Λοιπόν, κατ' αρχήν τονίζω ότι το εν λόγω σενδόνι διαβάζεται μόνο σε συνέχεια του προηγούμενου. Τους λόγους θα τους εξηγήσω λεπτομερώς στην συνέχεια. Πρώτα όμως πρέπει να κάνω κάποιες απαραίτητες αναφορές.
Στο προηγούμενο σενδόνι λοιπόν, τον Βιασμό του Επίκουρου, εξέφρασα την πεποίηθηση μεθ'αποδείξεων μάλιστα, ότι ο νεοΈλλην δεν απαιτείται να διαβάσει διότι απλούστατα γνωρίζει ήδη. Ή μάλλον ούτως ή άλλως. Ίσως δε, να έχει γεννηθεί με τη γνώση κιόλας, δεν είμαι βέβαιος. Το αποτέλεσμα είναι ότι παίρνει κάτι και μόνο και μόνο επειδή του αρέσει το θεωρεί αυτομάτως αληθές, δίχως να εξετάσει τι και πως. Και το πράγμα είναι εξαιρετικά ανησυχητικό διότι ο νεοΈλλην έτσι ακριβώς δρα στα πάντα, σε όλη την καθημερινότητά του (μεταξύ άλλων και στην ψήφο του).
Κάποια στιγμή, λοιπόν, ενώ συγκέντρωνα το "αποδεικτικό υλικό" (και στο πρόγραμμα είχα ήδη κατά νου να φτιάξω σενδόνι) έτυχε κάτι (κυριολεκτικώς, έτυχε) που με έβαλε σε έντοντες σκέψεις, ή μάλλον μου έβαλε ιδέες για να το θέσω πιο σωστά. Αλλά θα σας κρατήσω για λίγες ακόμη γραμμές σε αγωνία! (ξέρω, ξέρω, χεστήκατε!)
Ήδη από το επόμενο πρωϊνό της προηγούμενης αναρτήσεως είχα αρχίσει να πετάω κάτι ατάκες ότι κάτι υπάρχει, μια εκπληξούλα, ότι έχω κάνει μια λαδιά κλπ. Η αλήθεια είναι ότι προόριζα να κάνω κάποιο απντέτοιο (ελληνιστί update) αλλά τόσο η έκταση του ήδη τεράστιου σενδονιού, όσο και οι ιδέες που συνέχιζαν να μου έρχονται τελικώς με έπεισαν (δεν ήθελα και πολύ βέβαια) να κάνω ένα δεύτερο σενδόνι, εκτός προγράμματος. Οι ελάχιστες παραινέσεις τόσο εδώ μέσα όσο και διά φεηστσιμβούκιου είχαν να κάνουν απλώς με την ικανοποίηση της περιέργειάς μου για το κατά πόσον θα κατάφερνα να κεντρίσω την περιέργεια των αναγνωστών (της συγκεκριμένης αναρτήσεως). Τελικώς ως και το ανέμενα, τζίφος, δεν ασχολήθηκε κανείς, αν και αυτό αναμφίβολα συνέβη για διαφορετικούς λόγους ανά περίπτωση. Θα μου πείτε βέβαια, μα το σενδόνι ήταν τεράστιο, που να ψάξει ο άλλος; Συμφωνώ! Αλλά όταν παίρνεις ένα βιβλίο κοιτάς ποτέ το μέγεθος; Ή ξέρεις βιβλία μικρότερα από τα σενδόνια μου; Επίσης μπορεί να μου πείς ότι το σενδόνι ήταν δύσκολο. Καλά οκ, υπάρχουν και πολύ δυσκολότερα, μην το κάνουμε θέμα λοιπόν. Απλώς ο αναγνώστης συνήθως βαριέται ακόμη κι όταν του τα έχεις όλα έτοιμα, αυτό είναι που έχω διαπιστώσει. Μάλιστα αν αυτός που γράφει το κάνει πειστικά και με πλήθος επιχειρημάτων, τότε διασφαλίζει και ότι δεν θ'ανοίξει κανένα λινκ, και όσο περισσότερα είναι τα λίνκ τόσο περισσότερο διασφαλίζεις ότι δεν θα ανοιχθούν. Αν τώρα ο "συγγραφέας" είναι και της εμπιστοσύνης του αναγνώστη, τότε είναι που το πράγμα γίνεται απείρως ευκολότερο. Πάμε τώρα στο ψητό σιγά, σιγά...
Εκεί που έψαχνα να βρω και για'μένα κάποια πράγματα, καθώς άνοιγα τα λινκ που υπάρχουν για το θέμα στην ιστοσελίδα wikiquotes διαπίστωσα ότι το κείμενο που λίνκαρε τον Λακτάντιο ήταν στα λατινικά.
Αμέσως έβαλα τα γέλια. "Πόσοι ξέρουν λατινικά πια;" σκέφτηκα (εγώ δεν ξέρω, ας πούμε). Αμέσως όμως τα γέλια μου κόπηκαν καθώς σκέφτηκα ότι αν το κείμενο αυτό υπάρχει στα λατινικά σίγουρα θα έχει μεταφραστεί αλλά για ποιον λόγο παραμένει στα λατινικά στο λινκ αντί να υπάρχει κάποια αγγλική μετάφρασή του; Εκεί λοιπόν ήταν που μου μπήκε η σατανική ιδέα, για χάρη της οποίας τρόπος του λέγειν έπαιξα σχεδόν το κεφάλι μου! Τι θέλω να πω;
Στο προηγούμενο σενδόνι για τον Επίκουρο έκανα ένα τεράστιο και (ελπίζω) εξαιρετικά οργανωμένο τρικ, σε σημείο να μπορώ να ομολογήσω ότι επρόκειτο για ένα από το δυσκολότερα σενδόνια που έχω γράψει ποτέ. Κατ' αρχήν έπιασα όλα τα δεδομένα και τα χώρισα σε δύο κατηγορίες: στη μία κατηγορία έβαλα αυτά που ήταν πιο εύκολα να παρουσιαστούν ως είχαν, ενώ στην άλλη έβαλα τα υπόλοιπα, τα οποία προόριζα για την απαιτούμενη (αλλά μικρή) "επεξεργασία" ώστε να γίνουν πιο βολικά. Μην μου πείτε ότι ήδη δεν σας θυμίζει αυτό που κάνουν οι περισσότεροι σήμερα όταν θέλουν να παρουσιάσουν κάτι! Αφού λοιπόν επεξεργάστηκα όσα ήθελα, ακολούθησα την εξής πεπατημένη (και που όντως φέρνει σίγουρα αποτελέσματα). Χρησιμοποίησα τα δεδομένα όπως γούσταρα και ξεκινώντας από μια διαπίστωση που ισχύει κατέληξα σε ένα συμπέρασμα που επίσης ισχύει ακολουθώντας όμως έναν εντελώς εσφαλμένο δρόμο προκειμένου να αποδείξω κάποια πράγματα που ήθελα, και ποια ήταν αυτά; Μα αυτά που ισχυριζόμουν: ότι ο νεοΈλλην δεν διαβάζει. Και μέσα απ'αυτό προσπαθώ να αποδείξω ότι είναι πραγματικά πανεύκολο να πείσεις τον άλλον για κάτι αν μιλάς πειστικά, με ιδιαίτερο στόμφο και καταλήγοντας σε ένα εξαιρετικά σαφές και επιθετικό συμπέρασμα. Κοινώς όταν στον άλλον δεν αφήνεις (με το ύφος σου) και πολλά περιθώρια αντίδρασης δύσκολα θα μπει στη φάση να ψάξει τον συλλογισμό σου.
Έγραψα λίγο πριν το ευχάριστο διάλειμμα ότι σχεδόν έπαιξα το κεφάλι μου κάνοντας αυτά τα πράγματα. Τι εννοώ; Όπως έχουμε ξαναπεί, οι ηλίθιοι δεν ζούνε ανάμεσά μας, αλλά εμείς ζούμε ανάμεσά τους. Αυτό σημαίνει πως όσα έγραψα ήταν πανεύκολο να παρεξηγηθούν αν τα είχε ανακαλύψει έστω κι ένας, υπό την έννοια ότι θα έγραφε "μεγάλε, εκεί σα να μην μας τα λες και πολύ καλά" και μετά μπορεί να φαινόταν ότι έκανα κωλοτούμπα ή τα μάζευα όλα κακήν κακώς. Εξάλλου άντε να πείσεις τον άλλον ότι μέσα από κάτι που όντως ισχύει, προσπαθείς να αποδείξεις στην πράξη μια ολόκληρη θεωρία (σου). Βέβαια σε αυτό το σημείο θα μπορούσαμε να μπούμε σε μια ατέρμονη συζήτηση του στυλ "και πόσοι διαβάζουν το βλόγι σου ρε μεγάλε;" ή "το σενδόνι πόσοι νομίζεις ότι το διάβασαν;" ή "γιατί συγχέεις εκείνους που μπορεί να μπήκαν και να διάβασαν αυτά που έγραψες με το σύνολο;" κλπ. Από την στιγμή που δεν μιλάμε για επίσημη επιστημονική μέθοδο προφανώς και μια τέτοια συζήτηση είναι ανούσια και γίνεται ακόμη πιο ανούσια εάν πάμε να την εφαρμόσουμε στην καθημερινότητά μας ακριβώς επειδή είναι σχεδόν αυταπόδεικτο ότι ο κόσμος όντως δεν διαβάζει (κάτι σαν τα Αξιώματα των μαθηματικών που δεν χρειάζονται απόδειξη δηλαδή). Κοινώς, όποιος αδυνατεί να συλλάβει το πνεύμα αυτών που γράφω μπορεί να μας αδειάσει τη γωνιά. Έτσι απλά. Μην ξεφεύγω όμως.
Η τελευταία φράση που έγραψα στο εν λόγω σενδόνι ενώ λογικά θα έπρεπε να είναι του Επίκουρου για να κλείνει πιο ταιριαστά (μιας και αυτόν πραγματευόμουν) προέκυψε να είναι του Επίχαρμου, και τι έλεγε; Να είσαι νηφάλιος και να θυμάσαι να δυσπιστείς. Πόσο πιο ξεκάθαρα να στο έλεγα πια ρε μόρτη; Σου έγραψα στα μούτρα ότι σε κατηγορώ ότι δεν διαβάζεις και δεν ψάχνεις, σου έγραψα και ότι πρέπει να μην παρασέρνεσαι από το ύφος και το περιεχόμενο παρά να αμφισβητείς τα πάντα, κι εσύ τι έκανες; Τίποτε. Απλώς κατάπιες αμάσητα όλα όσα έγραψα δίχως να ελέγξεις το παραμικρό. Κοινώς, δίχως επιβεβαίωση. Όμως είχαμε αφήσει ανοικτό το θέμα των δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν. Με ταλαιπώρησε πάρα πολύ ποιο κείμενο να έβαζα, έτσι αποφάσισα να χρησιμοποιήσω κάποια περαιτέρω τρικ. Για παράδειγμα το πρώτο ήταν ότι από το σύγγραμα του Λακτάντιου χρησιμοποίησα το ρητό σε... ελληνική μετάφραση! Ο Λακτάντιος όμως ήταν Ρωμαίος άρα πέρασα απευθείας την ελληνική μετάφραση σκέτη προκειμένου να είναι κάπως άκομψο, μπας και χτυπήσει κανένα μάτι. Παράλληλα έκανα και το εξής καινοτόμο (πως τα λέω πια!) που ναι μεν δεν έβγαζε μάτι αλλά και αύξανε τις πιθανότητες να ανακαλύψει κάποιος τα τεχνάσματά μου. Και πάλι φευ όμως: στα λινκ που έβαλα στα ιστορικά ονόματα, χρησιμοποίησα τόσο το λινκ της ελληνικής wikipedia τόσο και της αγγλικής (εκτός κι εντός παρενθέσεως αντίστοιχα). Ο λόγος φυσικά δεν ήταν άλλος από το να πήξω το κείμενο σε λινκ προκειμένου να τα καταστήσω όχι ιδιαίτερα ελκυστικά για άνοιγμα τους ένεκα μεγάλου αριθμού. Και νομίζω ότι τα κατάφερα. Κάτι άλλο που δεν είχα ξανακάνει διότι αποφεύγω και ήλπιζα να βοηθήσει (αλλά δυστυχώς σιγά μην το παρατηρούσε κανείς) ήταν ότι έπηξα όλο το κείμενο στην μάστιγα της σύγχρονης γνώσης, τα wikiφεύγα. Ψάχνεις βιογραφικό; Κανένα πρόβλημα: wikipedia. Ψάχνεις ατάκα; Κανένα πρόβλημα: wikiquote. Ψάχνεις καλή εκκένωση; Κανένα πρόβλημα: wikiβόθρος και πάει λέγοντας. Για τα πάντα υπάρχει ένα wiki πλέον (τα έχω σε αριστερή στήλη κιόλας, αν κάνετε αρκετό scroll down), το οποίο έχει γράψει σε αρκετές των περιπτώσεων κάποιος που επίσης δεν ανοίγει ποτέ στην ζωή του βιβλίο, γι'αυτόν τον λόγο ακριβώς και έχουμε δει ακόμη και χοντρομαλακίες να γράφοντα στα wiki. Παρολαυτά όμως, τα wikiφεύγα κατά τα λοιπά τείνουν να γίνουν ο κανόνας στην πληροφορία και ακόμη χειρότερα στην εκπαίδευση (και εδώ οφείλω να παραδεχθώ κι εγώ το λάθος που κάνω συχνά να καταφεύγω στην ευκολία της προσβασιμότητάς τους και να βάζω κάποια τέτοια λινκ σε κάποιες περιπτώσεις που δεν θα έπρεπε). Παρακάτω, έβαλα και το βιβλίο του Μπελ στα γαλλικά επίτηδες, ενώ το είχα βρει και στα αγγλικά που προφανώς θα έκανε τη ζωή όλων ευκολότερη, αλλά δεν ήταν αυτό το θέμα μας.
