Θα αρχίσει να μυρίζει καλοκαιράκι

σε λίγο καιρό...
Ναι, για τις πυρκαϊές μιλάω, για τις οποίες θα ήθελα να πω 2-3 πράγματα. Βασικά το σημαντικό είναι η πρόληψη, στην οποίαν συνήθως πάσχουμε (σώπα...), οπότε τουλάχιστον ας ξέρουμε 2-3 πράγματα για την αντιμετώπισή τους.
Ίσως τα περισσότερα να φανούν άσχετα, αλλά μόνο άσχετα δεν είναι.

Θα ξεκινήσω με δυο λόγια για το τι είναι μια φωτιά.
Κατ' αρχήν η φωτιά για να ξεκινήσει χρειάζεται κάποιους παράγοντες, ακριβώς όπως για να φτιάξουμε μια μακαρονάδα χρειαζόμαστε μακαρόνια, νερό, μια χύτρα και μια κουζίνα. Και ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες; Χονδρικά, είναι η καύσιμος ύλη (πχ ξύλα, ξερόχορτα κλπ), το οξυγόνο και η θερμότητα (πχ, ύπαρξη φλόγας). Με αυτά τα τρία στοιχεία μαζί, είναι δυνατόν να υπάρξει φωτιά. Δίχως ένα από αυτά τα τρία, αδύνατον. Η "διαδικασία" με την οποίαν λαμβάνει χώρα μια φωτιά είναι πάνω-κάτω η εξής: η θερμότητα βοηθάει στην ανάφλεξη, για την οποίαν καταλύτης είναι η ύπαρξη οξυγόνου, με αποτέλεσμα μέσω μιας "χημικής" αντίδρασης να δημιουργείται καύση της ύλης. Φανταστείτε λοιπόν αυτούς τους παράγοντες σαν αλυσίδα.
Παρόλο που ο περισσότερος κόσμος το αγνοεί, όταν προσπαθούμε να σβήσουμε μια φωτιά στην πραγματικότητα προσπαθούμε να επενεργήσουμε σε έναν από αυτούς τους τρεις παράγοντες. Με ποιον σκοπό; Μα, να "σπάσουμε" την αλυσίδα της φωτιάς. Ας υποθέσουμε ότι καίγεται ένας κάδος με απορρίματα. Η λογική λέει ότι θα πάμε να ρίξουμε νερό. Στην αυτήν περίπτωση επενεργούμε στην θερμότητα της καύσεως, όπου εκμεταλλευόμενοι την χαμηλή θερμοκρασία του νερού, ρίχνουμε τη θερμοκρασία στην εστία της πυρκαϊάς. Έτσι, η πυρκαϊά σβήνει.
Τρόποι αντιμετώπισης πυρκαϊάς υπάρχουν πολλοί πχ, καλύπτοντας με χώμα το υλικό που καίγεται (απομονώνουμε το οξυγόνο από τη φλεγόμενη ύλη), πετάγοντας το φλεγόμενο υλικό μέσα σε νερό (απότομη ψύξη και ταυτόχρονη απομόνωση οξυγόνου) κλπ. Πολλές φορές όμως η πυρκαϊά (που τρόπον τινά είναι ένας ζωντανός οργανισμός) μπορεί να δράσει με περίεργους τρόπους. Περίεργους, ένεκα της δικής μας αγνοίας φυσικά.
Αν δούμε φερ'ειπείν ένα μπετόνι βενζίνης να φλέγεται, καλά θα κάνουμε να απομακρυνθούμε τρέχοντας διότι η βενζίνη εκτός από εξαιρετικά εύφλεκτη είναι ιδιαίτερα πτητική και εκρηκτική, γι'αυτό τα υγρά για να σβήσουν χρειάζονται ειδικά χημικά. Πολύ δύσκολα σβήνουν με κάποιον συμβατικό τρόπο. Το πετρέλαιο απεναντίας δύσκολα αρπάζει, αλλά αν αρπάξει, την κάτσαμε. Πάντως περίπτωση πυρκαϊάς σε υγρά είναι λίγο σπάνιο φαινόμενο (για ανοικτό περιβάλλον), αλλά την αναφέρω για λόγους "αρχείου" περισσότερο, μιας και όλοι θα έχουμε ακούσει για τηγάνια που ξεχάστηκαν σε αναμένο μάτι της κουζίνας και τα έκαναν κολυμπιθρόξυλο: το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε σε μια τέτοια περίπτωση είναι να ρίξουμε νερό. Το νερό καθώς πέφτει προς το τηγάνι αυτόματα αυξάνει απότομα και αλματωδώς τη θερμοκρασία του ομε αποτέλεσμα τα μόριά του να αυξάνουν την "απόστασή" του και σχεδόν να διαχωρίζονται. Έτσι, το υδρογόνο ουσιαστικά αυταναφλέγεται και γι'αυτό παρατηρούμε να πιάνει απότομα φωτιά (και μάλιστα η φλόγα να πιάνει στιγμιαία μεγάλη έκταση κιόλας, γεγονός που οφείλεται σε αλυσιδωτή αντίδραση). Στην περίπτωση του τηγανιού, απλά το παίρνουμε προσεκτικά και το αφήνουμε κάπου έξω (σε αυλή ή μπαλκόνι), μακρυά από ο,τιδήποτε άλλο που να μπορεί ν'αρπάξει φωτιά και απλώς περιμένουμε να κρυώσει.
Ας επιστρέψω στα δάση όμως, διότι αυτά με καίνε (καθώς θα καούν πάλι, αν και ήδη έχουν καεί αρκετά).

