Το πρόβλημα

Θα αναρωτιέστε τι σόι τίτλος αναρτήσεως είναι πάλι τούτος;
Είναι εξαιρετικά σαφής: θα πραγματευθεί το πρόβλημα.

Κατ' αρχήν οφείλουμε να γνωριστούμε με το πρόβλημα, να δούμε τι ακριβώς είναι και πως αυτό υπάρχει δίπλα μας, πάνω μας, μέσα μας. Να κατανοήσουμε πως έχει δομηθεί, αν είναι εύκολο να καταρριφθεί ή ν'αντικατασταθεί, να συμπεράνουμε την θέση του στην κοινωνία.
Διότι είναι το πρόβλημα, είναι αυτό που μας απασχολεί. Όλους.
Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

Δεν ξέρω αν η κότα έκανε τ'αυγο ή το αυγό την κότα, αλλά παρόλο που κάτι αντίστοιχο πρέπει να ισχύει με το πρόβλημα, υποθέτω ότι μάλλον η κότα έκανε τ'αυγό εν προκειμένω. Αν προσπαθήσουμε να φανταστούμε τα όποια ανθρωποειδή ίσως και πριν από εκατομμύρια χρόνια κατά τις πρώτες τους προσπάθειες οργάνωσης σε μικρές πρωτοκοινωνίες, θα συνειδητοποιήσουμε κατ' αρχήν ότι αυτή η ανάγκη αυτοοργάνωσης προέκυψε από την ανάγκη για επιβίωση, είτε αυτό σημαίνει εύρεση πόρων, είτε άμυνα απέναντι σε ισχυρούς θηρευτές και προστασία από καιρικά φαινόμενα. Η οργάνωση σε ομάδες όμως είναι αποδεδειγμένα δύσκολη διότι απαιτεί ρόλους σε κάθε μέλος της ομάδας και όπως έχει αποδείξει η εμπειρία, οι ρόλοι συχνά-πυκνά έρχονται σε σύγκρουση με διάφορα στοιχεία της προσωπικότητας κάποιων ανθρώπων. Κάπως έτσι, λοιπόν, υποθέτω ότι πρέπει να ξεκίνησε και το πρώτο πρόβλημα.
Ένα πρόβλημα που μάλλον προέκυψε αρχικώς στην ομάδα και εν συνεχεία μεταφέρθηκε σε μονάδες της ομάδας, οι οποίες επέστρεψαν το πρόβλημα στην ομάδα με μια άλλη μορφή ή μέγεθος, που εν συνεχεία αυτό δημιούργησε μεγαλύτερο πρόβλημα στα μέλη της ομάδας κ.ο.κ. Αυτός είναι πάνω κάτω ο φαύλος κύκλος που δημιουργεί το πρόβλημα. Διότι το πρόβλημα είναι ταυτόχρονα και αίτιο και αιτιατό.

Εξάλλου -ερχόμενοι σιγά, σιγά στα γνωστά μας δεδομένα της ελληνικής κοινωνίας- τι είναι το πρόβλημα αν το καλοσκεφτούμε εν τέλει;