Επίσης, για να γίνει πιο χτυπητό στο μάτι (λέμε και καμιά μαλακία να περνάει η ώρα δηλαδή) επέλεξα να φτάσω στον Χιούμ -δηλαδή τον τρίτο που (χρονικά) φέρεται να είχε μνημονεύσει το αποκαλούμενο ερώτημα του Επίκουρου- και παρέθεσα μόνο από αυτόν το σχετικό απόσπασμα και στα αγγλικά και σε μετάφραση, μήπως και καταλάβει κανείς τις δύο προηγούμενες παραλείψεις, αλλά και πάλι νομίζω ότι έκανα αρκετά πειστική δουλειά (είχα βάλει και υπογράμμιση άλλωστε. Στην
συνέχεια αν κάποιος είχε διαβάσει τα wikiquotes θα παρατηρούσε ότι μέχρι τον... Μπούφο του 20ου αιώνα είχα παραβλέψει 2 άλλα ονόματα που το λινκ ανέφερε ότι είχαν μνημονεύσει το σχετικό ρητό, αλλά σιγά μην το έβλεπε κανείς μέσα σε έναν τέτοιον κυκεώνα από λινκ (όχι ότι είχε και ιδιαίτερη σημασία εδώ που τα λέμε), όπου στην συνέχεια και αφού χρησιμοποίησα την τεχνική που είχε και το σχεδόν γελοίο κομιξάκι δηλαδή πετώντας και το μικρόφωνο στο τέλος, κατέληξα (έχοντας χτίσει με επαγωγική λογική την πορεία μου) στο συμπέρασμα, το οποίο βέβαια εν αντιθέσει με το ανιστόρητο κόμιξ και την αντίστοιχη διαδεδομένη άποψη είναι σωστό.
Τι θέλω να δείξω με όλα αυτά; Κάτι που όλοι μας ξέρουμε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ότι αν δεν γνωρίζεις κάτι μπορούν πολύ εύκολα να σου πιάσουν τον κώλο, όπως έκανα κι εγώ ακριβώς επειδή όλοι βασίζονται στο γεγονός ότι σιγά μην πάει ο άλλος να ψάξει. Όταν δεν ξέρεις, η αλήθεια γίνεται πιο εύπλαστη κι από πλαστελίνη, την κάνεις ό,τι γουστάρεις, την παρουσιάζεις όπως θες. Αυτή είναι η αγαπημένη τακτική κόσμου και κοσμάκη γύρω μας διότι είναι εύκολο και το κυριότερο, δεν θέλει κόπο. Αρκεί να μπουρδολογείς ακατάσχετα και ο θρίαμβος είναι σχεδόν εξασφαλισμένος. Φυσιολογικά βέβαια το πρόβλημα θα ήταν μείζον αν τέτοιες πρακτικές τις χρησιμοποιούσαν άτομα με λέγειν (γράφειν). Δυστυχώς όμως -και αυτή είναι η τραγωδία- ακόμη και οι μέτριοι, ακόμη και οι πουθενάδες μπορούν να παρασέρνουν ομάδες ολόκληρες αρκεί αυτό που θα πουν να έχει εκ των προτέρων ένα τάργκετ γκρουπ το οποίο να θέλει να ακούσει αυτό το συγκεκριμένο πράγμα. Καθήστε και σκεφτείτε πόσες διαφορετικές ομάδες κινούνται έτσι και θα τρομάξετε από το εύρος του φαινομένου. Διότι αυτή είναι η σωστή λέξη: τρομακτικό. Πλέον η Γνώση και η Αλήθεια δεν ελκύουν κανέναν, ενώ η παπάτζα και η φόλα είναι ο κανόνας του παιχνιδιού.
Ας κάνουμε ένα ακόμη ευχάριστο "διάλειμμα" κι ας δούμε τι ισχύει με την περιβόητη υποτιθέμενη ρήση του Επίκουρου. Αυτή τη φορά βέβαια θα δούμε τα πραγματικά δεδομένα, κάνοντας απευθείας σύγκριση με αυτά που παρουσίασα για να δούμε πόσο μικρές ή μεγάλες μπορούν να είναι οι διαφορές! Φυσικά η λογική θα έλεγε ότι αφού τα έχω γράψει ήδη μία φορά να πάω απευθείας στα πραγματικά, αλλά επειδή αυτό προϋποθέτει ότι θα ανοίξετε και το άλλο λινκ -που δεν βλέπω να το κάνετε- θα τα συγκεντρώσω εγώ για εσάς, για να μην μπαίνετε στον κόπο.
Κατ' αρχήν, στο πρώτο σενδόνι ξεκίνησα με την διαπίστωση ότι η εν λόγω ρήση δεν είναι επικούρεια. Αυτό, ισχύει. Το επόμενο βήμα που ξεκίνησα τα τεχνάσματά μου ήταν η παρουσία του Λακτάντιου. Εδώ προσπάθησα να το παρουσιάσω λίγο "τεχνικά" το πράμα, έτσι άλλαξα επίτηδες μόνο το μισό γεγονός. Η αλήθεια είναι ότι όντως πριν από τον Λακτάντιο ουδείς άλλος απολογητής είχε τύχει να προσέξει μια τέτοια ρήση του Επίκουρου. Για να βοηθήσω την τυχόν... παρατήρηση, το συμπέρασμα αυτό το έβαλα σε ένα εντελώς άσχετο σημείο, δηλαδή (χρονικά) μετά και από τον Χιουμ (και πριν τον... Μπούφο). Δεν είδα κάποιο σχόλιο ότι το παρατήρησε κανείς, δυστυχώς. Όπως και να'χει, αυτό το γεγονός είναι αναμφίβολο. Αυτό που παρήλλαξα λίγο, ήταν το καθεαυτώ κείμενο.
Στο τέλος του 13ου κεφαλαίου ο Λακτάντιος έχοντας κάνει κάποιες υποθέσεις σχετικά με την φιλοσοφία των Στωϊκών, καταλήγει στον Επίκουρο και πιάνει την περιβόητη ρήση του, την οποίαν σύμφωνα με την αγγλική μετάφραση παρουσιάζει ως εξής:
"...Λέει ότι ο θεός είτε επιθυμεί να απομακρύνει το κακό και δεν μπορεί, είτε μπορεί αλλά είναι απρόθυμος, είτε δεν θέλει και δεν μπορεί, ή και θέλει και μπορεί. Εάν θέλει αλλά δεν μπορεί, τότε είναι αδύναμος, το οποίο δεν ταιριάζει στον θεό. Εάν μπορεί αλλά δεν θέλει, τότε είναι φθονερός, το οποίο απέχει από τη φύση του θεού. Εάν ούτε θέλει ούτε μπορεί, τότε είναι και φθονερός και αδύναμος άρα δεν είναι θεός. Εάν και θέλει και μπορεί που είναι τα μόνα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν σε έναν θεό, τότε από που προέρχεται το κακό; Ή γιατί δεν το απομακρύνει;..."
Αυτή είναι η ακριβής (δική μου) μετάφραση του κειμένου του Λακτάντιου. Τι κάνει εδώ, λοιπόν, ο Λακτάντιος. Θέλει να πραγματευθεί την παντοδυναμία του θεού, οπότε βάζει στο στόμα του Επίκουρου μία υπόθεση με τέσσερεις όρους, οι οποίοι φαινομενικά πιάνουν το 100% των περιπτώσεων. Στην συνέχεια βάζει τον Επίκουρο να απαντήσει σε καθένα από τους τέσσερεις όρους και τελικώς δίνει μία πέμπτη απάντηση (ο Λακτάντιος πλέον, όχι ο Επίκουρος, ότι δεν απομακρύνει το κακό διότι απλούστατα θέλει να δούμε το κακό για να μάθουμε και το καλό). Θα μου πείτε τώρα, που ακριβώς βρίσκεται η παραλλαγή; Μα φυσικά στις λεπτομέρειες, οι οποίες πάντοτε κάνουν τη διαφορά.
Το ερώτημα του Επίκουρου έτσι όπως πρωτοτέθηκε από τον Λακτάντιο δεν έχει την παραμικρή σχέση με το ερώτημα έτσι όπως το γνωρίζουμε σήμερα (όπως δηλαδή το είπε ο... Θέοντεν στο βίδεον, που είναι και η διαδεδομένη του μορφή). Το "σημερινό" ερώτημα είναι ουσιαστικά μια αυθαίρετη περίληψη του αρχικού. Αν υποθέσουμε ότι η περιβόητη τέταρτη (χαμένη) ερώτηση του σημερινού ερωτήματος του Επίκουρου προέρχεται όντως από το αρχικό ερώτημα του Λακτάντιου, τότε προκύπτει ότι μόνο από τον τρίτο όρο μπορεί να προέρχεται, ήτοι ότι αν ούτε θέλει ούτε μπορεί, τότε είναι και κακός και αδύναμος άρα δεν είναι θεός. Αυτό που λέει, δηλαδή, είναι ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις που πρέπει να έχει ένας θεός και δεν συμπεραίνει ότι δεν υπάρχει θεός, αλλά ο συγκεκριμένος που δεν μπορεί και δεν θέλει. Επίσης, έχει μεγάλη σημασία που ο εν λόγω όρος έρχεται τρίτος, ακριβώς επειδή εκεί είναι η θέση του, μιας και στο φτιαχτό ερώτημα του Λακτάντιου την πόρτα αφήνει ανοικτή τεχνηέντως ο τέταρτος όρος που φυσικά ουδέποτε αμφισβητεί το μεγαλείο του θεού παρά απλώς διερωτάται γιατί δεν καταλαβαίνει κανείς. Ελπίζω να γίνεται κατανοητή η διαφορά καθ'όσον στις παραχαράξεις οι διαχωριστικές γραμμές σπάνια γίνονται αντιληπτές άπαξ και είναι πειστικές. Επίσης, δεν πρέπει να μας διαφύγει η πολύ σημαντική λεπτομέρεια που ανέφερα, ήτοι η... πέμπτη απάντηση, η οποία φυσικά και αποκρύπτεται πλήρως από την παραχάραξη της παραχάραξης, δηλαδή ότι ο θεός τα κάνει όλα για... εκπαιδευτικούς λόγους.
Είναι προφανές ότι το φύσει λειψό ερώτημα του Λακτάντιου (έτσι όπως τέθηκε) αφήνει χώρο για μια πέμπτη απάντηση (μην σας πω και για έκτη και για έβδομη, αλλά ας μην το κάνουμε θέμα). Έτσι, η απάντηση που δίνει ο Λακτάντιος έρχεται σχεδόν ως μεγαλείο από ψηλά, ότι ο θεός το κάνει για το καλό μας, ήταν μέρος του αρχικού σχεδίου και ο πολύ κακός Έλληνας φιλόσοφος ήταν τόσο μικρόνοος που αδυνατούσε να το καταλάβει. Γίνεται πλέον προφανές ότι σε τέτοια κείμενα (και να τονίσω ότι και του Λακτάντιου είναι φιλοσοφικό το κείμενο, άσχετα αν πρόκειται για παραχάραξη, αυτό είναι άλλο θέμα) είναι τρομερά επικίνδυνο να κόψεις και να ράψεις μια φράση για να την χρησιμοποιήσεις ως "υπόδειγμα". Όσοι έχουν το... κακό ελάττωμα να υπογραμμίζουν σε βιβλία (καταστρέφοντάς τα φυσικά!) ξέρουν πολύ καλά τι εννοώ αφού πολλές φορές που θες να υπογραμμίσεις κάτι σημαντικό είναι σα να λύνεις σπαζοκεφαλιά: "να ξεκινήσω από εδώ ή από εκεί;". Προσωπικά μου έχει τύχει να θέλω να υπογραμμίσω μισή παράγραφο και τελικώς να καταλήγω να υπογραμμίζω μιάμιση σελίδα. Όλη την ώρα συμβαίνει το ίδιο πράγμα. Κάπως έτσι, λοιπόν, συμβαίνει και με τις αποκοπές/περικοπές, διότι παρατηρλωντας το αγγλικό κείμενο βλέπουμε ότι το ερώτημα του Επίκουρου προηγουμένως βασίζεται σε μία υπόθεση που έχει εξετάσει λίγο πιο πριν ο Λακτάντιος και αφορούσε τους Στωϊκούς, δηλαδή ένα άλλο ρεύμα. Το πως υπερπήδησε από τους Στωϊκούς στον Επίκουρο προφανώς και δημιουργεί κάποιες μάλλον εύλογες απορίες αλλά δεν είναι της απαρούσης. Όπως και να'χει, το θέμα είναι όμως ότι αυτή η μικρούλα λεπτομέρεια χάθηκε εις τους αιώνας των αιώνων ακριβώς επειδή δεν βόλευε κάποιον μιας και έκανε το περιβόητο ερώτημα και πιο μεγάλο και πιο δυσνόητο (άρα και πιο απίθανο να διαβαστεί -είδατε πως όλα επιστρέφουν στο θέμα μας; ) ή του διέφυγε πλήρως τέλος πάντων ή.. κάτι άλλο.
Στην συνέχεια παρουσίασα το κείμενο του Μπελ, Γάλλου φιλοσόφου της εποχής του Διαφωτισμού, με πολύπλοκο βίο όμως (κατά βάσιν προτεσταντικό). Το λινκ αυτό όπως ήδη προανέφερα ήταν στα γαλλικά. Μάλιστα -επειδή ο υποφαινόμενος δεν γνωρίζει γαλλικά- από την εύρεση του αγγλικού κειμένου προέκυψε και ένα... θείο δώρο για την περίπτωσή μας! Για κάποιον λόγο που δεν έχω κατανοήσει, η δομή του αγγλικού κειμένου είναι εντελώς διαφορετική από τη δομή του γαλλικού, το οποίο γαλλικό -παρέλειψα να αναφέρω ότι- είναι αυτό που μνημονεύεται στην αντίστοιχη ιστοσελίδα του wikiquotes! Πιο συγκεκριμένα, ενώ στο γαλλικό κείμενο το ερώτημα του Επίκουρου βρίσκεται στην σελίδα 479 στην κατηγορία Παυλικιανοί (Pauliciens), στην αγγλική μετάφραση που δείχνει πολύ πιο λογικά δομημένη βρίσκεται στην σελίδα 53 του δεύτερου τόμου υπό τον τίτλο "Κακό" (Evil). Το "θείο δώρο" εδώ έγκειται στο ότι σιγά μην καθόταν κανείς να ψάξει σε ποιον από τους τέσσερεις τόμου του μεταφρασμένου έργου του Μπέλ βρίσκεται η περικοπή του ερωτήματος του Επίκουρου, με δεδομένο ότι η αγγλική μετάφραση δεν έχει καν όνομα Παυλικιανοί. Και όπως καταλαβαίνετε, κάθησα και το έψαξα σε μεγάλο βαθμό, και ευτυχώς που το Evil ήταν αρκετά κοντά στο Epicurus διότι πιθανώς να έψαχνα ακόμα.