Ας υποθέσουμε ότι βλέπουμε μια πυρκαϊά, η οποία δεν φαίνεται να είναι μεγάλη. Θέλω να πω, η έκτασή της είναι τέτοια που να μπορεί να αντιμετωπιστεί σε πρώτη φάση από 2-3 άτομα. Υπάρχει κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να ξέρουμε: ακόμη κι αν δεν σταθεί εφικτή η κατάσβεση, καλό είναι να προσπαθήσουμε να την κρατήσουμε όσο το δυνατόν πιο περιορισμένη γίνεται, και αυτό διότι η πυρκαϊά συνήθως μεταφέρεται με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου (διπλασιασμού ανά μονάδα χρόνου δηλαδή), οπότε το να καθυστερήσουμε μια πυρκαϊά έστω και για 5-10 λεπτά είναι χρονικό διάστημα πολύ πιο πολύτιμο απ'όσο μπορεί να νομίζουμε. Με τι να την καθυστερήσουμε όμως; Μα με ο,τιδήποτε έχουμε διαθέσιμο. Με φτυάρι μπορούμε να πετάμε χώμα. Μπορούμε να πάρουμε κλαδιά που καίγονται και να τα μεταφέρουμε σε κάποιο ασφαλές σημείο (όπου δεν θα υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθεί νέα εστία). Μπορούμε να καλύψουμε μια μικρή επιφάνεια γρήγορα με μια κουβέρτα και να αρχίσουμε να χοροπηδάμε πάνω της. Μπορούμε να κόψουμε ένα κλαρί με πυκνή φυλλωσιά και να "χτυπάμε" τις φλόγες μέχρι να σβήσουν (αν και αυτή η τακτική θέλει ταχύτητα, διότι μπορεί να δράσει αντίθετα και αντί να σβήσουμε τη φωτιά να της διοχετεύουμε περισσότερο οξυγόνο). Μπορούμε να ρίξουμε νερό με μια απλή μάνικα. Γενικά, η αντιμετώπιση μιας φωτιάς απαιτεί γρήγορα αντανακλαστικά, στοιχειώδεις γνώσεις, μεγάλη προσοχή και προπάντων αυτοσχεδιασμό.

Που στοχεύουμε όμως; Χαμηλά. Δηλαδή στο "επίκεντρο" της φλόγας, εκεί που λαμβάνει χώρα η χημική αντίδραση της φωτιάς. Δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθήσουμε να καταπολεμήσουμε το πάνω μέρος της φωτιάς. Όλη η "διεργασία" γίνεται χαμηλά. Εκεί δηλαδή πρέπει να πετάμε το νερό, εκεί αποσκοπούμε καλύπτωντας με μια κουβέρτα κλπ. Ως επίσης, αν η φωτιά "φεύγει" δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να την κυνηγάμε από πίσω. Η σωστή αντιμετώπιση όμως δεν γίνεται ούτε κατά μέτωπον, παρά "πλαγιομετωπικά". Φυσικά όλες αυτές οι περιπτώσεις αναφέρονται σε πολύ μικρής εκτάσεως φωτιές, εκεί δηλαδή όπου και δίχως πυροσβεστικό όχημα μπορεί να κάνει κάτι μια μικρή ομάδα μη εξειδικευμένων ανθρώπων. Σε μια μεγάλη φωτιά δηλαδή, αν και οι βασικές αρχές σε γενικές γραμμές παραμένουν ίδιες, πολλές επιμέρους λεπτομέρειες αλλάζουν και αυτό είναι κάτι που πρέπει να γίνει κατανοητό.

Υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες που έχουν άμεση σχέση με μια φωτιά και που εκείνη τη στιγμή ουδείς έχει τη δυνατότητα (μα και την πολυτέλεια) να σκεφτεί, όπως το ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε μέσα που είναι εύφλεκτα. Αυτονόητο θα μου πείτε, αλλά σε στιγμές πανικού (διότι η φωτιά είναι ένα φυσικό φαινόμενο που δημιουργεί μεγάλο πανικό) το μυαλό βραχυκυκλώνει συνήθως. Μια κουβέρτα δηλαδή, πρέπει να είναι μάλλινη και όχι συνθετική. Ως επίσης ό,τι είναι υγρό δεν είναι και νερό, μπορεί να είναι και λάδι. Ή -για να δώσω και μιαν άλλη έκταση- μια μικρή φωτιά είναι εξαιρετικά επικίνδυνη αν πνέουν ισχυροί άνεμοι (και ισχυροί όχι για τα μέτρα του ανθρώπου, αλλά για τα μέτρα της φωτιάς...) αφού η φωτιά θα μπορεί να λάβει μεγάλες διαστάσεις μέσα σε δευτερόλεπτα, ή ακόμη χειρότερα ν'αλλάξει διεύθυνση. Και όμως, παρόλο που όλες αυτές οι συνιστώσες ουσιαστικά περιορίζονται στο πλαίσιο της κοινής λογικής, είθισται αν μας διαφεύγουν, ή πιο σωστά να τις αγνοούμε πλήρως, με αποτέλεσμα πολλές φορές παρά την αναμφισβήτητα καλή μας θέληση να κάνουμε τα πράγματα χειρότερα. Είπα και πιο πάνω, και επιμένω, ότι δεν είναι πολλές οι γνώσεις που απαιτείται να έχουμε, αρκεί όμως να τις γνωρίζουμε καλά και να είμαστε πολύ προσεκτικοί.

Κάποια άλλα φαινόμενα που παρουσιάζει μια φωτιά και που συνήθως δε γινεται αντιληπτή η σημασία τους είναι και τα εξής:
-ο καπνός. Γνωστή η παροιμία πως όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά. Αγνοούμε όμως ότι ο καπνός είναι πολύ ύπουλος και επικίνδυνος, αλλά δεν είναι της παρούσης να αναφέρω τους λόγους. Αρκεί να γνωρίζουμε πως επειδή ο καπνός πάντοτε φεύγει προς τα πάνω, καλό είναι να απομακρυνομαστε όσο το δυνατόν περισσότερο σκυφτοί (όχι περισσότερο από το "επιτρεπώμενο" όμως) για να αναπνέουμε καλύτερα.
-η απώλεια προσανατολισμού. Αν δεν ξέρουμε καλά μια περιοχή, καλό είναι να μην κάνουμε πολλές μαγκιές. Μέσα σε συνθήκες πανικού ο προσανατολισμός μπορεί να χαθεί πολύ εύκολα.
-η θερμότητα της φωτιάς. Αν πλησιάσουμε πολύ σε μια φωτιά μπορεί να πάθουμε μεγάλες ζημιές δίχως καν να το περιμένουμε: από τα γυαλιά ηλίου που φοράμε, τα οποία όπως και όλα τα μεταλλικά αντικείμενα που μπορεί να έχουμε πάνω μας θα λειτουργήσουν ως συσσωρευτές θερμότητας και θα μας προκαλέσουν εγκαύματα, από τον αναπτήρα ή το κινητό τηλέφωνο που είναι πολύ πιθανό έως και να εκραγούν, από συνθετικά ρούχα τα οποία μπορεί να λιώσουν πάνω μας κλπ.
-το μέσον μετάδοσης της φωτιάς. Το ξεραμένο πούσι από τα δέντρα πχ λειτουργεί σχεδόν ως πυρίτιδα με αποτέλεσμα την ταχύτατη εξάπλωση. Ομοίως επενεργούν "ευεργετικά" τα σκουπίδια, ξερόκλαδα, "απεριποίητοι" αγροί με ξερόχορτα κλπ. Η έκφραση απορίας, δηλαδ,ή, "μα πως εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα, ούτε που κατάλαβα" συνήθως είναι -συγγνώμη που θα το θέσω έτσι- χαζή και αυτό διότι είμαστε τόσο αφελείς που δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πως τα πάντα γύρω μας, ακόμη ένα "χαλάκι" από πευκοβελόνες ύψους 5 εκατοστών είναι δυνάμει πυριταποθήκες. Γενικά το μέσον μετάδοσης όμως είναι μια κουβέντα μεγάλη που θα κρατήσω για κάποιαν άλλη στιγμή.
Γενικά πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε ότι η φωτιά δεν είναι μόνο αυτά που βλέπουμε, αλλά και αυτά που ΔΕΝ βλέπουμε (και που συνήθως δεν μπορούμε να φανταστούμε κιόλας).

