Σελίδες

Τρίτη 8 Σεπτεμβρίου 2009

Περί Δημοκρατίας

Κατ' αρχήν, αυτό το κείμενο το είχα σχεδόν έτοιμο προ πυρκαϊών. Δυστυχώς όμως η όλη δυσάρεστη εξέλιξη με ανάγκασε να το παγώσω λίγο. Βέβαια, με τις τελευταίες εξελίξεις, δηλαδή τις συντονισμένες πολιτικοδημοσιογραφικές ατέρμονες προσπάθειες για διενέργεια εκλογών, πιθανώς τελικά να καθίσταται επίκαιρο για έναν παραπάνω λόγο. Έτσι, για να καταλάβουμε τι ακριβώς Δημοκρατία έχουμε. Είναι τεράστιο, το γνωρίζω, εκτιμώ όμως ότι μόνο κουραστικό δεν είναι. Μάλλον μια δοκιμή θα σας πείσει.
Άρξασθε...

Έχω διαπιστώσει ότι συχνά πυκνά η Δημοκρατία αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων σε πολλούς και διάφορους κύκλους, ένας εκ των οποίων και τα βλογς φυσικά. Οι λόγοι, πάμπολλοι: οι μίζες των πολιτικών, η τρυφηλή ζωή τους, οι μισθοί και οι λοιπές διευκολύνσεις που έχουν κλπ.

Κατ' εμέ, αν και οι αφορμές είναι σωστές κι αποδεκτές, αποτελούν εσφαλμένη αφετηρία για μια κουβέντα περί Δημοκρατίας, κι αυτό διότι η Δημοκρατία είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από όλα αυτά. Αν ξεκινήσουμε να μιλάμε περί Δημοκρατίας με βάση τις μίζες, θα μείνουμε στις μίζες, εν ολίγοις. Επιβάλλεται λοιπόν να δούμε το θέμα σφαιρικά, διότι έχουμε καταντήσει πλέον αυτό που επικαλούμαστε σχεδόν όλοι σε καθημερινή βάση να μην το γνωρίζουμε. Και φυσικά, για να κατανοήσουμε τι ακριβώς σημαίνει Δημοκρατία θα πρέπει να μάθουμε πως ακριβώς ήταν η Δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα, τη γεννέτειρα της Δημοκρατίας (και όχι μόνο). Προτού προχωρήσουμε παρακάτω ας θυμηθούμε μερικά πραγματάκια που είχαμε αναπτύξει εδώ πέρα προ καιρού, και είχαν να κάνουν με κάποια διαχρονικά κι επαναλαμβανόμενα φαινόμενα της Δημοκρατίας τότε και σήμερα. Τα όσα είχα γράψει τότε είχαν ως σκοπό να καταδείξουν ότι και τότε υπήρχαν δυσλειτουργίες και τώρα. Το πρόβλημα είναι ότι τα τότε μειονεκτήματα ήταν απείρως μικρότερα σε σχέση με σήμερα, αν και οι λόγοι γι'αυτό είναι κυριολεκτικώς αμέτρητοι.

Το θέμα είναι πως για να κατανοήσουμε τον όρο Δημοκρατία θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε άλλους πολύ σημαντικούς όρους, οι οποίοι συνήθως περνούν απαρατήρητοι. Τι ήταν η Δημοκρατία λοιπόν; Αθηναϊκή Δημοκρατία φυσικά...