Τέλος πάντων, για να μην ξεφεύγουμε από το θέμα, όπως βλέπουμε από την περικοπή που παραθέτει ο Μπελ, το αρχικό κείμενο του Λακτάντιου στα λατινικά είναι αυτούσιο. Η αγγλική μετάφραση δε, δεν είναι ιδιαίτερα αλλαγμένη. Τουλάχιστον νοηματικά είναι το ίδιο κείμενο, μόνο κάποιες λέξεις έχουν αντικατασταθεί από συνώνυμες, κάτι που όμως δεν αλλάζει το διά ταύτα. Βέβαιανα προσθέσω το εξής: δεδομένου ότι λατινικά δεν ξέρω, προκειμένου να επιβεβαιώσω αυτά που ήθελα κάθησα και αντέγραψα προσεκτικά το κείμενο έτσι όπως το έβλεπα στον google translator απλά και μόνο για να διαπιστώσω αν το γαλλικό κείμενο με το λατινικό απόσπασμα έλεγε τα ίδια με το αγγλικό και διαπίστωσα ότι όντως δεν υπήρχαν αλλαγές.
Άρα εδώ τι συμπεραίνουμε ως προς τα τεχνάσματα που χρησιμοποίησα; Ναι μεν ισχύει ότι ο Μπέλ πήρε από τον Λακτάντιο αρκετούς αιώνες μετά την περιβόητη ρήση, αλλά αυτό που παρουσίασα ως ρήση ήταν το χαλκευμένο ερώτημα του... Θέοντεν, και όχι το κανονικό του Λακτάντιου. Συνεπώς η παραπλάνηση συνεχίστηκε.
Πάμε τώρα στον τρίτο χρονικά που φέρεται να χρησιμοποίησε το ερώτημα του Επίκουρου και εδώ έχουμε ενδιαφέροντα πράγματα. Είναι ο Ντέιβιντ Χιουμ, ο οποίος στο έργο του Dialogues Concerning Natural Religion βάζει τρεις φίλους να συζητούν σε σωκρατική βάση αλλά στο παντελώς αποτυχημένο όπως μπορείτε να καταλάβετε. Σε κάποια στιγμή λοιπόν (σελίδα 186 του λινκ) τίθεται το μεγάλο ερώτημα:
Εδώ λοιπόν παρατηρούμε δύο πράγματα: πρώτον ότι όχι απλώς λείπει το μισό και βάλε κείμενο του Λακτάντιου, αλλά ότι πρόκειται για μια λιτή περίληψη που έχει και αλλαγμένες λέξεις. Και όταν λέω αλλαγμένες δεν εννοώ απλώς σαν συνώνυμα αλλά και νοηματικά, διότι το impotent σημαίνει ανήμπορος, ενώ το malevolent κακόβουλος. Και νομίζω ότι πλέον έχουμε στα χέρια μας τον "ένοχο" για την παραχάραξη που μας έχει παραδοθεί έως τις μέρες μας, διότι είναι προφανές ότι αν το ερώτημα όπως μας έχει μεταφερθεί είχε ως πηγή τον Λακτάντιο ή τον Μπέλ, θα ήταν εντελώς διαφορετικό. Αντιθέτως αυτό που γνωρίζουμε ως ερώτημα του Επίκουρου προσεγγίζει περισσότερο την "περικοπή" του Χιουμ.
Βέβαια ακόμη και περί αυτής μπορούμε να πούμε πολλά διότι ίσως ακόμη και τον Χιούμ κακώς τον κατηγορούμε. Αν παρατηρήσατε ο Μπελ (που ό,τι κουσούρια κι αν είχε, ήταν τουλάχιστον ένας σοβαρός άνθρωπος) για να μεταφέρει το ερώτημα του Επίκουρου εξέφρασε και μία μικρούλα και δυσδιάκριτη επιφύλαξη ότι "ας λάβουμε υπόψιν σε αυτό το σημείο ένα εδάφιο του Λακτάντιου που περιέχει την απάντηση σε ένα ζήτημα του Επίκουρου", ούτως ειπείν επειδή ενδεχομένως να είχε τις επιφυλάξεις του δήλωσε ότι μεταφέρει την απάντηση του Λακτάντιου, η οποία όμως (εδώ ήταν το τέχνασμα) για να γίνει κατανοητή έπρεπε να συνοδεύεται και από το ερώτημα. Ίσως αυτό το τρικ να έκρυβε την απορία, γιατί δεν υπάρχει σωσμένο το ερώτημα του Επίκουρου στ' αρχαία. Ίσως, λέω, δεν ξέρω την απάντηση. Από την άλλη όμως ο Χιούμ, δεν αναφέρει τίποτε. Δεν αναφέρει την πηγή, ότι ήταν ο Λακτάντιος, απλώς πετάει μια μπηχτή ότι "εκείνο το παλαιό ερώτημα του Επίκουρου εξακολουθεί να μένει αναπάντητο", γενικώς και αορίστως. Τι σημαίνει αυτό; Ότι αφού "αποστρέφεται" τον Λακτάντιο ως πηγή, τότε καλώς και δεν τον αναφέρει αλλά και δεν αντιγράφει πλήρως την περικοπή. Από την στιγμή όμως που που αυτός που πήρε την περικοπή του Χιουμ είχε δει ότι δεν υπάρχει πηγή, δεν έπρεπε να ψάξει να δει από που προέρχεται; Είναι σα να ψάχνω εγώ να βρω πότε έζησε ο Χόρχε στο Όνομα του Ρόδου παραβλέποντας ότι επρόκειτο για φανταστικό πρόσωπο.
Η ουσία είναι αλλού: αυτό που ανέφερα στο αρχικό μου σενδόνι σχετικά με τον Χιούμ ήταν μεν αληθές διότι υπάρχει μια αντιστοιχία "ερωτήματος" (Χιούμ) με "ερώτημα" (σημερινό) αλλά στην πραγματικότητα ενώ εδώ είναι εντελώς παρηλλαγμένο κάτι που μόλις τώρα διαπιστώσαμε, στο αρχικό μου σενδόνι φαινόταν ότι πήγαινε σόι το βασίλειο εξαρχής. Και σας υπενθυμίζω ότι αυτήν την στιγμή δεν ελέγχουμε σκέτα τι ισχύει και τι όχι αλλά πως με μία σειρά από αλλαγμένα γεγονότα μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα σωστό συμπέρασμα έχοντας ξεκινήσει από μία σωστή διαπίστωση. Άρα μέχρι στιγμής έχουμε τρία στα τρία παραποιημένα δεδομένα (το καθένα με τον τρόπο του) και συνεχίζουμε.
Σύμφωνα με το κείμενο του wikiquotes, ο επόμενος που χρησιμοποίησε χρονικά την περικοπή του ερωτήματος ήταν κάποιος Charles Bray (τον οποίον οφείλω να ομολογήσω ότι πρώτη φορά άκουγα) και πιο συγκεκριμένα στο έργο του The Philosophy of Necessity: Or, Natural Law as Applicable to Moral, Mental, and Social Science. Η περικοπή εμφανίζεται πρώτη μούρη στην σελίδα 41 και διαπιστώνουμε ευθύς αμέσως ότι είναι ακριβώς η ίδια με αυτήν του Χιουμ. Πάνω κάτω στα ίδια χρόνια, εμφανίζεται ένας ακόμη φιλόσοφος, ο Nathaniel Alexander Nicholson (τον οποίον παρομοίως δεν γνώριζα) ο οποίος στο έργο του Philosophical Papers μνημονεύει το περιβόητο αλλά και προφανώς περιζήτητο
πλέον ερώτημα του Επίκουρου. Επίσης σύμφωνα με την ίδιαν ιστοσελίδα υπήρξε κι ένας Ρώσος καθηγητής ονόματι Kryvelev που χρησιμοποίησε το υποτιθέμενο ερώτημα του Επίκουρου, αλλά για να μην σας λέω ψέματα βαρέθηκα να το ψάξω. Εξάλλου είχα ήδη βρει αυτά που ήθελα, άσχετα αν κάποια τα απέκρυψα. Όμως γιατί το έκανα;
Πριν σας το αποκαλύψω, δεν ξέρω αν προσέξατε κάτι. Επί του Νίκολσον το ερώτημα του Επίκουρου πλέον είναι famous, διάσημο. Νομίζω ότι αυτή η λέξη είναι που υποδηλώνει ότι η παρεξήγηση οφείλεται στον Χιούμ, μιας και δεν είναι δυνατόν τρεις "κοντοχωριανοί" να παρουσιάζουν ακριβώς το ίδιο απόσπασμα που ως πηγή έχει τον πρώτο εκ των τριών και ο τρίτος να το ονομάζει και διάσημο πλέον. Πιθανώς (μάλλον ένεκα του προτεσταντισμού) το εν λόγω εδάφιο να είχε γίνει δημοφιλές και στην συνέχεια να επεκτάθηκε και σε άλλους κύκλους -υπόθεση κάνω. Όπως και να'χει, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, και ακριβώς γι'αυτόν τον λόγο το απέκρυψα. Διότι ήθελα να δείξω (άσχετα αν μόνο τώρα που το επεξηγώ φαίνεται, αλλά μην σας λέω ψέματα, για τώρα το προόριζα) ότι είναι πανεύκολο να αποκρύψεις κάτι και να μην το πάρει κανείς χαμπάρι. Και εδώ, ναι, είναι εντελώς ανούσιες πληροφορίες ακόμη και για το θέμα που εξετάζουμε, όταν όμως δεν ψάχνεις παρά τα θες όλα ως μασημένη τροφή, τότε μπορεί να σου διαφεύγουν και σημαντικές πληροφορίες μόρτη. Σημειωτέον ότι ήταν δική μου επιλογή να μην κάνω μεγάλες αλλαγές παρά να μείνω στις πιο διακριτικές, πλην όμως διακριτές.
Ας συνεχίσουμε όμως, μιας και έχουμε φτάσει στον... Μπούφο, τον οποίον όπως βλέπετε εξακολουθώ να αποκαλώ χαϊδευτικά έτσι (το Μπουφές δεν θα μου άρεσε τόσο πολύ) και το πάσχουσας σοφίας βιβλίο του. Αυτά που έγραψα γι'αυτόν τον τύπο ισχύουν. Θεωρώ εξαιρετικά πιθανό κάποιος να του σφύριξε (όπως το ζητάει) ότι είχε ειπωθεί κάποτε το τάδε από τον τάδε. Όπως ξεκαθάρισα δεν έχω διαβάσει το βιβλίο αυτό και δεν πρόκειται, αλλά μιας και αναφέρει και σελίδα (186) η αρχική πηγή (wikiquotes) δηλαδή και με δεδομένη την έλλειψη άλλης αναφοράς οπουδήποτε (και δεν έψαξα λίγο εδώ που τα λέμε), μάλλον διά της ατόπου απαγωγής μπορούμε να καταλήξουμε στον εν λόγω κύριο, όπως ήδη έχουμε πει από το αρχικό σενδόνι. Έχοντας κάνει, λοιπόν, αυτήν την παραδοχή τότε παρατηρούμε το εξής: το τέταρτο ερώτημα από κάποιες απόψεις θα μπορούσαμε να πούμε ότι προσπαθεί κάπως να πιαστεί από το αρχικό κείμενο όπου κάτι παρόμοιο υπήρχε. Πολύ το αμφιβάλλω όμως.
Αν υποθέσουμε ότι ο Μπούφος είχε πρόσβαση στο αρχικό κείμενο κατ' αρχήν θα πρέπει να είχε διαπιστώσει (όπως κάναμε κι εμείς) ότι το αυθεντικό κείμενο του Λακτάντιου δεν έχει καμία σχέση με αυτό που παραθέτει ο ίδιος στο δικό του βιβλίο, οπότε ή και αυτός βασίστηκε στο ότι κανείς δεν θα ψάξει στην πηγή, ή δεν τον ενδιέφερε. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε συνειδητή παραποίηση της περικοπής. Επίσης ακόμη κι αν έκρινε ότι τα δύο αποσπάσματα είναι... ίδια (λέμε τώρα), στην περίπτωση που αποφάσισε για δικούς του λόγους να διατηρήσει το τέταρτο ερώτημα στην τέταρτη θέση, τότε ξαναέχουμε παραποίηση διότι απλούστατα η μετάθεση όρων μέσα σε μία λογική πρόταση μπορεί να αλλάξει πλήρως το νόημα. Είναι άλλο πράγμα να λες ότι βρέχει άρα θα φορέσω αδιάβροχο και άλλο το να λες ότι θα φορέσω αδιάβροχο άρα βρέχει. Τώρα πρέπει να υποθέσουμε ότι ο Μπούφος δεν είχε καμία εικόνα του αρχικού κειμένου του Λακτάντιου (ή έστω του Μπελ). Σε μια τέτοια περίπτωση υπάρχει το ενδεχόμενο να του το σφύριξε κάποιος όπως ξαναείπα άλλες δύο φορές, ή απλώς έτσι να του κάπνισε να γράψει ο ίδιος επειδή έτσι του φαινόταν πιο "σωστό" ή πιο "πλήρες", όπου και στις δύο περιπτώσεις ξαναέχουμε παραποίηση. Το ενδιαφέρον δε, είναι ότι στην υπόθεση της δεύτερης αυτής υποπεριπτώσεως παρατηρείστε ότι πιθανώς με τέτοιον τρόπο σκέψης να προέκυψε και η αρχική περικοπή από τον Λακτάντιο, όπως άλλωστε είχαμε αναπτύξει και στο πρώτο σενδόνι: φτιάχνεις δηλαδή κάτι με τρόπο τέτοιον που να μπορείς μετά να το κάνεις ό,τι θες.