 Το πρόβλημα είναι η σωτηρία. Είναι κάτι υπεράνω όλων μας. Το πρόβλημα υπήρχε ίσως από παλαιότερα άρα δεν ευθύνομαι εγώ για τη δημιουργία του. Παράλληλα εγώ δεν μπορώ να κάνω κάτι για το πρόβλημα διότι ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη. Το πρόβλημα λοιπόν μετακυλά τις ευθύνες αλλού, στους άλλους ή στην χειρότερη περίπτωση, στο σύνολο το οποίο εγώ δεν μπορώ ν'αλλάξω παρόλο που θέλω να το αλλάξω αλλά δεν μπορώ (μια πρόταση που σέβεται τον εαυτό της και που αναφέρεται στο πρόβλημα πάντα πρέπει να τελειώνει με τη φράση "δεν μπορώ", ακόμη κι αν έχει ήδη αναφερθεί. Ειδάλλως διακινδυνεύεται η ύπαρξη του προβλήματος). Είναι σημαντικό για το εγώ να ξέρω ότι ο φταίχτης δεν είμαι ποτέ εγώ. Όταν μάλιστα ξέρω ενδόμυχα ότι ο φταίχτης είσαι εσύ, αυτομάτως ατενίζω το μέλλον με μεγαλύτερη αισιοδοξία. Για την ακρίβεια, αν με έκαναν για μια μέρα πρωθυπουργό θα θα θα (το'χουμε ακούσει πολλάκις).
Την ίδιαν στιγμή το πρόβλημα συγκρατεί τον κόσμο -την ομάδα, από τις μικρότερες έως τις μεγαλύτερες- από το να σκέφτεται, να κάνει όνειρα, να σχεδιάζει.
-Πως μπορώ να είμαι καλά όταν έχουμε πρόβλημα;
-Εδώ καίγεται σήμερα ο κώλος μας από το πρόβλημα κι εσείς μου λέτε να σκεφτώ τι θα κάνω αύριο;
-Μα καλά, ασχολείστε με άσχετα πράγματα όταν έχουμε πρόβλημα;
και ούτω καθεξής.
Όλοι μας θυμόμαστε τις φιλότιμες προσπάθειες πλήθους ευαγών ΜΜΕ και πολιτικών που επί σειρά (των τελευταίων ιδίως) ετών πάσχιζαν ασταμάτητα να μας μάθουν τι είναι τα σπρεντ και για ποιον λόγο το πρόβλημα με τα σπρεντ επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητά μας: πρόβλημα δικό σου κυρ Μήτσο. Το πρόβλημα που μας μεταφόρτωσε ο Πάγκαλος ήταν ότι μαζί τα φάγαμε, αυτός το κρέας, εμείς τα κόκκαλα μεν, αλλά μαζί τα φάγαμε αναντίλεκτα: πρόβλημα δικό σου κυρά Φροσύνη. Η Μέρκελ δεν δέχεται τις αξιώσεις του Σαμαρά και αυτό είναι πρόβλημα: πρόβλημά σου φίλε Μιχάλη. Οι επενδύσεις της Αγροτικής Τράπεζας έπεσαν έξω και το πρόβλημα είναι ότι πρέπει να περικοπούν συντάξεις: είναι δικό σου πρόβλημα Βρασίδα. Θέματα άσχετα, με άσχετες λύσεις, που όμως όσο πιο απίστευτος είναι ο συνδυασμός τόσο πιο εύκολο είναι να πείσεις ότι το πρόβλημα το δημιούργησε ο άλλος.

Κάπως έτσι λοιπόν δημιουργούνται οι προβληματοκεντρικές κοινωνίες, μέσα από προβληματολάγνους ανθρώπους, που έχουν μάθει σε ένα στρεβλό σύστημα όπου πάντα πρέπει να φταίει κάποιος άλλος.

Διότι για να επιστρέψουμε στο πρόβλημα, το πρόβλημα είναι πάντοτε καλό διότι κρατάει τον κόσμο σε συνοχή, συσπειρώνει, φτάνει ακόμη και στην πόλωση εάν απαιτηθεί. Το πρόβλημα πάντα έχει κάποιον εχθρό, εκείνον που θέλει το κακό σου, άρα ο εχθρός πρέπει να παταχθεί ακριβώς όπως κάποτε επατάχθησαν και οι Μύλοι του Δον Κιχώτη στο τραγικό μυθιστόρημα του Θερβάντες. Το πρόβλημα δημιουργεί εντάσεις και οι εντάσεις βοηθούν τον κόσμο να διοχετεύσει τους προβληματισμούς του, την πίεση και την οργή του κάπου πιο ελεγχόμενα. Το πρόβλημα είναι νέος λόγος ύπαρξης, είναι νέο κίνητρο ν'ασχοληθείς με κάτι, είναι τρόπος να βρεθείς στο επίκεντρο των εξελίξεων. Και το καλύτερο όλων σχετικά με το πρόβλημα είναι πως όσο πιο απλό είναι το πρόβλημα, τόσο πιο δυσεπίλυτο είναι: αποκλείεται να είναι τόσο απλό, κάτι άλλο θα έχει από πίσω. Μάλλον μας την έχουν στημένη, κάτι άλλο πρέπει να φταίει κλπ.

Τι θα κάναμε λοιπόν δίχως το πρόβλημα; Μπορείτε να το φανταστείτε;
Μπορείτε να σκεφτείτε την κοινωνία μας δίχως το πρόβλημα; Τι προεκλογικοί αγώνες θα γίνονταν; Πως θα ψηφίζαμε στις εκλογές; Ποιους θα ξέχεζαν και θα κατηγορούσαν οι αντι-γενικώς ή έστω οι φιλο-κάτι; Πως θα λαμβάνονταν μέτρα για εύρεση νέων πόρων; Πως θα γινόταν ανακατανομή της σχεδόν αραχνιασμένης δημόσιας περιουσίας χωρίς ένα πρόβλημα; Καιγόμαστε, πτωχεύουμε, βγαίνουμε από το ευρώ: πρόβλημα. Πρέπει να κάνουμε κάτι άμεσα.
Δεν θέλω να σας κόψω τις συντάξεις και τους μισθούς, αλλά βλέπετε είναι το πρόβλημα στη μέση.
Ευρώ μπορεί να μην έχουμε, αλλά θα είναι πρόβλημα αν βγούμε από το ευρώ.
Και πάει λέγοντας.