1. Πολιτικά Δικαιώματα
Ήταν το πολίτευμα στο οποίο είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι της πόλεως, υπό την προϋπόθεση ότι ήταν πολίτες, ότι διατηρούσαν τα πολιτικά τους δικαιώματα δηλαδή. Για να καταλάβετε τι ακριβώς σήμαινε τότε ο όρος "πολιτικά δικαιώματα" αρκεί να αναφέρουμε ότι η ατιμία, ήτοι η στέρηση των πολιτκών δικαιωμάτων ήταν η χειρότερη επιβολή ποινής μετά τον οστρακισμό (την εξορία δηλαδή), ποινές οι οποίες είχαν τον εξής σκοπό: ο μεν οστρακισμός σου στερούσε τη δυνατότητα να είσαι στην πατρίδα σου, η δε ατιμία τη δυνατότητα να μπορείς να προσφέρεις. Σημειωτέον δε, όσοι πολίτες δεν προσέφεραν στην Πόλη τους αποκαλούνταν αχρείοι, δηλαδή άχρηστοι (κάτι που θίγει και ο Περικλής στον Επιτάφιο, για τους οποίους προσδιορίζει ότι δεν πρόκειται για φυλήσυχους παρά για άχρηστους). Προκειμένου λοιπόν να κατανοήσουμε τι πραγματικά σημαίνει η Δημοκρατία θα πρέπει να ξέρουμε ποια η σχέση της με τα πολιτικά δικαιώματα. Μην βιαστείτε να το θεωρήσετε άχρηστη πληροφορία, διότι αν σκεφτείτε πόσοι ψήφοι πάνε χαμένοι σε κάθε εκλογές, καθώς επίσης με πόσους ψήφους επί του όλου βγαίνει κάθε κόμμα, θα καταλάβετε καλύτερα τη σημασία. Σημειωτέον, ότι οι Αθηναίοι πολίτες δεν είχαν ίσα δικαιώματα για όλες τις θέσεις που υπήρχαν στην Δημοκρατία, και το τονίζω αυτό διότι είθισται να υπάρχει μια παρανόηση περί του αντιθέτου. Δηλαδή ναι μεν οι άντρες είχαν το δικαίωμα να συμμετέχουν στην Εκκλησία του Δήμου από την ενηλικίωσή τους κι έπειτα, δεν είχαν τη δυνατότητα όμως να εκλεχθούν (κληρωτοί ή αιρετοί για την ακρίβεια) στρατηγοί ή ηλιαστές πριν από το εξηκοστό και τριακοστό έτος της ηλικίας τους αντίστοιχα, όπου ακόμη κι αυτό ίσχυε και υπό άλλες προϋποθέσεις, όπως το να πίστευαν στους πατρώους θεούς, να μην είχαν στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα, να μην χρώσταγαν στην πόλη κλπ. Από μελέτες έχει προκύψει (έστω και προσεγγιστικά) ότι από το σύνολο των ανθρώπων στην Αθήνα, μόλις το 15% πρέπει να ήταν Αθηναίοι πολίτες. Περί το 55% ήταν οι πολίτες με τις οικογένειές τους, κάπου στο 15% ήταν μέτοικοι και το υπόλοιπο 30% εικάζεται ότι ήταν δούλοι. Οπότε -για να ξεκινήσουμε από τα "βαρειά"- καταλαβαίνετε πόσοι χειρίζονταν τις δημόσιες υποθέσεις. Και όμως, ήταν υπεραρκετοί. Μην προτρέχουμε όμως.

Η Δημοκρατία είχε δηλαδή μία δομή τέτοια, όπου σε κάθε περίοδο της ζωής του ο Αθηναίος πολίτης αποκόμιζε συγκεκριμένες εμπειρίες και γνώσεις, οι οποίες του ήταν απαραίτητες για όλα τα περαιτέρω. Σημαντικό είναι σε αυτό το σημείο να δούμε πως όριζε τον πολίτη ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του: για την Δημοκρατία, πολίτης είναι εκείνος που μετέχει της εξουσίας, ως εκκλησιαστής (μέλος της Εκκλησίας του Δήμου) και δικαστής (μέλος ηλιαστικού δικαστηρίου) και εξηγεί την άποψή του τονίζοντας ότι ο εκκλησιαστής και ο δικαστής είναι άρχοντες, και μάλιστα οι ανώτεροι όλων. Γενικότερα για όλα τα πολιτεύματα, πολίτης είναι εκείνος που δικαιούται να αναλαμβάνει λειτούργημα με διασκεπτική και δικαστική εξουσία.
Κατ΄αρχήν εδώ μας λύνεται μια σημαντικότατη απορία, επί της οποίας υπάρχει μια διαχρονική παρανόηση: οι αθηναίες γυναίκες δεν ήταν πολίτες επειδή δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής στα δικαστήρια και στη Εκκλησία του Δήμου και όχι το αντίθετο κατά το οποίο επειδή δεν ήταν πολίτες δεν είχαν το δικαίωμα συμμετοχής (δεν ξέρω αν καταλάβατε τη διαφορά). Το γιατί οι γυναίκες (οι οποίες μόνο υποβαθμισμένες δεν ήταν στην αρχαιότητα παρά τα όσα θρυλούνται) δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα αν και είναι μεγάλη ιστορία, μέσες άκρες μπορούμε να πούμε ότι είχε να κάνει με τους πολέμους κατά κύριο λόγο. Ας μην ξεφεύγουμε όμως.
Στο ευρύτερο πλαίσιο των πολιτικών τους δικαιωμάτων λοιπόν οι Αθηναίοι πολίτες ήταν υποχρεωμένοι ανά τακτά χρονικά διαστήματα τα οποία όριζε ο Νόμος να συμμετέχουν στα Κοινά, με πλήρη προσήλωση στα καθήκοντά τους, τα οποία εθεωρούντο ιερά κιόλας. Σε γενικές γραμμές αυτά είτε τα ξέρετε, είτε τα έχετε ακουστά εκτιμώ. Το θέμα είναι ότι από αυτά πηγάζουν όλα τα επόμενα κι εδώ ακριβώς είναι το σημαντικό: αφενός για να διασφαλιστεί η ισονομία των πολιτών, αφετέρου για να αποφευχθούν τυχόν "περίεργα" φαινόμενα, οι Αθηναίοι έλαβαν τα μέτρα τους με μία σειρά από πρόνοιες και νομοθετήματα... Όχι ακόμη όμως!