Πως σας φαίνονται οι πυρκαϊές; Λίγο αγγούρι, ε; Είναι. Πολύ μεγάλο κιόλας.
Ακριβώς επειδή είναι απρόβλεπτες και επικίνδυνες. Ακριβώς επειδή χρειάζονται συνδυασμό ιδιοτήτων (γνώση, προσοχή, δημιουργηκότητα, άμεση επέμβαση κλπ). Ακριβώς επειδή για την πυρκαϊά τα πάντα είναι το φυσικό της περιβάλλον, το οποίο "αναπροσαρμόζει" στις ορέξεις της, κι έτσι όταν εμείς πάμε να τη σβήσουμε ουσιαστικά προσπαθούμε να την αποκόψουμε από το φυσικό της περιβάλλον.
Από μιαν άποψη δηλαδή δεν εκπλήσσομαι που πολύς κόσμος προτιμάει να κατεβαίνει σε διαδηλώσεις για το περιβάλλον αντί να γίνεται δασοπυροσβέστης, ούτε που οι περισσότεροι γονείς προτιμούν να δουν το καμάρι τους διορισμένο σε καμια Εφορία αντί για την Πυροσβεστική. Πέραν του ότι καλό είναι να έχουμε κάποιες γνώσεις όμως, μήπως υπάρχει και άλλος τρόπος;

Ναι, μιλάω για την πρόληψη, αυτήν τη μισητή και σιχαμερή λέξη...
Διότι μέσω της πρόληψης, μπορούμε να γλυτώσουμε από περιπέτειες. Τι σημαίνει πρόληψη; Τα πάντα.
Όπως δεν πετάω τσιγάρα στο πάτωμα του σπιτιού μου, έτσι μπορώ να σταματήσω να τα πετάω και έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου. Όπως δεν πετάω σκουπίδια χύμα μέσα στο σπίτι μου, μπορώ να μην τα πετάω και στα δάση. Όπως αν δω κάποιον να αφήνει τα σκουπίδια του έξω από την πόρτα μου θα του την πω, έτσι μπορώ να κάνω κι αν δω κάποιον να το κάνει στην εξοχή. Όπως θα φωνάξω την αστυνομία αν συνεχίσει να το κάνει, έτσι μπορώ να κάνω και για ένα δάσος. Όπως θα βάλω σκούπα και θα ξεσκονίσω μέσα στο σπίτι μου, έτσι μπορώ να ξεχορταριάσω και τον κηπο μου ή ένα κομμάτι ανοικτής γης. Και όπως θα μαζέψω τα σκουπίδια του καθαρισμού αντί να τ'αφήσω χύμα, έτσι δεν υπάρχει λόγος ν'αφήσω τα ξερόχορτα χύμα στο ανοικτό περιβάλλον. Και πάει λέγοντας. Δεν είναι δύσκολα, μήτε τ'ακούμε για πρώτη φορά. Ενώ όμως θα ασχοληθούμε με το σπίτι μας, για το περιβάλλον έχουμε την απαίτηση ν'ασχοληθούν οι "άλλοι". Κοινώς, αυτό που απουσιάζει σταθερά και διαχρονικά είναι η θέληση.

Με λίγα λόγια, η πρόληψη δεν είναι κάτι το δύσκολο, το εξεζητημένο, κάτι που δεν γνωρίζουμε τι να κάνουμε και πως να το κάνουμε. Πρόληψη είναι αυτά που ήδη κάνουμε και που ξέρουμε καλά όλοι μας. Το σπίτι μας το προσέχουμε, το περιβάλλον γιατί να μην το προσέχουμε;
Αν όσοι είχαν μαζευτοί στις περσυνές διαδηλώσεις για το περιβάλλον, είχαν διαλέξει την Πάρνηθα αντί για το Σύνταγμα ξέρετε πόσο διαφορετικά θα μπορούσαν να είανι τα πράγματα; Αλλά τι να λέμε μετά, όταν στη μια περίπτωση έχουμε κανονίσει και καφέ ή ποτό για μετά, ενώ στην άλλη μετά βίας θα μπορούμε να πάμε να πέσουμε κατάκοποι για ύπνο...

Σε πρώτη φάση, αυτά.
Χαίρετε.