Οφείλουμε όμως να κάνουμε μία άμεση σύγκριση ανάμεσα στα δύο "ερωτήματα" διότι ξέρω ότι αρκετοί πιθανώς ακόμη να μην μπορούν να καταλάβουν που διαφέρει η περικοπή του Λακτάντιου από την ρήση του... Μπούφου Θέοντεν. Ας τα δούμε λίγο λοιπόν:
"...Λέει ότι ο θεός είτε επιθυμεί να απομακρύνει το κακό και δεν μπορεί, είτε μπορεί αλλά είναι απρόθυμος, είτε δεν θέλει και δεν μπορεί, ή και θέλει και μπορεί. Εάν θέλει αλλά δεν μπορεί, τότε είναι αδύναμος, το οποίο δεν ταιριάζει στον θεό (Θέλει ο Θεός να εμποδίσει το κακό αλλά δεν είναι ικανός; Τότε δεν είναι παντοδύναμος.). Εάν μπορεί αλλά δεν θέλει, τότε είναι φθονερός, το οποίο απέχει από τη φύση του θεού (Μπορεί αλλά δε θέλει; Τότε δεν είναι πανάγαθος). Εάν ούτε θέλει ούτε μπορεί, τότε είναι και φθονερός και αδύναμος άρα δεν είναι θεός (Δεν θέλει ούτε μπορεί; Τότε γιατί να τον αποκαλούμε Θεό;). Εάν και θέλει και μπορεί που είναι τα μόνα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν σε έναν θεό, τότε από που προέρχεται το κακό; (Και θέλει και μπορεί; Τότε γιατί υπάρχει το κακό;) Ή γιατί δεν το απομακρύνει;..."
Όπως παρατηρούμε η μετάθεση του βασικότερου, ίσως, όρου δημιουργεί εντελώς εσφαλμένο συμπέρασμα διότι κατασκευάζει μια εντελώς διαφορετική λογική σειρά. Όπως ανέφερα και πιο πάνω η παραχάραξη του Λακτάντιου αφήνει να εννοηθεί ότι τελικά το πρόβλημα δεν είναι στον θεό αλλά στον άνθρωπο που δεν καταλαβαίνει και έτσι έρχεται μετά ο Λακτάντιος και δίνει μιαν άλλη λύση/απάντηση που αποδεικνύει το θεϊκό μεγαλείο. Στην περίπτωση του Μπούφου όμως, το συμπέρασμα είναι το γιατί να τον αποκαλούμε θεό. Ενώ δηλαδή στον Λακτάντιο η αμφισβήτηση πηγαίνει στον ανθρώπινο τρόπο σκέψης, στην παραχάραξη του Μπούφου που έχει προέλθει είτε τυχαία είτε όχι από την παραχάραξη του Χιουμ, η αμφισβήτηση πηγαίνει στην ιδιότητα του θεού. Είναι προφανές ότι στο ερώτημα "τότε γιατί να τον αποκαλούμε θεό" είναι αδύνατον να δώσουμε την απάντηση ότι ο θεός αφήνει το κακό επίτηδες προκειμένου να το γνωρίσει ο άνθρωπος και εν συνεχεία να καταλάβει και τι εστί καλό.
Με όλον αυτόν τον συλλογισμό θέλω να καταδείξω το εξής: ξεκινήσαμε (και στο εδώ σενδόνι) από μία περικοπή του Λακτάντιου η οποία φέρεται από τον ίδιον να αποδίδεται στον Επίκουρο, δίχως άλλη πηγή ή αναφορά. Η υποτιθέμενη αυτή ρήση ταξίδεψε μέσα στους αιώνες και ανακαλύφθηκε εκ νέου την εποχή του Διαφωτισμου αλλά τουλάχιστον τότε δεν παραχαράχθηκε. Λίγο μετά, υπήρξε μια μείζονα χάλκευση που κυριολεκτικώς της άλλαξε τα φώτα. Προσωπικά δεν μπορώ να απαντήσω αντί του Χιουμ γιατί έκανε αυτήν την παραποίηση, μάλλον όμως έτσι του έκατσε καλύτερα για να την παρουσιάσει στον διάλογό του (και μόνο αυτό) και δε νομίζω να περίμενε την απήχηση που θα είχε μελλοντικά η χάλκευσή του. Η ουσία είναι όμως ότι πλέον έχουμε ξεφύγει ακόμη και από την αρχική χάλκευση η οποία είχε παρουσιαστεί ως ερώτημα του Επίκουρου. Στις μέρες μας, έγινε και άλλη παραποίηση, ίσως η μεγαλύτερη, που τελικώς μας παρέδωσε δύο ρήσεις οι οποίες είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους και που υποτίθεται ότι είναι η ίδια ακριβώς. Το οποίο όπως γνωρίζουμε και από τα... μαθηματικά, είναι παντελώς αδύνατον.
Νομίζω, λοιπόν, ότι έγινε έστω και δύσκολα προφανές πως όταν κάτι χρησιμοποιείται με συγκεκριμένο λόγο μπορεί πολύ εύκολα να δημιουργήσει στρεβλώσεις. Δυστυχώς οι στρεβλώσεις αυτές από την πολλή χρήση αρχίζουν να γίνονται από ένα σημείο κι έπειτα ο κανόνας και σε αυτό συνδράμουν αποφασιστικά τα wiki που δεν συγγράφονται μόνο από ψαγμένους ανθρώπους αλλά και από ηλίθιους και από εμπαθείς και από αμαθείς. Κάπως έτσι δεν είχε πετάξει και τον τερατώδη βαρβαρισμό ο Μπαμπινιώτης στο ανέκαθεν ότι χρησιμοποιείται και από ανέκαθεν ή κάπως έτσι; Τι πάει να πει ότι αφού χρησιμοποιείται, τότε θα είναι σωστό; Αυτό ακριβώς είναι που συνιστά χάλκευση δεδομένων, παραχάραξη, παραποίηση. Αυτό ακριβώς είναι που κάνει πχ και η Χρυσή Αυγή στην προπαγάνδα της, δεν είναι όμως οι μόνοι που το κάνουν (υπάρχει και ο ρεπούσειος συνωστισμός και άλλα πολλά αμέτρητα). Όπου κι αν γυρίσουμε, όλο και κάποιος τέτοιος θα υπάρχει, που να γράφει πειστικά για κάτι που είναι εντελώς μπαρούφα και τελικώς από την πολλή επανάληψη αρχίζει να γίνεται κανόνας και ο πραγματικός κανόνας -τα αληθινά γεγονότα- να λησμονείται.
Ας ξαναπεράσουμε λίγο στο "τέχνασμα" που χρησιμοποίησα. Δεν ξέρω ποια είναι η άποψή σας, αν δηλαδή ήταν επιτυχημένο ή όχι. Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής προσωπικά μου φάνηκε αρκετά εύκολο, αλλά ίσως αυτό να οφείλεται στο ότι εγώ τα έβλεπα όλα εκ των έσω. Από την δική σας πλευρά δεν θα μπορούσα να τα δω, το παραδέχομαι. Επιπρόσθετα, ίσως μία ένσταση να είναι ότι δεν άφησα πολλές μέρες το αρχικό σενδόνι. Λυπάμαι αλλά ήταν αδύνατον να το αφήσω έτσι σκέτο περισσότερες διότι όπως είπα ήδη έπαιξα το κεφάλι μου, έστω και χαριτολογώντας. Εξάλλου έμεινε μία ολόκληρη βδομάδα και αν το άφηνα περισσότερες τότε δεν θα γινόταν πιστευτό ότι ήταν οργανωμένο σχέδιο εκ μέρους μου αλλά θα φαινόταν για εκ των υστέρων ανακάλυψη ενός τερατώδους σφάλματος και απόπειρα κυβιστήσεως. Ελπίζω να έγινε κατανοητό αυτό που ήθελα εξαρχής να αποδείξω και ελπίζω να... παρεξηγήθηκαν μόνο εκείνοι στους οποίους διαχρονικά στοχεύω σε τούτο το βλόγι!
Ξαναλέω ότι η όλη προσπάθεια δεν αναφέρεται σε αυτούς που διαβάζουν (αυτοί ξέρουν ποιοι είναι άλλωστε και δεν είναι και πολλοί). Όταν κάποιος διαβάζει, αυτό φαίνεται από πολλά. Ακόμη χειρότερα όμως φαίνεται εκείνος που δεν διαβάζει. Αν ο κόσμος διάβαζε δεν θα την πάταγε στα πάντα κάθε τρεις και λίγο σε όλα τα θέματα, ένα εκ των οποίων αυτό και της πολιτικής αντιμετώπισης των πραγμάτων, ούτως ειπείν των Κοινών. Επαναλαμβάνω διότι επανάληψις μήτηρ πάσης μαθήσεως: λάθη κάνουμε όλοι και ιδίως εσείς οι άνθρωποι, οπότε τα λάθη δεν είναι ντροπή. Μαθαίνουμε απ'αυτά. Προσωπικά όμως το θεωρώ ντροπή να προσπαθείς να πείσεις ότι διαβάζεις ενώ δεν το κάνεις. Αλήθεια, αναρωτήθηκες ποτέ γιατί το κάνεις; Αν θες να παριστάνεις τον διαβασμένο, γιατί δεν διαβάζεις; Τι σε εμποδίζει; Από την άλλη, αν δεν σου αρέσει το διάβασμα (με γεια σου με χαρά σου), τότε γιατί θες να παρουσιαστείς ως κάτι που δεν το γουστάρεις; Μήπως για να σε γουστάρουν οι άλλοι; Μα για ποιον λόγο; Έτσι δεν συναναστρέφεσαι ανθρώπους που δεν έχουν ίδια ενδιαφέροντα με'σένα; Και πάει λέγοντας.
Αλλά το χειρότερο είναι το άλλο: όταν τα κάνεις εσύ, είναι όλα καλά! Μόνο όταν τα κάνουν οι άλλοι βγαίνεις απηυδησμένος από τα ρούχα σου. Κυκλοφορεί μια ατάκα ότι "ευτυχώς που υπάρχουν και οι άθεοι για να διαβάζει κάποιος τις γραφές". Από αυτούς που διαλαλούν αυτήν την ατάκα, οι 97 στους 100 δεν έχουν διαβάσει ποτέ τις γραφές. Το κωμικό είναι ότι αποτελεί παγιωμένη αντίληψη όμως. Διάβαζα τις προάλλες για μια εκκλησιαστική πρωτοβουλία σχετικά με απόρους, ότι ήταν απαράδεκτο να πηγαίνουν σε συσσίτια της εκκλησίας (μιλάμε για γκράντε μαλάκα άτομο με περικεφαλαία μεγαλυτέρα του Περικλέους). Γιατί ρε μεγάλε; Δηλαδή δεν θα μιλήσω για τον Λάιμπνιτς που ήταν τρομερός επιστήμων και φιλόσοφος μόνο και μόνο επειδή ήταν βαθύτατα θρήσκος; Σάμπως οι περισσότεροι δεν ήταν θρήσκοι; Τι είναι αυτή η κωλοπρεμούρα για ταμπέλες πια; Τι έχετε πάθει; Διότι δεν το κρύβω ότι πλέον όσο με ενοχλούν οι δογματικοί χριστιανοί,εξίσου έχουν αρχίσει να με ενοχλούν και οι δογματικοί άθεοι και οι λοιποί ταμπελοφόροι. Κάνε κάτι για την πάρτη σου ρε μάγκα, επειδή το γουστάρεις εσύ, επειδή θες να δώσεις το παράδειγμα, όχι όμως για να αποδείξεις κάτι. Άστο, δεν το'χεις...
Και όπως είχε πει ένας καλός μου (φ)ίλος κάποτε, εκείνοι που νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα ενοχλούν εμάς που πραγματικά τα ξέρουμε.
Ο βλάκας είναι βλάκας ανεξαρτήτου ταμπέλας, αλλά αυτό το έχουμε ξεχάσει.
Ο Αριστοτέλης όριζε την τραγωδία ως εξής: "Ἐστὶν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας, δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν". Νομίζω ότι ο πανεπιστήμων έσφαλε τα μέγιστα. Θα μπορούσε να την είχε συνοψίσει ως "Ἐστὶν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως νεοΈλληνος παντελώς γελοία τε και ηλίθια, κάθαρσις δε δεν προβλέπεται" και να τελείωνε εκεί το πράγμα. Αλλά που να τον ξέρει τον νεοΈλληνα, θα μου πείτε;
Στο διά ταύτα. Θα εκφράσω την παρακινδυνευμένη πεποίθηση ότι στο πρώτο σενδόνι έκανα καλή δουλειά. Αν δεν πήραν πρέφα ούτε αυτοί (οι φίλοι τε και συμμαχηταί βλόγερε αλλά και αναγνώσται) που ξέρω ότι το δουλεύουν αρκετά το μυαλό τους, αυτό παναπεί ότι όντως δεν είναι απλώς υπόνοιά μου ότι τα τεχνάσματα ήταν επιμελώς συγκεκαλυμμένα. Το διά ταύτα όμως δεν αλλάζει: κόφτε αυτήν την σχιζοφρένεια.
Μην ξεχνάς, λοιπόν, πως η ύστατη απόδειξη του ότι ο νεοΈλλην δεν διαβάζει είναι και η ύπαρξη των σκουπιδιών που κυκλοφορούν ευρέως, πολλά εκ των οποίων γίνονται ανάρπαστα διότι ακριβώς είναι εύπεπτα. Μόνο που αυτά δεν είναι βιβλία. Είναι απλώς μια αναβάθμιση των κουτσομπολίστικων περιοδικών. Άλλα είναι τα πραγματικά βιβλία.
Και το βιβλίο δεν είναι εχθρός. Η Γνώση δεν είναι ντροπή.