2. Ο Δήμος
Ολοι τον έχουμε τουλάχιστον ακουστά. Δυστυχώς όμως δεν ξέρουμε τι σήμαινε η λέξη στην αρχαιότητα. Στην πραγματικότητα, όποτε διαβάζουμε για τον Δήμο στην αρχαιότητα διαβάζουμε για την Εκκλησία του Δήμου, όχι για το σύνολο του λαού δηλαδή. Εδώ υπάρχει όμως ένα πολύ σημαντικό στοιχείο: ο Δήμος ήταν επιφορτισμένος για ολόκληρη την πόλη, άρα μέσω του Δήμου λοιπόν -ίσως κατά το μαζί με τον βασιλικό ποτίζεται και η γλάστρα- πρακτικά συμπεριλαμβάνεται και το υπόλοιπο του λαού της πόλεως. Ο διαχωρισμός όμως εξακολουθεί να υφίσταται: πρακτικά Δήμος σήμαινε Εκκλησία του Δήμου. Εξάλλου όπως λέει κι ο Αριστοτέλης "πολίτευμα (πολιτεία) είναι η οργάνωση του κράτους (πόλεως τάξις) και των άλλων αρχών και μάλιστα εκείνης που εξουσιάζει τα πάντα (της κυρίας των πάντων). Ανώτατη αρχή είναι παντού η κυβέρνηση (κύριον πανταχού το πολίτευμα). Συγκεκριμένα στις δημοκρατικές πόλεις εξουσιάζουσα αρχή (κύριος) είναι ο δήμος, στις δε ολιγαρχικές οι ολίγοι". Σε αυτό το σημείο λοιπόν ξεκαθαρίζει μια δεύτερη παρανόηση: στην Δημοκρατία δεν συμμετείχαν πάντοτε όλοι οι πολίτες, είχαν όμως όλοι τη δυνατότητα να συμμετάσχουν. Και το ακόμη καλύτερο είναι ότι όσοι δεν συμμετείχαν εκ των πραγμάτων καλύπτωνταν πλήρως από εκείνους που συμμετείχαν. Γιατί; Μα διότι ο Δήμος είχε κατά νου μόνο το κοινό καλό. Αυτό κρατήστε το διότι θα μας χρειαστεί...