Μόνο που το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι θέλουμε να έχουμε το πρόβλημα μέσα στα πόδια μας. Νοιώθουμε ασφαλείς με το πρόβλημα, βρισκόμαστε σε σίγουρα νερά. Δίχως πρόβλημα νοιώθουμε μετέωροι, πρέπει άμεσα να εφεύρουμε ένα άλλο πρόβλημα. Είναι αδύνατον στην κοινωνία μας να μην υπάρχει το πρόβλημα. Ηρεμούμε όταν ξέρουμε ότι έχουμε πρόβλημα, νοιώθουμε οικεία.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι προβληματοκεντρικές κοινωνίες είναι σταθερότατες, μην πω πιο σταθερές από τις δημιουργικές κοινωνίες, αυτές που αναλαμβάνουν δράση, που αναγνωρίζουν ευθύνες, που έχουν έναν υγιή ανταγωνισμό, που κοιτάνε στο μέλλον με δάσκαλο το χθες και γνώμονα το σήμερα. Οι λόγοι είναι προφανείς: μια δημιουργική κοινωνία έχει το δυναμικό να ξεφύγει, να γίνει ανεξάρτητη, να προκόψει. Η προβληματοκεντρική κοινωνία όμως είναι πάντοτε με σκυμένο το κεφάλι, είναι υπό έλεγχο, κάνει ό,τι της λέμε. Και προπάντων έχει ικανοποιημένους τους πολίτες της, διότι νοιώθουν καλά. Ναι μεν πληρώνουν τα μαλλιοκέφαλά τους, έχουν διεφθαρμένους και άχρηστους πολιτικούς, δεν έχουν παροχές αξιοπρεπούς καθημερινότητας, δεν διαθέτουν σοβαρή Παιδεία, έχουν υψηλή εγκληματικότητα και μύρια άλλα προβλήματα, αλλά έχουν το πρόβλημα που είναι ο μεγαλύτερος θησαυρός, είναι ανεκτήμητο. Διότι μέσα από το πρόβλημα δεν του προσφέρεις έναν απλό εχθρό, του προσφέρεις κάτι ισχυρότερο, κάτι που του δημιουργεί την έντονη και άσβηστη επιθυμία να υπερνικήσει οπωσδήποτε.

Όμως τα φαντάσματα δεν νικιώνται ποτέ. Είναι αερικά, είναι αποκυήματα της φαντασίας.

Το πρόβλημα, συνεπώς, σου προσφέρει μια διέξοδο σε έναν φανταστικό κόσμο, όπου δεν υπάρχουν ευθύνες, όπου δεν χρειάζεται να κάνεις το παραμικρό, όπου οι λύσεις έρχονται με έναν μαγικό τρόπο από τους άλλους. Ο κόσμος του προβλήματος είναι ένας κόσμος αντίστοιχος με αυτόν των ναρκωτικών, με εκείνον του Δον Κιχώτη. Είναι ο κόσμος των Σαμαράδων και των Παπανδρέου, ο κόσμος των Πάγκαλων και των Βενιζέλων, είναι ο κόσμος που είσαι υποχρεωμένος να ξέρεις τι είναι το σπρεντ, όπως παλαιότερα είχες μάθει τι ήταν τα μπλουτσίπς. Είναι ο κόσμος που οι λογαριασμοί έρχονται πρώτα από τα παιδιά σου και τη μάνα σου, είναι ο κόσμος που προέχει ο δείκτης του χρηματιστηρίου από τον δείκτη ανεργίας ή της αύξησης των αυτοκτονιών. Και το πιο τραγικό είναι ότι είναι ο κόσμος που έχεις αποδεχθεί, ο κόσμος που έχεις επιλέξει, είναι ο κόσμος που έχεις βοηθήσει να χτιστεί λιθαράκι-λιθαράκι. Είναι ο κόσμος όπου αρέσκεσαι αυστηρά σε αφ' υψηλού κριτική αφήνωντας την πράξη για τους υπολοίπους: εσύ με τα λόγια το έκαμες το χρέος σου προς την κοινωνία. Συνήθως οι περισσότεροι που κραυγάζουν για λύσεις δεν έχουν προτείνει ποτέ τους καμία ρεαλιστική λύση. Αρκούνται σε λύσεις επιπέδου "να φέρουμε θάλασσα", να επιμηκύνουμε τη μέρα". Και οι βλάκες, οι Μαργίτες του σύγχρονου κόσμου νομίζουν πως δίνουν και πραγματική λύση, που οι άλλοι είναι τόσο ανίκανοι και αδυνατούν να πραγματώσουν.
Μόνο μία είναι η λύση μπροστά στο αστήριχτο -στο ανύπαρκτο- πρόβλημα: η ανύπαρκτη λύση, η αστήριχτη, η λύση επιστημονικής φαντασίας, η ανέφικτη. Η λύση είναι οι ΕΛ που έρχονται, η λύση είναι στο pasok, στη νουδού, στην χρυσή αυγή, στην ελληνική αριστερά. Μεταξύ μας, πιο αληθοφανής μοιάζει η λύση των ΕΛ εδώ που τα λέμε... Αλλά μην ξεφεύγουμε. Όταν η λύση είναι ανέφικτη τι συμβαίνει; Έχουμε πρόβλημα. Κάποιος μας την είχε στημένη στη γωνία κ.ο.κ. Ο ίδιος φαύλος κύκλος.