Θέλει όμως κόπο και ανοιχτό μυαλό και ο νεοΈλληνας δυστυχώς δεν τα πάει καλά με τίποτε από τα δύο.
Εξάλλου όπως έλεγε κι ο Επίκουρος -διότι πλέον μπορούμε να κλείσουμε με αυτόν- σε δύο αποσπάσματά του:
Ἐν φιλολόγῳ συζητήσει πλεῖον ἤνυσεν ὁ ἡττηθεὶς καθ’ ὃ προσέμαθεν
(Σε μία φιλοσοφική συζήτηση κερδισμένος βγαίνει ο ηττημένος εφόσον κάτι έμαθε παραπάνω) (Επικούρου Προσφώνησις, 74)
και
Οὐ προσποιεῖσθαι δεῖ φιλοσοφεῖν, ἀλλ ὄντως φιλοσοφεῖν οὐ γὰρ προσδεόμεθα τοῦ δοκεῖν ὑγιαίνειν, ἀλλὰ τοῦ κατ’ ἀλήθειαν ὑγιαίνειν
(Ας μην προσποιούμαστε ότι φιλοσοφούμε, μα να φιλοσοφούμε πραγματικά. Δεν έχουμε ανάγκη να φαινόμαστε ότι υγιαίνουμε αλλά να υγιαίνουμε στ'αλήθεια.) (Επικούρου Προσφώνησις, 54)
Υποθέτω βέβαια ότι οι... λάτρεις του Επίκουρου που διαδίδουν την βλακεία που μας απασχόλησε τόσο έντονα, τα γνωρίζουν αμφότερα.
Χαίρετε.
Στο προηγούμενο σενδόνι λοιπόν, τον Βιασμό του Επίκουρου, εξέφρασα την πεποίηθηση μεθ'αποδείξεων μάλιστα, ότι ο νεοΈλλην δεν απαιτείται να διαβάσει διότι απλούστατα γνωρίζει ήδη. Ή μάλλον ούτως ή άλλως. Ίσως δε, να έχει γεννηθεί με τη γνώση κιόλας, δεν είμαι βέβαιος. Το αποτέλεσμα είναι ότι παίρνει κάτι και μόνο και μόνο επειδή του αρέσει το θεωρεί αυτομάτως αληθές, δίχως να εξετάσει τι και πως. Και το πράγμα είναι εξαιρετικά ανησυχητικό διότι ο νεοΈλλην έτσι ακριβώς δρα στα πάντα, σε όλη την καθημερινότητά του (μεταξύ άλλων και στην ψήφο του).
Κάποια στιγμή, λοιπόν, ενώ συγκέντρωνα το "αποδεικτικό υλικό" (και στο πρόγραμμα είχα ήδη κατά νου να φτιάξω σενδόνι) έτυχε κάτι (κυριολεκτικώς, έτυχε) που με έβαλε σε έντοντες σκέψεις, ή μάλλον μου έβαλε ιδέες για να το θέσω πιο σωστά. Αλλά θα σας κρατήσω για λίγες ακόμη γραμμές σε αγωνία! (ξέρω, ξέρω, χεστήκατε!)
Ήδη από το επόμενο πρωϊνό της προηγούμενης αναρτήσεως είχα αρχίσει να πετάω κάτι ατάκες ότι κάτι υπάρχει, μια εκπληξούλα, ότι έχω κάνει μια λαδιά κλπ. Η αλήθεια είναι ότι προόριζα να κάνω κάποιο απντέτοιο (ελληνιστί update) αλλά τόσο η έκταση του ήδη τεράστιου σενδονιού, όσο και οι ιδέες που συνέχιζαν να μου έρχονται τελικώς με έπεισαν (δεν ήθελα και πολύ βέβαια) να κάνω ένα δεύτερο σενδόνι, εκτός προγράμματος. Οι ελάχιστες παραινέσεις τόσο εδώ μέσα όσο και διά φεηστσιμβούκιου είχαν να κάνουν απλώς με την ικανοποίηση της περιέργειάς μου για το κατά πόσον θα κατάφερνα να κεντρίσω την περιέργεια των αναγνωστών (της συγκεκριμένης αναρτήσεως). Τελικώς ως και το ανέμενα, τζίφος, δεν ασχολήθηκε κανείς, αν και αυτό αναμφίβολα συνέβη για διαφορετικούς λόγους ανά περίπτωση. Θα μου πείτε βέβαια, μα το σενδόνι ήταν τεράστιο, που να ψάξει ο άλλος; Συμφωνώ! Αλλά όταν παίρνεις ένα βιβλίο κοιτάς ποτέ το μέγεθος; Ή ξέρεις βιβλία μικρότερα από τα σενδόνια μου; Επίσης μπορεί να μου πείς ότι το σενδόνι ήταν δύσκολο. Καλά οκ, υπάρχουν και πολύ δυσκολότερα, μην το κάνουμε θέμα λοιπόν. Απλώς ο αναγνώστης συνήθως βαριέται ακόμη κι όταν του τα έχεις όλα έτοιμα, αυτό είναι που έχω διαπιστώσει. Μάλιστα αν αυτός που γράφει το κάνει πειστικά και με πλήθος επιχειρημάτων, τότε διασφαλίζει και ότι δεν θ'ανοίξει κανένα λινκ, και όσο περισσότερα είναι τα λίνκ τόσο περισσότερο διασφαλίζεις ότι δεν θα ανοιχθούν. Αν τώρα ο "συγγραφέας" είναι και της εμπιστοσύνης του αναγνώστη, τότε είναι που το πράγμα γίνεται απείρως ευκολότερο. Πάμε τώρα στο ψητό σιγά, σιγά...
Εκεί που έψαχνα να βρω και για'μένα κάποια πράγματα, καθώς άνοιγα τα λινκ που υπάρχουν για το θέμα στην ιστοσελίδα wikiquotes διαπίστωσα ότι το κείμενο που λίνκαρε τον Λακτάντιο ήταν στα λατινικά.
Στο προηγούμενο σενδόνι για τον Επίκουρο έκανα ένα τεράστιο και (ελπίζω) εξαιρετικά οργανωμένο τρικ, σε σημείο να μπορώ να ομολογήσω ότι επρόκειτο για ένα από το δυσκολότερα σενδόνια που έχω γράψει ποτέ. Κατ' αρχήν έπιασα όλα τα δεδομένα και τα χώρισα σε δύο κατηγορίες: στη μία κατηγορία έβαλα αυτά που ήταν πιο εύκολα να παρουσιαστούν ως είχαν, ενώ στην άλλη έβαλα τα υπόλοιπα, τα οποία προόριζα για την απαιτούμενη (αλλά μικρή) "επεξεργασία" ώστε να γίνουν πιο βολικά. Μην μου πείτε ότι ήδη δεν σας θυμίζει αυτό που κάνουν οι περισσότεροι σήμερα όταν θέλουν να παρουσιάσουν κάτι! Αφού λοιπόν επεξεργάστηκα όσα ήθελα, ακολούθησα την εξής πεπατημένη (και που όντως φέρνει σίγουρα αποτελέσματα). Χρησιμοποίησα τα δεδομένα όπως γούσταρα και ξεκινώντας από μια διαπίστωση που ισχύει κατέληξα σε ένα συμπέρασμα που επίσης ισχύει ακολουθώντας όμως έναν εντελώς εσφαλμένο δρόμο προκειμένου να αποδείξω κάποια πράγματα που ήθελα, και ποια ήταν αυτά; Μα αυτά που ισχυριζόμουν: ότι ο νεοΈλλην δεν διαβάζει. Και μέσα απ'αυτό προσπαθώ να αποδείξω ότι είναι πραγματικά πανεύκολο να πείσεις τον άλλον για κάτι αν μιλάς πειστικά, με ιδιαίτερο στόμφο και καταλήγοντας σε ένα εξαιρετικά σαφές και επιθετικό συμπέρασμα. Κοινώς όταν στον άλλον δεν αφήνεις (με το ύφος σου) και πολλά περιθώρια αντίδρασης δύσκολα θα μπει στη φάση να ψάξει τον συλλογισμό σου.
Ακολουθεί σύντομο διάλειμμα χαλάρωσης
Τέλος διαλείμματος. Αν βρείτε έστω κι ένα από τα κλασικά του βιβλία έστω και στην ίδιαν του την ιστοσελίδα, σφυρίχτε τό μου κι εμένα. Επιστρέφουμε στο θέμα μας, τα κεφάλια μέσα.
Η τελευταία φράση που έγραψα στο εν λόγω σενδόνι ενώ λογικά θα έπρεπε να είναι του Επίκουρου για να κλείνει πιο ταιριαστά (μιας και αυτόν πραγματευόμουν) προέκυψε να είναι του Επίχαρμου, και τι έλεγε; Να είσαι νηφάλιος και να θυμάσαι να δυσπιστείς. Πόσο πιο ξεκάθαρα να στο έλεγα πια ρε μόρτη; Σου έγραψα στα μούτρα ότι σε κατηγορώ ότι δεν διαβάζεις και δεν ψάχνεις, σου έγραψα και ότι πρέπει να μην παρασέρνεσαι από το ύφος και το περιεχόμενο παρά να αμφισβητείς τα πάντα, κι εσύ τι έκανες; Τίποτε. Απλώς κατάπιες αμάσητα όλα όσα έγραψα δίχως να ελέγξεις το παραμικρό. Κοινώς, δίχως επιβεβαίωση. Όμως είχαμε αφήσει ανοικτό το θέμα των δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν. Με ταλαιπώρησε πάρα πολύ ποιο κείμενο να έβαζα, έτσι αποφάσισα να χρησιμοποιήσω κάποια περαιτέρω τρικ. Για παράδειγμα το πρώτο ήταν ότι από το σύγγραμα του Λακτάντιου χρησιμοποίησα το ρητό σε... ελληνική μετάφραση! Ο Λακτάντιος όμως ήταν Ρωμαίος άρα πέρασα απευθείας την ελληνική μετάφραση σκέτη προκειμένου να είναι κάπως άκομψο, μπας και χτυπήσει κανένα μάτι. Παράλληλα έκανα και το εξής καινοτόμο (πως τα λέω πια!) που ναι μεν δεν έβγαζε μάτι αλλά και αύξανε τις πιθανότητες να ανακαλύψει κάποιος τα τεχνάσματά μου. Και πάλι φευ όμως: στα λινκ που έβαλα στα ιστορικά ονόματα, χρησιμοποίησα τόσο το λινκ της ελληνικής wikipedia τόσο και της αγγλικής (εκτός κι εντός παρενθέσεως αντίστοιχα). Ο λόγος φυσικά δεν ήταν άλλος από το να πήξω το κείμενο σε λινκ προκειμένου να τα καταστήσω όχι ιδιαίτερα ελκυστικά για άνοιγμα τους ένεκα μεγάλου αριθμού. Και νομίζω ότι τα κατάφερα. Κάτι άλλο που δεν είχα ξανακάνει διότι αποφεύγω και ήλπιζα να βοηθήσει (αλλά δυστυχώς σιγά μην το παρατηρούσε κανείς) ήταν ότι έπηξα όλο το κείμενο στην μάστιγα της σύγχρονης γνώσης, τα wikiφεύγα. Ψάχνεις βιογραφικό; Κανένα πρόβλημα: wikipedia. Ψάχνεις ατάκα; Κανένα πρόβλημα: wikiquote. Ψάχνεις καλή εκκένωση; Κανένα πρόβλημα: wikiβόθρος και πάει λέγοντας. Για τα πάντα υπάρχει ένα wiki πλέον (τα έχω σε αριστερή στήλη κιόλας, αν κάνετε αρκετό scroll down), το οποίο έχει γράψει σε αρκετές των περιπτώσεων κάποιος που επίσης δεν ανοίγει ποτέ στην ζωή του βιβλίο, γι'αυτόν τον λόγο ακριβώς και έχουμε δει ακόμη και χοντρομαλακίες να γράφοντα στα wiki. Παρολαυτά όμως, τα wikiφεύγα κατά τα λοιπά τείνουν να γίνουν ο κανόνας στην πληροφορία και ακόμη χειρότερα στην εκπαίδευση (και εδώ οφείλω να παραδεχθώ κι εγώ το λάθος που κάνω συχνά να καταφεύγω στην ευκολία της προσβασιμότητάς τους και να βάζω κάποια τέτοια λινκ σε κάποιες περιπτώσεις που δεν θα έπρεπε). Παρακάτω, έβαλα και το βιβλίο του Μπελ στα γαλλικά επίτηδες, ενώ το είχα βρει και στα αγγλικά που προφανώς θα έκανε τη ζωή όλων ευκολότερη, αλλά δεν ήταν αυτό το θέμα μας.
Επίσης, για να γίνει πιο χτυπητό στο μάτι (λέμε και καμιά μαλακία να περνάει η ώρα δηλαδή) επέλεξα να φτάσω στον Χιούμ -δηλαδή τον τρίτο που (χρονικά) φέρεται να είχε μνημονεύσει το αποκαλούμενο ερώτημα του Επίκουρου- και παρέθεσα μόνο από αυτόν το σχετικό απόσπασμα και στα αγγλικά και σε μετάφραση, μήπως και καταλάβει κανείς τις δύο προηγούμενες παραλείψεις, αλλά και πάλι νομίζω ότι έκανα αρκετά πειστική δουλειά (είχα βάλει και υπογράμμιση άλλωστε. Στην
Τι θέλω να δείξω με όλα αυτά; Κάτι που όλοι μας ξέρουμε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ότι αν δεν γνωρίζεις κάτι μπορούν πολύ εύκολα να σου πιάσουν τον κώλο, όπως έκανα κι εγώ ακριβώς επειδή όλοι βασίζονται στο γεγονός ότι σιγά μην πάει ο άλλος να ψάξει. Όταν δεν ξέρεις, η αλήθεια γίνεται πιο εύπλαστη κι από πλαστελίνη, την κάνεις ό,τι γουστάρεις, την παρουσιάζεις όπως θες. Αυτή είναι η αγαπημένη τακτική κόσμου και κοσμάκη γύρω μας διότι είναι εύκολο και το κυριότερο, δεν θέλει κόπο. Αρκεί να μπουρδολογείς ακατάσχετα και ο θρίαμβος είναι σχεδόν εξασφαλισμένος. Φυσιολογικά βέβαια το πρόβλημα θα ήταν μείζον αν τέτοιες πρακτικές τις χρησιμοποιούσαν άτομα με λέγειν (γράφειν). Δυστυχώς όμως -και αυτή είναι η τραγωδία- ακόμη και οι μέτριοι, ακόμη και οι πουθενάδες μπορούν να παρασέρνουν ομάδες ολόκληρες αρκεί αυτό που θα πουν να έχει εκ των προτέρων ένα τάργκετ γκρουπ το οποίο να θέλει να ακούσει αυτό το συγκεκριμένο πράγμα. Καθήστε και σκεφτείτε πόσες διαφορετικές ομάδες κινούνται έτσι και θα τρομάξετε από το εύρος του φαινομένου. Διότι αυτή είναι η σωστή λέξη: τρομακτικό. Πλέον η Γνώση και η Αλήθεια δεν ελκύουν κανέναν, ενώ η παπάτζα και η φόλα είναι ο κανόνας του παιχνιδιού.