3. Τα Κοινά
Να μία ακόμη πολύ ενδιαφέρουσα λέξη: Κοινά (πάντοτε με κεφαλαίο κάππα). Ποια ήταν όμως τα Κοινά; Για να μην τα πολυλογούμε... τα πάντα. Ο,τιδήποτε είχε να κάνει με τη δημόσια ζωή. Οι Εκκλησία του Δήμου ήταν το υπέρτατο από όλα τα Κοινά. Η συμμετοχή στα δικαστήρια ήταν συμμετοχή στα Κοινά. Η συντήρηση των πολεμικών πλοίων ήταν Κοινά. Η διοργάνωση μιας εορτής, η παρακολούθηση μιας τραγωδίας, η ανέγερση ενός δημοσίου κτιρίου και τόσα άλλα, ήταν όλα Κοινά. Ο λόγος που ονομάστηκαν Κοινά είναι προφανής: αφορούσαν όλους. Βέβαια, εν αντιθέσει με σήμερα αφορούσαν τους πάντες όχι επειδή απλώς προορίζονταν για τους πάντες αλλά επειδή συμμετείχαν όλοι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Επειδή λοιπόν η συμμετοχή στα Κοινά ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος των δημοκρατικών διαδικασιών, αχρείος ήταν όποιος δεν συμμετείχε σε αυτά. Ποιες ήταν όμως οι "θέσεις", τα "αξιώματα" των Κοινών; Συνοπτικά (και σας συνιστώ να μην τις προσπεράσετε διότι έχουν πολύ ζουμί): η Ηλιαία, η Βουλή, ο Άρειος Πάγος, οι Άρχοντες (Άρχων, Πολέμαρχος, Βασιλεύς, Θεσμοθέται), οι Άρχοντες επί το Πολεμικόν (Στρατηγοί, Ταξίαρχοι, Ίππαρχοι, Φύλαρχοι, Ίππαρχος εις Λήμνον, Καταλογείς, Επιμεληταί νεωρίων, Αποστολείς, Ναυπηγοί, Αρχιτέκτονες επί τας ναύς, Ταμίας των Τριηροποιών), επίσης οι Ένδεκα, Αθλοθέται, Ελληνοταμίαι, Ταμίαι της Αθηνάς, Ταμίαι των άλλων θεών, Πωληταί, Αποδέκται, Λογισταί, Συνήγοροι, Ιερών επισκευασταί, Αστυνόμοι, Αγορανόμοι, Μετρονόμοι, Σιτοφύλακαι, Επιμεληταί του εμπορίου, Ιεροποιοί, Ιεροπιοί κατ' ενιαυτόν, Ιεροποιοί επί τα εκθύματα, Οι επί το θεωρικόν, Θεσμοθέται, Εισαγωγείς, Οδοποιοί, ενώ υπήρχαν και ο Ταμίας της Παράλου, Ταμίας της Άμμωνος, Δήμαρχος εις Πειραιά, Άρχων εις Σαλαμίνα, Ταμίας των Στρατιωτικών, Ο επί τη διοικήσει. Δεν τελειώνουμε εδώ όμως: υπήρχαν οι Τετταράκοντα, οι Ναυτοδίκαι, οι Ξενοδίκαι, οι Διαιτηταί, οι Εισαγωγείς, οι Επιμεληταί Μυστηρίων και πάει λέγοντας. Σκεφτείτε λοιπόν ότι όλοι αυτοί ήταν καθημερινοί Αθηναίοι πολίτες, οι οποίοι ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της θέσης που αναλάμβαναν είχαν και τις αντίστοιχες δυνατότητες, ευθύνες αλλά και περιορισμούς. Εδώ ξεκινάει να έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον το πράγμα ιδίως ως προς τις ευθύνες και τους περιορισμούς, και θα επιλέξουμε να ξεκινήσουμε από το τέλος...Πριν απ'αυτό όμως, να αναφέρω και μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα (αν και ανεπιβεβαίωτη) εκδοχή που διά της τεθλασμένης αναφέρεται στα Κοινά: οι αρχαίοι αποκαλούσαν ιδιώτη όποιον ενδιαφερόταν μόνο για το τομάρι του αντί για το κοινό καλό, για την πόλη. Κατά μιαν εκδοχή, το αγγλικό idiot που ω; γνωστόν μεταφράζεται ως ηλίθιος προέρχεται από το ιδιώτης των αρχαίων. Αν σκεφτούμε τη σημασία της λέξης ηλίθιος σε συνδυασμό με την απαξίωση προς όσους αδιαφορούσαν για την πόλη, συμπεραίνουμε πως η προέλευση της λέξης idiot μόνο τυχαία δεν είναι.

