας μην το κάνουμε θέμα διότι δεν βλέπω να κοκκινίζει και κανείς εδώ που τα λέμε.

Βέβαια η απάντηση, γιατί συμβαίνουν πάντα κάποια πράγματα έρχεται από τον Θουκυδίδη και το Βιβλίο Ε' της Ιστορίας του. (89) ἡμεῖς τοίνυν οὔτε αὐτοὶ μετ' ὀνομάτων καλῶν, ὡς ἢ δικαίως τὸν Μῆδον καταλύσαντες ἄρχομεν ἢ ἀδικούμενοι νῦν ἐπεξερχόμεθα, λόγων μῆκος ἄπιστον παρέξομεν, οὔθ' ὑμᾶς ἀξιοῦμεν ἢ ὅτι Λακεδαιμονίων ἄποικοι ὄντες οὐ ξυνεστρατεύσατε ἢ ὡς ἡμᾶς οὐδὲν ἠδικήκατε λέγοντας οἴεσθαι πείσειν, τὰ δυνατὰ δ' ἐξ ὧν ἑκάτεροι ἀληθῶς φρονοῦμεν διαπράσσεσθαι, ἐπισταμένους πρὸς εἰδότας ὅτι δίκαια μὲν ἐν τῷ ἀνθρωπείῳ λόγῳ ἀπὸ τῆς ἴσης ἀνάγκης κρίνεται, δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν.

"Έχει καλώς, ημείς, εν τούτοις, δεν θα κάμωμεν χρήσιν ωραίων φράσεων, υποστηρίζοντες δια πολλών λόγων, οι οποίοι δεν πρόκειται να πείσουν κανένα, ή ότι την ηγεμονίαν μας απεκτήσαμεν δικαίως, λόγω του ότι ενικήσαμεν τους Πέρσας, ή ότι επιδιώκομεν την επανόρθωσιν αδικημάτων, τα οποία υπέστημεν. Ζητούμεν όμως και από σας να μη νομίσετε ότι θα μας πείσετε, ισχυριζόμενοι ή ότι ως άποικοι των Λακεδαιμονίων δεν ελάβατε μέρος εις τον πόλεμον παρά το πλευρόν μας, ή ότι δεν μας επροξενήσατε κάνεν κακόν. Νομίζομεν, τουναντίον, ότι επιβάλλεται να επιδιώξωμεν και ημείς και σεις ό,τι θεωρούμεν αληθώς κατορθωτόν, αφού εξίσου γνωρίζομεν και οι δύο, ότι κατά την συζήτησιν των ανθρωπίνων πραγμάτων το επιχείρημα του δικαίου αξίαν έχει, όπου ίση υπάρχει δύναμις προς επιβολήν αυτού, ότι όμως ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμίς του και ο ασθενής παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του"

...

(105) τῆς μὲν τοίνυν πρὸς τὸ θεῖον εὐμενείας οὐδ' ἡμεῖς οἰόμεθα λελείψεσθαι: οὐδὲν γὰρ ἔξω τῆς ἀνθρωπείας τῶν μὲν ἐς τὸ θεῖον νομίσεως, τῶν δ' ἐς σφᾶς αὐτοὺς βουλήσεως δικαιοῦμεν ἢ πράσσομεν. [2] ἡγούμεθα γὰρ τό τε θεῖον δόξῃ τὸ ἀνθρώπειόν τε σαφῶς διὰ παντὸς ὑπὸ φύσεως ἀναγκαίας, οὗ ἂν κρατῇ, ἄρχειν: καὶ ἡμεῖς οὔτε θέντες τὸν νόμον οὔτε κειμένῳ πρῶτοι χρησάμενοι, ὄντα δὲ παραλαβόντες καὶ ἐσόμενον ἐς αἰεὶ καταλείψοντες χρώμεθα αὐτῷ, εἰδότες καὶ ὑμᾶς ἂν καὶ ἄλλους ἐν τῇ αὐτῇ δυνάμει ἡμῖν γενομένους δρῶντας ἂν ταὐτό.

"Αλλά και ημείς νομίζομεν ότι δεν θα μας λείψη η ευμένεια των θεών. Διότι εις ό,τι ζητούμεν και πράττομεν ουδαμώς απομακρυνόμεθα από ό,τι οι άνθρωποι πιστεύουν εν σχέσει προς τας θρησκευτικάς των πεποιθήσεις, ή από τας ανθρωπίνας αυτών επιθυμίας και σκοπούς. Καθόσον ως προς μεν τους θεούς πιστεύομεν, ως προς δε τους ανθρώπους καλώς γνωρίζομεν ότι ωθούμενοι ανέκαθεν υπό ακαθέκτου φυσικής ορμής, άρχουν παντού, όπου η δύναμίς των είναι επικρατεστέρα. Τον νόμον τούτον ούτε εθέσαμεν, ούτε ισχύοντα ήδη πρώτοι ημείς εφηρμόσαμεν. Τον ευρήκαμεν ισχύοντα και θα τον κληροδοτήσωμεν ισχύοντα αιωνίως, γνωρίζοντες ότι και σεις επίσης και κάθε άλλος, εάν είχατε όσην ημείς δύναμιν, θα επράττατε το αυτό."