Ας κάνουμε ένα ακόμη ευχάριστο "διάλειμμα" κι ας δούμε τι ισχύει με την περιβόητη υποτιθέμενη ρήση του Επίκουρου. Αυτή τη φορά βέβαια θα δούμε τα πραγματικά δεδομένα, κάνοντας απευθείας σύγκριση με αυτά που παρουσίασα για να δούμε πόσο μικρές ή μεγάλες μπορούν να είναι οι διαφορές! Φυσικά η λογική θα έλεγε ότι αφού τα έχω γράψει ήδη μία φορά να πάω απευθείας στα πραγματικά, αλλά επειδή αυτό προϋποθέτει ότι θα ανοίξετε και το άλλο λινκ -που δεν βλέπω να το κάνετε- θα τα συγκεντρώσω εγώ για εσάς, για να μην μπαίνετε στον κόπο.
Κατ' αρχήν, στο πρώτο σενδόνι ξεκίνησα με την διαπίστωση ότι η εν λόγω ρήση δεν είναι επικούρεια. Αυτό, ισχύει. Το επόμενο βήμα που ξεκίνησα τα τεχνάσματά μου ήταν η παρουσία του Λακτάντιου. Εδώ προσπάθησα να το παρουσιάσω λίγο "τεχνικά" το πράμα, έτσι άλλαξα επίτηδες μόνο το μισό γεγονός. Η αλήθεια είναι ότι όντως πριν από τον Λακτάντιο ουδείς άλλος απολογητής είχε τύχει να προσέξει μια τέτοια ρήση του Επίκουρου. Για να βοηθήσω την τυχόν... παρατήρηση, το συμπέρασμα αυτό το έβαλα σε ένα εντελώς άσχετο σημείο, δηλαδή (χρονικά) μετά και από τον Χιουμ (και πριν τον... Μπούφο). Δεν είδα κάποιο σχόλιο ότι το παρατήρησε κανείς, δυστυχώς. Όπως και να'χει, αυτό το γεγονός είναι αναμφίβολο. Αυτό που παρήλλαξα λίγο, ήταν το καθεαυτώ κείμενο.
Στο τέλος του 13ου κεφαλαίου ο Λακτάντιος έχοντας κάνει κάποιες υποθέσεις σχετικά με την φιλοσοφία των Στωϊκών, καταλήγει στον Επίκουρο και πιάνει την περιβόητη ρήση του, την οποίαν σύμφωνα με την αγγλική μετάφραση παρουσιάζει ως εξής:
"...Λέει ότι ο θεός είτε επιθυμεί να απομακρύνει το κακό και δεν μπορεί, είτε μπορεί αλλά είναι απρόθυμος, είτε δεν θέλει και δεν μπορεί, ή και θέλει και μπορεί. Εάν θέλει αλλά δεν μπορεί, τότε είναι αδύναμος, το οποίο δεν ταιριάζει στον θεό. Εάν μπορεί αλλά δεν θέλει, τότε είναι φθονερός, το οποίο απέχει από τη φύση του θεού. Εάν ούτε θέλει ούτε μπορεί, τότε είναι και φθονερός και αδύναμος άρα δεν είναι θεός. Εάν και θέλει και μπορεί που είναι τα μόνα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν σε έναν θεό, τότε από που προέρχεται το κακό; Ή γιατί δεν το απομακρύνει;..."
Αυτή είναι η ακριβής (δική μου) μετάφραση του κειμένου του Λακτάντιου. Τι κάνει εδώ, λοιπόν, ο Λακτάντιος. Θέλει να πραγματευθεί την παντοδυναμία του θεού, οπότε βάζει στο στόμα του Επίκουρου μία υπόθεση με τέσσερεις όρους, οι οποίοι φαινομενικά πιάνουν το 100% των περιπτώσεων. Στην συνέχεια βάζει τον Επίκουρο να απαντήσει σε καθένα από τους τέσσερεις όρους και τελικώς δίνει μία πέμπτη απάντηση (ο Λακτάντιος πλέον, όχι ο Επίκουρος, ότι δεν απομακρύνει το κακό διότι απλούστατα θέλει να δούμε το κακό για να μάθουμε και το καλό). Θα μου πείτε τώρα, που ακριβώς βρίσκεται η παραλλαγή; Μα φυσικά στις λεπτομέρειες, οι οποίες πάντοτε κάνουν τη διαφορά.
Το ερώτημα του Επίκουρου έτσι όπως πρωτοτέθηκε από τον Λακτάντιο δεν έχει την παραμικρή σχέση με το ερώτημα έτσι όπως το γνωρίζουμε σήμερα (όπως δηλαδή το είπε ο... Θέοντεν στο βίδεον, που είναι και η διαδεδομένη του μορφή). Το "σημερινό" ερώτημα είναι ουσιαστικά μια αυθαίρετη περίληψη του αρχικού. Αν υποθέσουμε ότι η περιβόητη τέταρτη (χαμένη) ερώτηση του σημερινού ερωτήματος του Επίκουρου προέρχεται όντως από το αρχικό ερώτημα του Λακτάντιου, τότε προκύπτει ότι μόνο από τον τρίτο όρο μπορεί να προέρχεται, ήτοι ότι αν ούτε θέλει ούτε μπορεί, τότε είναι και κακός και αδύναμος άρα δεν είναι θεός. Αυτό που λέει, δηλαδή, είναι ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις που πρέπει να έχει ένας θεός και δεν συμπεραίνει ότι δεν υπάρχει θεός, αλλά ο συγκεκριμένος που δεν μπορεί και δεν θέλει. Επίσης, έχει μεγάλη σημασία που ο εν λόγω όρος έρχεται τρίτος, ακριβώς επειδή εκεί είναι η θέση του, μιας και στο φτιαχτό ερώτημα του Λακτάντιου την πόρτα αφήνει ανοικτή τεχνηέντως ο τέταρτος όρος που φυσικά ουδέποτε αμφισβητεί το μεγαλείο του θεού παρά απλώς διερωτάται γιατί δεν καταλαβαίνει κανείς. Ελπίζω να γίνεται κατανοητή η διαφορά καθ'όσον στις παραχαράξεις οι διαχωριστικές γραμμές σπάνια γίνονται αντιληπτές άπαξ και είναι πειστικές. Επίσης, δεν πρέπει να μας διαφύγει η πολύ σημαντική λεπτομέρεια που ανέφερα, ήτοι η... πέμπτη απάντηση, η οποία φυσικά και αποκρύπτεται πλήρως από την παραχάραξη της παραχάραξης, δηλαδή ότι ο θεός τα κάνει όλα για... εκπαιδευτικούς λόγους.
Είναι προφανές ότι το φύσει λειψό ερώτημα του Λακτάντιου (έτσι όπως τέθηκε) αφήνει χώρο για μια πέμπτη απάντηση (μην σας πω και για έκτη και για έβδομη, αλλά ας μην το κάνουμε θέμα). Έτσι, η απάντηση που δίνει ο Λακτάντιος έρχεται σχεδόν ως μεγαλείο από ψηλά, ότι ο θεός το κάνει για το καλό μας, ήταν μέρος του αρχικού σχεδίου και ο πολύ κακός Έλληνας φιλόσοφος ήταν τόσο μικρόνοος που αδυνατούσε να το καταλάβει. Γίνεται πλέον προφανές ότι σε τέτοια κείμενα (και να τονίσω ότι και του Λακτάντιου είναι φιλοσοφικό το κείμενο, άσχετα αν πρόκειται για παραχάραξη, αυτό είναι άλλο θέμα) είναι τρομερά επικίνδυνο να κόψεις και να ράψεις μια φράση για να την χρησιμοποιήσεις ως "υπόδειγμα". Όσοι έχουν το... κακό ελάττωμα να υπογραμμίζουν σε βιβλία (καταστρέφοντάς τα φυσικά!) ξέρουν πολύ καλά τι εννοώ αφού πολλές φορές που θες να υπογραμμίσεις κάτι σημαντικό είναι σα να λύνεις σπαζοκεφαλιά: "να ξεκινήσω από εδώ ή από εκεί;". Προσωπικά μου έχει τύχει να θέλω να υπογραμμίσω μισή παράγραφο και τελικώς να καταλήγω να υπογραμμίζω μιάμιση σελίδα. Όλη την ώρα συμβαίνει το ίδιο πράγμα. Κάπως έτσι, λοιπόν, συμβαίνει και με τις αποκοπές/περικοπές, διότι παρατηρλωντας το αγγλικό κείμενο βλέπουμε ότι το ερώτημα του Επίκουρου προηγουμένως βασίζεται σε μία υπόθεση που έχει εξετάσει λίγο πιο πριν ο Λακτάντιος και αφορούσε τους Στωϊκούς, δηλαδή ένα άλλο ρεύμα. Το πως υπερπήδησε από τους Στωϊκούς στον Επίκουρο προφανώς και δημιουργεί κάποιες μάλλον εύλογες απορίες αλλά δεν είναι της απαρούσης. Όπως και να'χει, το θέμα είναι όμως ότι αυτή η μικρούλα λεπτομέρεια χάθηκε εις τους αιώνας των αιώνων ακριβώς επειδή δεν βόλευε κάποιον μιας και έκανε το περιβόητο ερώτημα και πιο μεγάλο και πιο δυσνόητο (άρα και πιο απίθανο να διαβαστεί -είδατε πως όλα επιστρέφουν στο θέμα μας; ) ή του διέφυγε πλήρως τέλος πάντων ή.. κάτι άλλο.
Στην συνέχεια παρουσίασα το κείμενο του Μπελ, Γάλλου φιλοσόφου της εποχής του Διαφωτισμού, με πολύπλοκο βίο όμως (κατά βάσιν προτεσταντικό). Το λινκ αυτό όπως ήδη προανέφερα ήταν στα γαλλικά. Μάλιστα -επειδή ο υποφαινόμενος δεν γνωρίζει γαλλικά- από την εύρεση του αγγλικού κειμένου προέκυψε και ένα... θείο δώρο για την περίπτωσή μας! Για κάποιον λόγο που δεν έχω κατανοήσει, η δομή του αγγλικού κειμένου είναι εντελώς διαφορετική από τη δομή του γαλλικού, το οποίο γαλλικό -παρέλειψα να αναφέρω ότι- είναι αυτό που μνημονεύεται στην αντίστοιχη ιστοσελίδα του wikiquotes! Πιο συγκεκριμένα, ενώ στο γαλλικό κείμενο το ερώτημα του Επίκουρου βρίσκεται στην σελίδα 479 στην κατηγορία Παυλικιανοί (Pauliciens), στην αγγλική μετάφραση που δείχνει πολύ πιο λογικά δομημένη βρίσκεται στην σελίδα 53 του δεύτερου τόμου υπό τον τίτλο "Κακό" (Evil). Το "θείο δώρο" εδώ έγκειται στο ότι σιγά μην καθόταν κανείς να ψάξει σε ποιον από τους τέσσερεις τόμου του μεταφρασμένου έργου του Μπέλ βρίσκεται η περικοπή του ερωτήματος του Επίκουρου, με δεδομένο ότι η αγγλική μετάφραση δεν έχει καν όνομα Παυλικιανοί. Και όπως καταλαβαίνετε, κάθησα και το έψαξα σε μεγάλο βαθμό, και ευτυχώς που το Evil ήταν αρκετά κοντά στο Epicurus διότι πιθανώς να έψαχνα ακόμα.
Τέλος πάντων, για να μην ξεφεύγουμε από το θέμα, όπως βλέπουμε από την περικοπή που παραθέτει ο Μπελ, το αρχικό κείμενο του Λακτάντιου στα λατινικά είναι αυτούσιο. Η αγγλική μετάφραση δε, δεν είναι ιδιαίτερα αλλαγμένη. Τουλάχιστον νοηματικά είναι το ίδιο κείμενο, μόνο κάποιες λέξεις έχουν αντικατασταθεί από συνώνυμες, κάτι που όμως δεν αλλάζει το διά ταύτα. Βέβαιανα προσθέσω το εξής: δεδομένου ότι λατινικά δεν ξέρω, προκειμένου να επιβεβαιώσω αυτά που ήθελα κάθησα και αντέγραψα προσεκτικά το κείμενο έτσι όπως το έβλεπα στον google translator απλά και μόνο για να διαπιστώσω αν το γαλλικό κείμενο με το λατινικό απόσπασμα έλεγε τα ίδια με το αγγλικό και διαπίστωσα ότι όντως δεν υπήρχαν αλλαγές.
Άρα εδώ τι συμπεραίνουμε ως προς τα τεχνάσματα που χρησιμοποίησα; Ναι μεν ισχύει ότι ο Μπέλ πήρε από τον Λακτάντιο αρκετούς αιώνες μετά την περιβόητη ρήση, αλλά αυτό που παρουσίασα ως ρήση ήταν το χαλκευμένο ερώτημα του... Θέοντεν, και όχι το κανονικό του Λακτάντιου. Συνεπώς η παραπλάνηση συνεχίστηκε.