4. Οι περιορισμοί
Ένας βουλευτής περιοριζόταν από την μία και μοναδική θητεία στην Βουλή, η οποία για κάποιους λόγους μετά από χρόνια έγινε δύο θητείες, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα ήταν συνεχόμενες, ενώ η θητεία στην Βουλή ήταν μονοετής και προϋπέθετε καθημερινή ενασχόληση αυστηρά και μόνο με τα Κοινά. Ομοίως, κάθε θέση μέσα στο δημοκρατικό πολίτευμα διέφερε ως προς τις υπόλοιπες. Το παράδειγμα των βουλευτών όμως είναι αυτό που μας ενδιαφέρει (είχα, δεν είχα, αποκαλύφθηκα ως προς τον σκοπό του σεντονιού...). Βέβαια οι περιορισμοί δεν σταματούσαν εκεί. Τουναντίον, κάπου εκεί ξεκίναγαν: αν είχες λιποτακτήσει, αν είχες ρίξει την ασπίδα σου, αν κακοποιούσες τους γονείς σου, αν είχες σπαταλήσει την περιουσία σου αυτομάτως δεν πληρούσες τις προϋποθέσεις να γίνεις βουλευτής. Επίσης, κάθε νέα Βουλή περνούσε δοκιμασία από την απερχόμενη, η οποία έκρινε έναν προς έναν κάθε βουλευτή της νέας Βουλής και είχε φυσικά το δικαίωμα να απορρίψει κάποιον αν έκρινε ότι αυτό ήταν το σωστό για την πόλη. Ένας άλλος περιορισμός ήταν ότι ο βουλευτής απαγορευόταν να ασχολείται με ο,τιδήποτε άλλο πέραν των Κοινών, γι'αυτόν τον λόγο και ελάμβανε ημερήσια αποζημίωση η οποία ανερχόταν στο ήμισυ του εργατικού ημερομισθίου, λίγο παραπάνω δε κατά το διάστημα της πρυτανείας τους (5 και 6 οβολούς (1 δραχμή) αντίστοιχα). Φυσικά σιτίζονταν με δημόσια έξοδα, διέμεναν στα αντίστοιχα δημόσια κτίρια και τηρούσαν επακριβώς το -πολλές φορές- σχεδόν εξοντωτικό εργασιακό ωράριό τους. Δυστυχώς βουλευτικός όρκος δεν μας έχει σωθεί παρά μόνο αποσπασματικά. Αν κρίνουμε όμως από τον ηλιαστικό όρκο, μπορούμε να μαντέψουμε κάποια πράγματα. Ένας Ηλιαστής λοιπόν δεσμευόταν να ψηφίζει σύμφωνα με τους νόμους και τα ψηφίσματα, κατά συνείδηση και δίχως φόβο, όφειλε να προσέχει εξίσου τις απόψεις των αντιδίκων και να μην δέχεται δώρα. Επίσης δεν επιτρεπόταν να ψηφίσει υπέρ της καταργήσεως χρέους, διανομής ακινήτου περιουσίας, ανακλήσεως εξορίστων, παράνομης εξορίας καθώς και απελάσεως μετοίκου παρά τους νόμους και τα ψηφίσματα (το ξέρω ότι όλα αυτά σας... παραπέμπουν σε διάφορα σύγχρονα. Σιγά μην τα έγραφα τυχαία...). Άρα αν αυτά (και πολλά άλλα) ίσχυαν για τους Ηλιαστές, μπορούμε να φανταστούμε πόσα ακόμη ίσχυαν και για τους βουλευτές. Σε αυτό το σημείο θα αναφέρω έναν ακόμη εξαιρετικά σημαντικό περιορισμό, ο οποίος δεν ήταν μόνο των βουλευτών αλλά του Δήμου ολόκληρου: η επονομαζόμενη γραφή παρανόμων. Τι ήταν αυτή; Ας υποθέσουμε ότι σε κάποια συνέλευση της Εκκλησίας του Δήμου διαπιστωνώταν ότι η σωστή και ενδεικνύμενη λύση για την πόλη απαγορευόταν από κάποιο ψήφισμα της Εκκλησίας του Δήμου. Ο ρήτωρ αναλογιζόμενος τον κίνδυνο και της... δικής του καταστάσεως (υπήρχε πρόστιμο), ζήταγε την άδεια να προτείνει κάτι, ή να φέρει προς συζήτηση ένα θέμα παράνομο. Έκανε μια σύντομη ανάπτυξη περί του που αποσκοπούσε καθώς και ότι αυτό που είχε κατά νου δεν ισοπέδωνε τα πάντα παρά λίγο παρέκκλινε από τα Νόμιμα. Αυτή η προσπάθεια εξασφάλισης άδειας να συζητηθεί κάτι παράνομο ήταν η γραφή παρανόμων. Στην συνέχεια αν ο Δήμος ενέκρινε, η συζήτηση προχωρούσε. Αν όχι, τότε εξεταζόταν κάποια άλλη λύση. Για την ιστορία, γραφή παρανόμων στην αρχαία Αθήνα συζητείτο κατά κύριο λόγο όταν οι Αθηναίοι ήταν στριμωγμένοι, με κάποιον τρόπο. Σε καμία περίπτωση όμως κατ' επανάληψιν. Σημειωτέον δε, ότι ουδείς είχε το δικαίωμα να προτείνει κάτι παράνομο τρεις φορές, αφού την τρίτη φορά καταδικαζόταν σε ατιμία.