(μετάφραση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Το αρχαίο κείμενο εδώ)

Το κακό δεν είναι ότι έχουμε ένα γεμάτο παρελθόν στην Ύβρι και την αδικία, αλλά ότι δεν μαθαίνουμε από αυτό. Πρέπει κάθε φορά να βγάζουμε και να ξαναβγάζουμε τα μάτια μας μόνο και μόνο για ν'αποδείξουμε ότι η Ιστορία τωόντι κάνει κύκλους. Ακόμη και τώρα, σε αυτά τα χάλια, με τις  αυξανόμενες αυτοκτονίες, με τους αστέγους που πληθαίνουν, με τους ανέργους που γιγαντώνονται μας είναι αδύνατο να ομονοήσουμε και να πράξουμε τα αυτονόητα. Να σκεφτούμε ότι είναι αδύνατον να μας κυβερνούν με τόση αδικία δίχως να υπάρχει τιμωρία. Μας έχουν πετάξει έναν συνταξιούχο Τσοχατζόπουλο στη μούρη, τάχα μου ως αυτοκάθαρση του πολιτικού συστήματος. Αύριο-μεθαύριο μπορεί να μας πετάξουν στη μούρη και δεύτερο συνταξιούχο πολιτικό, ίσως και τρίτο, τάχα μου για να ικανοποιηθεί το περί δικαίου αίσθημα. Ο ένας αναδρομικός φόρος διαδέχεται το άλλο αναδρομικό χαράτσι και τούμπαλιν ακόμη κι αν απαγορεύεται από το προ πολλού κουρελιασμένο Σύνταγμα. Κι όταν τους ρωτάς "γιατί ο τάδε πολιτικός δεν δικάζεται αφού προέκυψαν ποινικές ευθύνες όταν ήταν υπουργός;" σου απαντάνε ότι καλυπτόταν από βουλευτική ασυλία τότε και δεν προβλέπει ο νόμος αναδρομική ισχύ. Σε βιάζουν να ζήσεις με 480 ευρώ μικτά, 300, 150 και όταν τους θυμίσεις ότι αυτοί ζουν με 6-8-10 χιλιάρικα και βάλε, συν όλα τα προνόμια σου λένε ανερυθρίαστα ότι δεν βγαίνουν, ότι ζορίζονται. Και τα κάνουν γιατί; Διότι απλούστατα, μπορούν. Διότι αυτό είναι στο αίμα τους. Διότι αν δεν το κάνουν αυτοί θα το κάνει κάποιος άλλος, κάποιος επόμενος.

Η χώρα αυτή πάει κατά διαόλου διότι έχει χιλιάδες νόμους και όπως λέει ο τίτλος της παρούσας ανάρτησης, το υπερβολικό δίκαιο απλώς παράγει υπερβολική αδικία. Όταν για να καταλάβεις έναν νόμο χρειάζεσαι τη βοήθεια δικηγόρου, για ποιο Δίκαιο μιλάμε; Όταν πας σε δικηγόρο και το πρώτο που σου λέει είναι ότι θα μελετήσει το νόμο και θα σου πει, για ποιο Δίκαιο μιλάμε; Όταν κάθε νόμος έχει φτιαχτεί τάχα μου για να συμπεριλαμβάνει τον μεγαλύτερο αριθμό περιπτώσεων αλλά στην πραγματικότητα απλώς περιέχει τον μέγιστο αριθμό παραθύρων, για ποιο Δίκαιο μιλάμε; Αυτό ακριβώς ήταν που εννοούσαν οι Ρωμαίοι όταν έκαναν λόγο για υπερβολική δικαιοσύνη. Λες και είχαν κατά νου αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα. Όσα κι αν φτιάξουμε, ακόμη και με την φερόμενη (εδώ γελάνε) προσπάθεια ανοικοδόμησης της χώρας, θα είναι απλώς ένα ακόμη οικοδόμημα στην άμμο. Εξάλλου άπαξ ανίκανος, εσαεί ανίκανος, οπότε αυτοί που μας έριξαν στα βράχια από τη λαμογιά και την αχρηστία τους, γιατί να τα καταφέρουν τώρα;

Πολύ φοβάμαι, λοιπόν, ότι ο άρειος πάγος είναι πλέον για να μπει σε κανά ουϊσκάκι (πιθανώς χρυσαυγήτη κιόλας). Και μέχρι εκεί.

Όσο δεν λαμβάνουν την Δικαιοσύνη οι πραγματικοί φορείς της και περιμένουμε από το κράτος, τόσο θα διαπιστώνουμε ότι Δικαιοσύνη δεν θα υπάρχει. Το ελληνικό κράτος έτσι όπως είναι τώρα πολύ απλά είναι ανίκανο να αναπνεύσει μέσα στη Δικαιοσύνη διότι έχει αλλεργία. Είναι κάτι σαν το σκόρδο για τους βρυκόλακες. Όμως η Δικαιοσύνη είναι υπόθεση όλων μας και ενυπάρχει ακόμη και στον τρόπο σκέψης μας. Υπάρχει;

Χαίρετε.

UPDATE: Κατόπιν παραινέσεως της Eskarina, έπεσε μια σχετική διόρθωση στον τίτλο.
UPDATE II: Να διευκρινίσω το εξής: τα τρία κλασικότερα επαγγέλματα που συναντά κανείς στο Ελληνικό Κυνοβούλιο είναι αυτά του Συγγενή, του Δικηγόρου και του Συνδικαλιστή. Απλά για την ιστορία.