Πάμε τώρα στον τρίτο χρονικά που φέρεται να χρησιμοποίησε το ερώτημα του Επίκουρου και εδώ έχουμε ενδιαφέροντα πράγματα. Είναι ο Ντέιβιντ Χιουμ, ο οποίος στο έργο του Dialogues Concerning Natural Religion βάζει τρεις φίλους να συζητούν σε σωκρατική βάση αλλά στο παντελώς αποτυχημένο όπως μπορείτε να καταλάβετε. Σε κάποια στιγμή λοιπόν (σελίδα 186 του λινκ) τίθεται το μεγάλο ερώτημα:
Εδώ λοιπόν παρατηρούμε δύο πράγματα: πρώτον ότι όχι απλώς λείπει το μισό και βάλε κείμενο του Λακτάντιου, αλλά ότι πρόκειται για μια λιτή περίληψη που έχει και αλλαγμένες λέξεις. Και όταν λέω αλλαγμένες δεν εννοώ απλώς σαν συνώνυμα αλλά και νοηματικά, διότι το impotent σημαίνει ανήμπορος, ενώ το malevolent κακόβουλος. Και νομίζω ότι πλέον έχουμε στα χέρια μας τον "ένοχο" για την παραχάραξη που μας έχει παραδοθεί έως τις μέρες μας, διότι είναι προφανές ότι αν το ερώτημα όπως μας έχει μεταφερθεί είχε ως πηγή τον Λακτάντιο ή τον Μπέλ, θα ήταν εντελώς διαφορετικό. Αντιθέτως αυτό που γνωρίζουμε ως ερώτημα του Επίκουρου προσεγγίζει περισσότερο την "περικοπή" του Χιουμ.
Βέβαια ακόμη και περί αυτής μπορούμε να πούμε πολλά διότι ίσως ακόμη και τον Χιούμ κακώς τον κατηγορούμε. Αν παρατηρήσατε ο Μπελ (που ό,τι κουσούρια κι αν είχε, ήταν τουλάχιστον ένας σοβαρός άνθρωπος) για να μεταφέρει το ερώτημα του Επίκουρου εξέφρασε και μία μικρούλα και δυσδιάκριτη επιφύλαξη ότι "ας λάβουμε υπόψιν σε αυτό το σημείο ένα εδάφιο του Λακτάντιου που περιέχει την απάντηση σε ένα ζήτημα του Επίκουρου", ούτως ειπείν επειδή ενδεχομένως να είχε τις επιφυλάξεις του δήλωσε ότι μεταφέρει την απάντηση του Λακτάντιου, η οποία όμως (εδώ ήταν το τέχνασμα) για να γίνει κατανοητή έπρεπε να συνοδεύεται και από το ερώτημα. Ίσως αυτό το τρικ να έκρυβε την απορία, γιατί δεν υπάρχει σωσμένο το ερώτημα του Επίκουρου στ' αρχαία. Ίσως, λέω, δεν ξέρω την απάντηση. Από την άλλη όμως ο Χιούμ, δεν αναφέρει τίποτε. Δεν αναφέρει την πηγή, ότι ήταν ο Λακτάντιος, απλώς πετάει μια μπηχτή ότι "εκείνο το παλαιό ερώτημα του Επίκουρου εξακολουθεί να μένει αναπάντητο", γενικώς και αορίστως. Τι σημαίνει αυτό; Ότι αφού "αποστρέφεται" τον Λακτάντιο ως πηγή, τότε καλώς και δεν τον αναφέρει αλλά και δεν αντιγράφει πλήρως την περικοπή. Από την στιγμή όμως που που αυτός που πήρε την περικοπή του Χιουμ είχε δει ότι δεν υπάρχει πηγή, δεν έπρεπε να ψάξει να δει από που προέρχεται; Είναι σα να ψάχνω εγώ να βρω πότε έζησε ο Χόρχε στο Όνομα του Ρόδου παραβλέποντας ότι επρόκειτο για φανταστικό πρόσωπο.
Η ουσία είναι αλλού: αυτό που ανέφερα στο αρχικό μου σενδόνι σχετικά με τον Χιούμ ήταν μεν αληθές διότι υπάρχει μια αντιστοιχία "ερωτήματος" (Χιούμ) με "ερώτημα" (σημερινό) αλλά στην πραγματικότητα ενώ εδώ είναι εντελώς παρηλλαγμένο κάτι που μόλις τώρα διαπιστώσαμε, στο αρχικό μου σενδόνι φαινόταν ότι πήγαινε σόι το βασίλειο εξαρχής. Και σας υπενθυμίζω ότι αυτήν την στιγμή δεν ελέγχουμε σκέτα τι ισχύει και τι όχι αλλά πως με μία σειρά από αλλαγμένα γεγονότα μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα σωστό συμπέρασμα έχοντας ξεκινήσει από μία σωστή διαπίστωση. Άρα μέχρι στιγμής έχουμε τρία στα τρία παραποιημένα δεδομένα (το καθένα με τον τρόπο του) και συνεχίζουμε.
Πριν σας το αποκαλύψω, δεν ξέρω αν προσέξατε κάτι. Επί του Νίκολσον το ερώτημα του Επίκουρου πλέον είναι famous, διάσημο. Νομίζω ότι αυτή η λέξη είναι που υποδηλώνει ότι η παρεξήγηση οφείλεται στον Χιούμ, μιας και δεν είναι δυνατόν τρεις "κοντοχωριανοί" να παρουσιάζουν ακριβώς το ίδιο απόσπασμα που ως πηγή έχει τον πρώτο εκ των τριών και ο τρίτος να το ονομάζει και διάσημο πλέον. Πιθανώς (μάλλον ένεκα του προτεσταντισμού) το εν λόγω εδάφιο να είχε γίνει δημοφιλές και στην συνέχεια να επεκτάθηκε και σε άλλους κύκλους -υπόθεση κάνω. Όπως και να'χει, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, και ακριβώς γι'αυτόν τον λόγο το απέκρυψα. Διότι ήθελα να δείξω (άσχετα αν μόνο τώρα που το επεξηγώ φαίνεται, αλλά μην σας λέω ψέματα, για τώρα το προόριζα) ότι είναι πανεύκολο να αποκρύψεις κάτι και να μην το πάρει κανείς χαμπάρι. Και εδώ, ναι, είναι εντελώς ανούσιες πληροφορίες ακόμη και για το θέμα που εξετάζουμε, όταν όμως δεν ψάχνεις παρά τα θες όλα ως μασημένη τροφή, τότε μπορεί να σου διαφεύγουν και σημαντικές πληροφορίες μόρτη. Σημειωτέον ότι ήταν δική μου επιλογή να μην κάνω μεγάλες αλλαγές παρά να μείνω στις πιο διακριτικές, πλην όμως διακριτές.
Ας συνεχίσουμε όμως, μιας και έχουμε φτάσει στον... Μπούφο, τον οποίον όπως βλέπετε εξακολουθώ να αποκαλώ χαϊδευτικά έτσι (το Μπουφές δεν θα μου άρεσε τόσο πολύ) και το πάσχουσας σοφίας βιβλίο του. Αυτά που έγραψα γι'αυτόν τον τύπο ισχύουν. Θεωρώ εξαιρετικά πιθανό κάποιος να του σφύριξε (όπως το ζητάει) ότι είχε ειπωθεί κάποτε το τάδε από τον τάδε. Όπως ξεκαθάρισα δεν έχω διαβάσει το βιβλίο αυτό και δεν πρόκειται, αλλά μιας και αναφέρει και σελίδα (186) η αρχική πηγή (wikiquotes) δηλαδή και με δεδομένη την έλλειψη άλλης αναφοράς οπουδήποτε (και δεν έψαξα λίγο εδώ που τα λέμε), μάλλον διά της ατόπου απαγωγής μπορούμε να καταλήξουμε στον εν λόγω κύριο, όπως ήδη έχουμε πει από το αρχικό σενδόνι. Έχοντας κάνει, λοιπόν, αυτήν την παραδοχή τότε παρατηρούμε το εξής: το τέταρτο ερώτημα από κάποιες απόψεις θα μπορούσαμε να πούμε ότι προσπαθεί κάπως να πιαστεί από το αρχικό κείμενο όπου κάτι παρόμοιο υπήρχε. Πολύ το αμφιβάλλω όμως.
Αν υποθέσουμε ότι ο Μπούφος είχε πρόσβαση στο αρχικό κείμενο κατ' αρχήν θα πρέπει να είχε διαπιστώσει (όπως κάναμε κι εμείς) ότι το αυθεντικό κείμενο του Λακτάντιου δεν έχει καμία σχέση με αυτό που παραθέτει ο ίδιος στο δικό του βιβλίο, οπότε ή και αυτός βασίστηκε στο ότι κανείς δεν θα ψάξει στην πηγή, ή δεν τον ενδιέφερε. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε συνειδητή παραποίηση της περικοπής. Επίσης ακόμη κι αν έκρινε ότι τα δύο αποσπάσματα είναι... ίδια (λέμε τώρα), στην περίπτωση που αποφάσισε για δικούς του λόγους να διατηρήσει το τέταρτο ερώτημα στην τέταρτη θέση, τότε ξαναέχουμε παραποίηση διότι απλούστατα η μετάθεση όρων μέσα σε μία λογική πρόταση μπορεί να αλλάξει πλήρως το νόημα. Είναι άλλο πράγμα να λες ότι βρέχει άρα θα φορέσω αδιάβροχο και άλλο το να λες ότι θα φορέσω αδιάβροχο άρα βρέχει. Τώρα πρέπει να υποθέσουμε ότι ο Μπούφος δεν είχε καμία εικόνα του αρχικού κειμένου του Λακτάντιου (ή έστω του Μπελ). Σε μια τέτοια περίπτωση υπάρχει το ενδεχόμενο να του το σφύριξε κάποιος όπως ξαναείπα άλλες δύο φορές, ή απλώς έτσι να του κάπνισε να γράψει ο ίδιος επειδή έτσι του φαινόταν πιο "σωστό" ή πιο "πλήρες", όπου και στις δύο περιπτώσεις ξαναέχουμε παραποίηση. Το ενδιαφέρον δε, είναι ότι στην υπόθεση της δεύτερης αυτής υποπεριπτώσεως παρατηρείστε ότι πιθανώς με τέτοιον τρόπο σκέψης να προέκυψε και η αρχική περικοπή από τον Λακτάντιο, όπως άλλωστε είχαμε αναπτύξει και στο πρώτο σενδόνι: φτιάχνεις δηλαδή κάτι με τρόπο τέτοιον που να μπορείς μετά να το κάνεις ό,τι θες.
Οφείλουμε όμως να κάνουμε μία άμεση σύγκριση ανάμεσα στα δύο "ερωτήματα" διότι ξέρω ότι αρκετοί πιθανώς ακόμη να μην μπορούν να καταλάβουν που διαφέρει η περικοπή του Λακτάντιου από την ρήση του... Μπούφου Θέοντεν. Ας τα δούμε λίγο λοιπόν:
"...Λέει ότι ο θεός είτε επιθυμεί να απομακρύνει το κακό και δεν μπορεί, είτε μπορεί αλλά είναι απρόθυμος, είτε δεν θέλει και δεν μπορεί, ή και θέλει και μπορεί. Εάν θέλει αλλά δεν μπορεί, τότε είναι αδύναμος, το οποίο δεν ταιριάζει στον θεό (Θέλει ο Θεός να εμποδίσει το κακό αλλά δεν είναι ικανός; Τότε δεν είναι παντοδύναμος.). Εάν μπορεί αλλά δεν θέλει, τότε είναι φθονερός, το οποίο απέχει από τη φύση του θεού (Μπορεί αλλά δε θέλει; Τότε δεν είναι πανάγαθος). Εάν ούτε θέλει ούτε μπορεί, τότε είναι και φθονερός και αδύναμος άρα δεν είναι θεός (Δεν θέλει ούτε μπορεί; Τότε γιατί να τον αποκαλούμε Θεό;). Εάν και θέλει και μπορεί που είναι τα μόνα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν σε έναν θεό, τότε από που προέρχεται το κακό; (Και θέλει και μπορεί; Τότε γιατί υπάρχει το κακό;) Ή γιατί δεν το απομακρύνει;..."
Όπως παρατηρούμε η μετάθεση του βασικότερου, ίσως, όρου δημιουργεί εντελώς εσφαλμένο συμπέρασμα διότι κατασκευάζει μια εντελώς διαφορετική λογική σειρά. Όπως ανέφερα και πιο πάνω η παραχάραξη του Λακτάντιου αφήνει να εννοηθεί ότι τελικά το πρόβλημα δεν είναι στον θεό αλλά στον άνθρωπο που δεν καταλαβαίνει και έτσι έρχεται μετά ο Λακτάντιος και δίνει μιαν άλλη λύση/απάντηση που αποδεικνύει το θεϊκό μεγαλείο. Στην περίπτωση του Μπούφου όμως, το συμπέρασμα είναι το γιατί να τον αποκαλούμε θεό. Ενώ δηλαδή στον Λακτάντιο η αμφισβήτηση πηγαίνει στον ανθρώπινο τρόπο σκέψης, στην παραχάραξη του Μπούφου που έχει προέλθει είτε τυχαία είτε όχι από την παραχάραξη του Χιουμ, η αμφισβήτηση πηγαίνει στην ιδιότητα του θεού. Είναι προφανές ότι στο ερώτημα "τότε γιατί να τον αποκαλούμε θεό" είναι αδύνατον να δώσουμε την απάντηση ότι ο θεός αφήνει το κακό επίτηδες προκειμένου να το γνωρίσει ο άνθρωπος και εν συνεχεία να καταλάβει και τι εστί καλό.