5. Οι ευθύνες
Για να γίνουν κατανοητές οι ευθύνες που αντιμετώπιζαν οι αρχαίοι Αθηναίοι κατά την ενασχόλησή τους με τα Κοινά θα πρέπει πρώτα να έχουμε κατανοήσει πλήρως τα περί πολιτικών δικαιωμάτων που γράψαμε στην αρχή, ειδικότερα δε τα περί αχρείων. Κατ' αρχήν η Βουλή είχε τη δυνατότητα με ψήφισμα να αποβάλει μέλος της, το οποίο είχε διαπράξει αξιόποινες πράξεις (ευτυχώς δεν υπήρχε βουλευτική ασυλία τότε). Η εν λόγω ψηφοφορία ονομαζόταν εκφυλλοφορία, κι αυτό διότι ως ψήφους χρησιμοποιούσαν φύλλα ελιάς, τα οποία ως γνωστόν ήταν ιερά, τουτέστιν η αποβολή του βουλευτή γινόταν με πλήρη επισημότητα και παρουσία της προστάτιδος θεάς. Στο τέλος της θητείας της κάθε Βουλή λογοδοτούσε στον αθηναϊκό λαό για ολόκληρο το έργο της. Αν διαπιστώνονταν σοβαρές παραλείψεις, ιδίως στο πρόγραμμα κατασκευής πολεμικών πλοίων, ο Δήμος δεν της απένεμε την καθιερωμένη τιμητική διάκριση, ένα χρυσό στεφάνι δηλαδή, ενώ αν προέκυπταν ατομικές ευθύνες βουλευτών, αυτές ελέγχονταν από τη δικαιοσύνη. Με τα σημερινά δεδομένα θα λέγαμε ότι "τους έκαναν τα μούτρα κρέας", αν όμως αναλογιστούμε ότι για ολόκληρους Ολυμπιακούς Αγώνες ο νικητής -χάριν του οποίου έως και τείχη γκρεμίζονταν- ελάμβανε ένα στεφάνι ελιάς, τότε καταλαβαίνετε πόσο σημαντικό ήταν για το ήθος και την αξιοπρέπεια ενός αρχαίου Αθηναίου η μη απονομή του χρυσού στεφάνου για τη Βουλή (και όχι ένα ανά βουλευτή, ως θα γινόταν σήμερα φυσικά), αφού θα ήταν μέλος μιας Βουλής πιθανώς ατιμασμένης και ακόμη χειρότερα αχρείας. Εννοείται ότι αντίστοιχοι "όροι" ίσχυαν για κάθε θέση μέσα στην αθηναϊκή Δημοκρατία. Τεράστιο ενδιαφέρον όμως έχει να εξετάσουμε και το πως ελάμβαναν τα μέτρα τους οι Αθηναίοι και σε άλλες περιπτώσεις. Οι οικονομικοί διαχειριστές (πάσης φύσεως) ήταν υποχρεωμένοι να υποβάλλουν 9 φορές τον χρόνο (δηλαδή στο τέλος κάθε πρυτανείας) τους λογαριασμούς τους στη Βουλή, και οι οποίοι ελέγχονταν από Λογιστές και Συνηγόρους. Παράλληλα, κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα να υποβάλλει αίτημα εισαγγελίας κατά άρχοντος για παράβαση νόμου, το οποίο εξεταζόταν ενδελεχώς για υπεξαίρεση, παρανομία ή οποιοδήποτε άλλο αδίκημα. Η οικονομική έκθεση των αρχόντων (λόγος) επέφερε τον απολογισμό, την λογοδοσία, και γενικώς τους καθιστούσε υπολόγους. Όσοι δεν συμμορφώνονταν διώκονταν με εισαγγελία ή με γραφήν αλογίου. Εννοείται ότι όσι βρίσκονταν ένοχοι οικονομικών ατασθαλιών παραπέμπονταν με αντίστοιχη γραφή για το αδίκημά τους, πχ γραφή κλοπής δημοσίων χρημάτων, δώρου, αδικίας κλπ. Ο ένοχος καταδικαζόταν ανάλογα με το μέγεθος της ζημίας που είχε προκαλέσει στο δημόσιο, της καταχρήσεως κλπ. Συνήθως η αποζημίωση του δημοσίου έφτανε έως και το δεκαπλάσιο του αρχικού ποσού. Μέχρι να εκδοθεί η τελική απόφαση ο κατηγορούμενος δεν είχε δικαίωμα να εξέλθει από την πόλη, να μεταβιβάσει τα περιουσιακά του στοιχεία, να υιοθετηθεί, ενώ έχανε και το δικαίωμα να προτείνει άλλον άρχοντα για επιβράβευση ένεκα καλής άσκησης των καθηκόντων του.

6. Τα προνόμια
Ως είναι αυτονόητο, όταν η πόλη είχε από 'σένα την απαίτηση να ασχολείσαι για το κοινό καλό, σου παρήχε και όλα όσα απαιτούσε ότι θα σε βοηθούσαν να ανταπεξέλθεις των καθηκόντων σου. Ένα απ'αυτό ήταν η βουλευτική αποζημίωση, την οποίαν πρακτικά δεν είχαν ανάγκη οι βουλευτές οι οποίοι ουσιαστικά δεν είχαν έξοδα, την είχαν όμως οι οικογένειές τους. Ένα άλλο ήταν η παραχώρηση προνομιακών (τιμητικών) θέσεων στα θέατρα. Αυτό συνέβαινε επειδή ο βουλευτής επιτελούσε πραγματικά έργο σοβαρό και άκρως σημαντικό (μεταξύ άλλων και δικαστικής φύσεως ενίοτε), άρα ο βουλευτής έπρεπε να νοιώθει το προνόμιο υπό την έννοια ότι δεν θα τον διακατείχε το παραμικρό αίσθημα αδικίας που θα μπορούσε να του αποσπά την προσοχή από τα Κοινά. Παράλληλα, έφεραν στεφάνι από μύρτα καθώς και διακριτικό ορισμένων αρχόντων, ενώ η υποχρεωτική ενασχόλησή τους με τις δημόσιες υποθέσεις επέφερε κατά τη διάρκεια της θητείας τους την απαλλαγή τους από την στρατιωτική υπηρεσία. Επίσης, ως προαναφέραμε, οι βουλευτές βρίσκονταν υπό την πλήρη πρόνοια της πόλης: σιτίζονταν με έξοδα του κράτους, διέμεναν σε κτίρια του κράτους, ενώ η παρακώλυσή τους με οιονδήποτε τρόπο ήταν απλά εκτός σκέψης του οποιουδήποτε Αθηναίου. Ως είναι αυτονόητο -και που ήδη θίξαμε- τα βουλευτικά προνόμια ήταν αντισταθμιστικά για τα μεγάλα και σοβαρά καθήκοντα του βουλευτή, όπερ μεθερμηνευόμενο ότι δεν αποτελούσαν δέλεαρ για να γίνει κάποιος βουλευτής και δη, ισοβίως.