θα μου πείτε τώρα, ποια είναι η λύση που προτείνω εγώ απέναντι στο πρόβλημα; Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, ολόκληρο τούτο το βλόγι λύσεις σε προβλήματα προτείνει όλη την ώρα. Όπως για παράδειγμα να κλείσετε την τηλεόραση και ν'ανοίξετε κανά βιβλίο. Από τα βιβλία, όλο και κάτι μαθαίνεις αν θες. Εν ανάγκη υπάρχει -για τους τολμηρούς- ακόμη κι ο καθρέπτης. Από την άλλη ξέρω ότι κι εγώ από την πλευρά μου δημιουργώ προβλήματα. Ένα θεμελιώδες, ας πούμε, είναι το ποιος ήταν ο Μαργίτης... Είναι κι αυτό ένα καλό πρόβλημα... Πως είναι δυνατόν να κλείνει ένα κείμενο με ένα όνομα που δεν ξέρω; Ε;


Αντί επιλόγου:

Από τις δυο στράτες, διαλέγω τον ανήφορο. Γιατί; Χωρίς νοητά επιχειρήματα, χωρίς καμιά βεβαιότητα. Κατέχω πόσο ανήμπορος στην κρίσημη τούτη στιγμή είναι ο νους κι όλες οι μικρές βεβαιότητες του ανθρώπου.

Διαλέγω τον ανήφορο, γιατί κατά 'κεί με σπρώχνει η καρδιά μου. "Απάνω! Απάνω!" φωνάζει η καρδιά μου, και την ακολουθώ μ'εμπιστοσύνη.

...

Ν'αγαπάς την ευθύνη. Να λες: εγώ, μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.

Ν. καζαντζάκης, Ασκητική

— Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;
        Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.
— Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία;
  Τι κάθοντ’ οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;
        Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
        Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
        Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.
—Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,
 και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη
 στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορώνα;
        Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
        Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί
        τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε
        για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί
        τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.
— Γιατί οι δυο μας ύπατοι κ’ οι πραίτορες εβγήκαν
 σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες·
 γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους,
 και δαχτυλίδια με λαμπρά, γυαλιστερά σμαράγδια·
 γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια
 μ’ ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλιγμένα;
        Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
        και τέτοια πράγματα θαμπώνουν τους βαρβάρους.
—Γιατί κ’ οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα
 να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;
        Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
        κι αυτοί βαρυούντ’ ευφράδειες και δημηγορίες.
— Γιατί ν’ αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία
 κ’ η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που εγίναν).
 Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κ’ η πλατέες,
 κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;
        Γιατί ενύχτωσε κ’ οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
        Και μερικοί έφθασαν απ’ τα σύνορα,
        και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.

Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
 Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις. 

Κ.Π. Καβάφης, Οι Βάρβαροι

ΥΓ. Είναι δεδομένο ότι το κείμενο δεν το έγραψα αμιγώς μόνος μου. Προέκυψε από τις εμπνεύσεις που κατέβασα ακούγωντας έναν φίλο ψυχίατρο να μιλάει για το πρόβλημα. Τον ευχαριστώ πάραυτα.