Με όλον αυτόν τον συλλογισμό θέλω να καταδείξω το εξής: ξεκινήσαμε (και στο εδώ σενδόνι) από μία περικοπή του Λακτάντιου η οποία φέρεται από τον ίδιον να αποδίδεται στον Επίκουρο, δίχως άλλη πηγή ή αναφορά. Η υποτιθέμενη αυτή ρήση ταξίδεψε μέσα στους αιώνες και ανακαλύφθηκε εκ νέου την εποχή του Διαφωτισμου αλλά τουλάχιστον τότε δεν παραχαράχθηκε. Λίγο μετά, υπήρξε μια μείζονα χάλκευση που κυριολεκτικώς της άλλαξε τα φώτα. Προσωπικά δεν μπορώ να απαντήσω αντί του Χιουμ γιατί έκανε αυτήν την παραποίηση, μάλλον όμως έτσι του έκατσε καλύτερα για να την παρουσιάσει στον διάλογό του (και μόνο αυτό) και δε νομίζω να περίμενε την απήχηση που θα είχε μελλοντικά η χάλκευσή του. Η ουσία είναι όμως ότι πλέον έχουμε ξεφύγει ακόμη και από την αρχική χάλκευση η οποία είχε παρουσιαστεί ως ερώτημα του Επίκουρου. Στις μέρες μας, έγινε και άλλη παραποίηση, ίσως η μεγαλύτερη, που τελικώς μας παρέδωσε δύο ρήσεις οι οποίες είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους και που υποτίθεται ότι είναι η ίδια ακριβώς. Το οποίο όπως γνωρίζουμε και από τα... μαθηματικά, είναι παντελώς αδύνατον.
Νομίζω, λοιπόν, ότι έγινε έστω και δύσκολα προφανές πως όταν κάτι χρησιμοποιείται με συγκεκριμένο λόγο μπορεί πολύ εύκολα να δημιουργήσει στρεβλώσεις. Δυστυχώς οι στρεβλώσεις αυτές από την πολλή χρήση αρχίζουν να γίνονται από ένα σημείο κι έπειτα ο κανόνας και σε αυτό συνδράμουν αποφασιστικά τα wiki που δεν συγγράφονται μόνο από ψαγμένους ανθρώπους αλλά και από ηλίθιους και από εμπαθείς και από αμαθείς. Κάπως έτσι δεν είχε πετάξει και τον τερατώδη βαρβαρισμό ο Μπαμπινιώτης στο ανέκαθεν ότι χρησιμοποιείται και από ανέκαθεν ή κάπως έτσι; Τι πάει να πει ότι αφού χρησιμοποιείται, τότε θα είναι σωστό; Αυτό ακριβώς είναι που συνιστά χάλκευση δεδομένων, παραχάραξη, παραποίηση. Αυτό ακριβώς είναι που κάνει πχ και η Χρυσή Αυγή στην προπαγάνδα της, δεν είναι όμως οι μόνοι που το κάνουν (υπάρχει και ο ρεπούσειος συνωστισμός και άλλα πολλά αμέτρητα). Όπου κι αν γυρίσουμε, όλο και κάποιος τέτοιος θα υπάρχει, που να γράφει πειστικά για κάτι που είναι εντελώς μπαρούφα και τελικώς από την πολλή επανάληψη αρχίζει να γίνεται κανόνας και ο πραγματικός κανόνας -τα αληθινά γεγονότα- να λησμονείται.
Ας ξαναπεράσουμε λίγο στο "τέχνασμα" που χρησιμοποίησα. Δεν ξέρω ποια είναι η άποψή σας, αν δηλαδή ήταν επιτυχημένο ή όχι. Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής προσωπικά μου φάνηκε αρκετά εύκολο, αλλά ίσως αυτό να οφείλεται στο ότι εγώ τα έβλεπα όλα εκ των έσω. Από την δική σας πλευρά δεν θα μπορούσα να τα δω, το παραδέχομαι. Επιπρόσθετα, ίσως μία ένσταση να είναι ότι δεν άφησα πολλές μέρες το αρχικό σενδόνι. Λυπάμαι αλλά ήταν αδύνατον να το αφήσω έτσι σκέτο περισσότερες διότι όπως είπα ήδη έπαιξα το κεφάλι μου, έστω και χαριτολογώντας. Εξάλλου έμεινε μία ολόκληρη βδομάδα και αν το άφηνα περισσότερες τότε δεν θα γινόταν πιστευτό ότι ήταν οργανωμένο σχέδιο εκ μέρους μου αλλά θα φαινόταν για εκ των υστέρων ανακάλυψη ενός τερατώδους σφάλματος και απόπειρα κυβιστήσεως. Ελπίζω να έγινε κατανοητό αυτό που ήθελα εξαρχής να αποδείξω και ελπίζω να... παρεξηγήθηκαν μόνο εκείνοι στους οποίους διαχρονικά στοχεύω σε τούτο το βλόγι!
Ξαναλέω ότι η όλη προσπάθεια δεν αναφέρεται σε αυτούς που διαβάζουν (αυτοί ξέρουν ποιοι είναι άλλωστε και δεν είναι και πολλοί). Όταν κάποιος διαβάζει, αυτό φαίνεται από πολλά. Ακόμη χειρότερα όμως φαίνεται εκείνος που δεν διαβάζει. Αν ο κόσμος διάβαζε δεν θα την πάταγε στα πάντα κάθε τρεις και λίγο σε όλα τα θέματα, ένα εκ των οποίων αυτό και της πολιτικής αντιμετώπισης των πραγμάτων, ούτως ειπείν των Κοινών. Επαναλαμβάνω διότι επανάληψις μήτηρ πάσης μαθήσεως: λάθη κάνουμε όλοι και ιδίως εσείς οι άνθρωποι, οπότε τα λάθη δεν είναι ντροπή. Μαθαίνουμε απ'αυτά. Προσωπικά όμως το θεωρώ ντροπή να προσπαθείς να πείσεις ότι διαβάζεις ενώ δεν το κάνεις. Αλήθεια, αναρωτήθηκες ποτέ γιατί το κάνεις; Αν θες να παριστάνεις τον διαβασμένο, γιατί δεν διαβάζεις; Τι σε εμποδίζει; Από την άλλη, αν δεν σου αρέσει το διάβασμα (με γεια σου με χαρά σου), τότε γιατί θες να παρουσιαστείς ως κάτι που δεν το γουστάρεις; Μήπως για να σε γουστάρουν οι άλλοι; Μα για ποιον λόγο; Έτσι δεν συναναστρέφεσαι ανθρώπους που δεν έχουν ίδια ενδιαφέροντα με'σένα; Και πάει λέγοντας.
Αλλά το χειρότερο είναι το άλλο: όταν τα κάνεις εσύ, είναι όλα καλά! Μόνο όταν τα κάνουν οι άλλοι βγαίνεις απηυδησμένος από τα ρούχα σου. Κυκλοφορεί μια ατάκα ότι "ευτυχώς που υπάρχουν και οι άθεοι για να διαβάζει κάποιος τις γραφές". Από αυτούς που διαλαλούν αυτήν την ατάκα, οι 97 στους 100 δεν έχουν διαβάσει ποτέ τις γραφές. Το κωμικό είναι ότι αποτελεί παγιωμένη αντίληψη όμως. Διάβαζα τις προάλλες για μια εκκλησιαστική πρωτοβουλία σχετικά με απόρους, ότι ήταν απαράδεκτο να πηγαίνουν σε συσσίτια της εκκλησίας (μιλάμε για γκράντε μαλάκα άτομο με περικεφαλαία μεγαλυτέρα του Περικλέους). Γιατί ρε μεγάλε; Δηλαδή δεν θα μιλήσω για τον Λάιμπνιτς που ήταν τρομερός επιστήμων και φιλόσοφος μόνο και μόνο επειδή ήταν βαθύτατα θρήσκος; Σάμπως οι περισσότεροι δεν ήταν θρήσκοι; Τι είναι αυτή η κωλοπρεμούρα για ταμπέλες πια; Τι έχετε πάθει; Διότι δεν το κρύβω ότι πλέον όσο με ενοχλούν οι δογματικοί χριστιανοί,εξίσου έχουν αρχίσει να με ενοχλούν και οι δογματικοί άθεοι και οι λοιποί ταμπελοφόροι. Κάνε κάτι για την πάρτη σου ρε μάγκα, επειδή το γουστάρεις εσύ, επειδή θες να δώσεις το παράδειγμα, όχι όμως για να αποδείξεις κάτι. Άστο, δεν το'χεις...
Και όπως είχε πει ένας καλός μου (φ)ίλος κάποτε, εκείνοι που νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα ενοχλούν εμάς που πραγματικά τα ξέρουμε.
Ο βλάκας είναι βλάκας ανεξαρτήτου ταμπέλας, αλλά αυτό το έχουμε ξεχάσει.
Ο Αριστοτέλης όριζε την τραγωδία ως εξής: "Ἐστὶν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας, δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν". Νομίζω ότι ο πανεπιστήμων έσφαλε τα μέγιστα. Θα μπορούσε να την είχε συνοψίσει ως "Ἐστὶν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως νεοΈλληνος παντελώς γελοία τε και ηλίθια, κάθαρσις δε δεν προβλέπεται" και να τελείωνε εκεί το πράγμα. Αλλά που να τον ξέρει τον νεοΈλληνα, θα μου πείτε;
Στο διά ταύτα. Θα εκφράσω την παρακινδυνευμένη πεποίθηση ότι στο πρώτο σενδόνι έκανα καλή δουλειά. Αν δεν πήραν πρέφα ούτε αυτοί (οι φίλοι τε και συμμαχηταί βλόγερε αλλά και αναγνώσται) που ξέρω ότι το δουλεύουν αρκετά το μυαλό τους, αυτό παναπεί ότι όντως δεν είναι απλώς υπόνοιά μου ότι τα τεχνάσματα ήταν επιμελώς συγκεκαλυμμένα. Το διά ταύτα όμως δεν αλλάζει: κόφτε αυτήν την σχιζοφρένεια.
Μην ξεχνάς, λοιπόν, πως η ύστατη απόδειξη του ότι ο νεοΈλλην δεν διαβάζει είναι και η ύπαρξη των σκουπιδιών που κυκλοφορούν ευρέως, πολλά εκ των οποίων γίνονται ανάρπαστα διότι ακριβώς είναι εύπεπτα. Μόνο που αυτά δεν είναι βιβλία. Είναι απλώς μια αναβάθμιση των κουτσομπολίστικων περιοδικών. Άλλα είναι τα πραγματικά βιβλία.
Και το βιβλίο δεν είναι εχθρός. Η Γνώση δεν είναι ντροπή.
Θέλει όμως κόπο και ανοιχτό μυαλό και ο νεοΈλληνας δυστυχώς δεν τα πάει καλά με τίποτε από τα δύο.
Εξάλλου όπως έλεγε κι ο Επίκουρος -διότι πλέον μπορούμε να κλείσουμε με αυτόν- σε δύο αποσπάσματά του:
Ἐν φιλολόγῳ συζητήσει πλεῖον ἤνυσεν ὁ ἡττηθεὶς καθ’ ὃ προσέμαθεν
(Σε μία φιλοσοφική συζήτηση κερδισμένος βγαίνει ο ηττημένος εφόσον κάτι έμαθε παραπάνω) (Επικούρου Προσφώνησις, 74)
και
Οὐ προσποιεῖσθαι δεῖ φιλοσοφεῖν, ἀλλ ὄντως φιλοσοφεῖν οὐ γὰρ προσδεόμεθα τοῦ δοκεῖν ὑγιαίνειν, ἀλλὰ τοῦ κατ’ ἀλήθειαν ὑγιαίνειν
(Ας μην προσποιούμαστε ότι φιλοσοφούμε, μα να φιλοσοφούμε πραγματικά. Δεν έχουμε ανάγκη να φαινόμαστε ότι υγιαίνουμε αλλά να υγιαίνουμε στ'αλήθεια.) (Επικούρου Προσφώνησις, 54)
Υποθέτω βέβαια ότι οι... λάτρεις του Επίκουρου που διαδίδουν την βλακεία που μας απασχόλησε τόσο έντονα, τα γνωρίζουν αμφότερα.
Χαίρετε.
6 σχόλια:
Ωχ πάλι αυτά τα αποδεικτικά...;ΔιΑνθρωπος(εκ του Διαδικτύου) είμαι και μάλιστα με φθαρμένη όραση.
Γνώση δεν έχω καμία, απόΓνωση περισσή, μπορώ να περάσω;
Σαν μέρος του κάτω κόσμου κι εγώ, της αλλοδαπής(xibalba)βεβαίως αισθάνομαι οικεία στο φυσικό μου χώρο.
Παρ-Αδη-σένια η γραφή σου.Λέω να κατσικωθώ σαν αίγα.
Καλή συνέχεια και καλό σου ξημέρωμα.
Η φθαρμένη όραση είναι μικρό κακό, άσε που το καταλαβαίνεις και διορθώνεται. Το χειρότερο είναι η φθαρμένη αντίληψη το οποίο δεν το καταλαβαίνεις και μένεις αδιόρθωτος. Αυτή είναι η χειρότερη νεοελληνική ασθένεια.
Ελεύθερη η είσοδος σε όλους. Εξάλλου και ο Σωκράτης τα ίδια έλεγε, ότι δεν ήξερε τίποτε.
(Στα βιβλία πάντα υπογραμμίζουμε αυτό που θέλουμε να διαβάσουμε, το οποίο δεν είναι απαραίτητα αυτό που έγραψε ο συγγραφέας.)
Δεν διαφωνώ καθόλου (με έναν αστερίσκο), αλλά από εκεί φαίνεται και η αξία ενός συγγραφέα, αν δηλαδή θα καταφέρει να κάνει πολύ κόσμο να καταλάβει ότι αυτά που γράφουν αφορούν αυτόν!
Ο αστερίσκος είναι ότι με την φιλοσοφία αυτό ισχύει εκ των πραγμάτων!
Αξίωμα:
Η αλήθεια συνήθως είναι βαρετή, ή δυσάρεστη, ή και τα δύο.
Δι αυτό η παπάτζα είναι τόσο δημοφιλής!
Και είναι και πολύ πιο εύκολη. Πολύ σωστά τα λες. Και είναι όντως Αξίωμα. Αποδείξεις δεν απαιτούνται (άσε που θέλουν ψάξιμο!)
Δημοσίευση σχολίου