Σε αυτό το σημείο θέλω να αναφέρω μερικές επιπλέον σημαντικές λεπτομέρειες περί της Βουλής. Κατ' αρχήν η Βουλή τότε ήταν όμτι και σήμερα: ήταν ο θεσμός που αντιπροσώπευε τις φυλές και τους δήμους, 'εχοντας τόσο διοικητικές, όσο και εκτελεστικές καθώς και δικαστικές αρμοδιότητες. Αρχικά οι βουλευτές αναδεικνύονταν με κάποια υποτυπώδη εκλογή: Προκειμένου όμως να αντιμετωπισθούν προβλήματα "υπεραντιπροσώπευσης" συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, το σύστημα εκλογής άρχισε να τροποποιείται με τον καιρό. Ενδιαφέρον σύστημα ήταν το εξής: κάθε φυλή προέκρινε 500 υποψηφίους, από τους οποίους γινόταν κλήρωση και προέκυπταν οι 50 βουλευτές της φυλής. Ακόμη και αυτή η διαδικασία όμως επειδή είχε την αρχική εκλογή, αντιμετωπίσθηκε με καχυποψία από τους Αθηναίους με αποτέλεσμα να καταλήξει σε εξολοκλήρου κλήρωση των Βουλευτών, με όρους που ήδη έχουμε περιγράψει. Σημαντικότατο στοιχείο που αντιμετώπιζαν οι βουλευτές ήταν και το εξής: εν αντιθέσει με σήμερα, η Βουλή δεν μπορούσε να κάνει το παραμικρό άνευ εγκρίσεως της Εκκλησίας του Δήμου, η οποία φυσικά δινόταν κάθε φορά και όχι άπαξ ανά τετραετία... Επίσης, ναι μεν η Βουλή συνεδρίαζε στο Βουλευτήριον, όμως ανάλογα με την περίσταση ή την υπόθεση μπορούσε να συνεδριάσει στον Ναύσταθμο (αν επρόκειτο για ναυτικό θέμα), στο Ελευσίνιο της πόλεως (εάν επρόκειτο για τα Μυστήρια) και πάει λέγοντας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η συνεδρίαση των Βουλευτών στον Πειράιά, ενόπλων κιόλας, μετά την ήττα στην Χαιρώνεια. Επίσης, αναφορικά με την ισότιμη εκπροσώπηση των φυλών και των δήμων στη Βουλή, ο Κλεισθένης προέβη στην εξής εκπληκτική καινοτομία προκειμένου να μην υπάρχουν διακρίσεις: χώρισε όλη την επικράτεια της Αθήνας σε τρείς τομείς, το άστυ, τη μεσογαία και τα παράλια. Στην συνέχεια δημιούργησε όχι τελείως αυθαίρετα 10 φυλές τις οποίες κατένειμε στους τρεις τομείς. Για παράδειγμα η Αιαντίς βρισκόταν κατά το έν τρίτον στο άστυ, κατά το εν τρίτον στα παράλια και κατά το εν τρίτον στη μεσογαία. Αυτές είναι και οι περιβόητες τριττύες. Κάθε φυλή λοιπόν κλήρωνε 50 βουλετές, οι οποίοι είχαν ισότιμα πολίτες από κάθε δυνατό κοινωνικό στρώμα.
Λοιπόν, τα λέμε καλά ως εδώ; Εκτιμώ πως ναι. Ας πάμε όμως τώρα σε μερικούς άλλους παράγοντες δίχως τους οποίους Δημοκρατία δεν θα μπορούσε να είχε υπάρξει.

7. Παράγοντες της Δημοκρατίας
Έχετε αναλογιστεί ποτέ ότι δίχως την ύπαρξη της δουλείας, Δημοκρατία δεν θα μπορούσε να είχε υπάρξει; Προσοχή, διότι εδώ υπάρχουν παρανοήσεις: δούλοι υπήρχαν σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη. Δημοκρατία υπήρχε μόνο στην Αθήνα όμως (και εν συνεχεία και στις πόλεις της Αθηναϊκής Συμμαχίας). Αυτό κατ' αρχήν αποδεικνύει ότι οι δούλοι δεν ήταν αποκλειστική προϋπόθεση για τη δημιουργία Δημοκρατίας, υπό την έννοια ότι αν δεν υπήρχαν αυτοί οι Αθηναίοι θα δούλευαν περισσότερο κλπ. Αυτά είναι μυθεύματα της φαντασίας που δεν ισχύουν (και είναι για ξεχωριστό σεντόνι). Από την άλλη όμως είναι κοινώς αποδεκτό πλέον ότι οι δούλοι αποτέλεσαν έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες ακριβώς επειδή συνέβαλαν σε μια σταθερή κοινωνική δομή εντός της πόλεως. Ένας διαχρονικός και κλασικός αφορισμός κατά της Δημοκρατίας έχει να κάνει με το ότι είναι οξύμωρο στη γεννέτειρα της Δημοκρατίας να υπήρχε δουλειά. Και όμως, κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τον εξής απλούστατο λόγο: η πλειοψηφία των δούλων (πρακτικά όλοι πλην όσων δούλευαν στα λατομεία) είχε βιοτικό επίπεδο πολλάκις καλύτερο από πολίτες άλλων μη δημοκρατικών πόλεων της ελληνικής επικράτειας, πόσω δε μάλλον από δούλους άλλων πόλεων. Ενδεικτικά να αναφέρω ότι στην αρχαία Αθήνα σε πάμπολλες περιπτώσεις οι παιδαγωγοί ήταν δούλοι, ομοίως οι Αστυνόμοι, οι Τραπεζίτες και πάει λέγοντας. Επίσης, μην ξεχνάμε ότι οι δούλοι είχαν ειδική νομοθεσία, κατά την οποίαν (μεταξύ άλλων) η δολοφονία δούλου αποτελούσε ιεροσυλία. Επιπρόσθετα όμως, περί της δουλείας υπάρχει και μία σημαντικότατη παρανόηση από τους σύγχρονους, οι οποίοι θεωρούν ότι ο ελεύθερος χρόνος των Αθηναίων πήγαζε από την ύπαρξη δούλων. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει σε καμία περίπτωση: το ότι και η δουλεία συνέβαλε στον ελεύθερο χρόνο των πολιτών ισχύει. Όμως έχουμε λησμονήσει ότι οι αρχαίοι Έλληνες εκ των πραγμάτων δεν είχαν ιδιαίτερα πολλά πράγματα να τους απασχολούν σε επίπεδο ατόμου. Δεν είχαν ανάγκη να τρέξουν να πληρώσουν λογαριασμούς, να εξοφλήσουν δόσεις, να βελτιώσουν το αυτοκίνητο κλπ. Με λίγα λόγια, οι περισσότερες ενασχολήσεις που έχουμε εμείς σήμερα στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν, και αυτός ηταν ο σημαντικότερος λόγος που υπήρχε τόσος ελεύθερος χρόνος στην αρχαιότητα (γι'αυτό και μπορούσαν να ασχολούνται με τόσα και τόσα, όπως η φιλοσοφία, τα Κοινά, τα μαθηματικά κλπ). Γι'αυτόν τον λόγο η κοινωνική συναναστροφή (πχ στην Αγορά) ήταν κυριολεκτικά επιβεβλημένη. Και φυσικά, γι'αυτόν τον λόγο η μη συμμετοχή στα Κοινά ήταν αδικαιολόγητη. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πολίτες με το πιο βεβαρυμένο "εργασιακό πρόγραμμα" ήταν οι αγρότες, γι'αυτό και υπήρχε μεγαλύτερη κατανόηση προς ετούτους όταν δεν ήταν σε θέση να ασκήσουν τα πολιτικά τους καθήκοντα... Και τέλος, αναφορικά με τη δουλεία, ας έχουμε κατά νου ένα υποτιθέμενο σπαρτιατικό "αστείο", σύμφωνα με το οποίο αν περπάταγες στην πόλη των Αθηναίων δεν ήσουν σίγουρος για το ποιος είναι πολίτης και ποιος δούλος, με το οποίο οι Λακεδαιμόνιοι ήθελαν ακριβώς να κοροϊδέψουν την υπέρμετρη ελευθερία που παρείχαν οι Αθηναίοι στους δούλους.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας ήταν ότι όλα ξεκινούσαν και τελείωναν στον Δήμο. Ο Δήμος ήταν το άλφα και το ωμέγα, ο ακρογωνιαίος λίθος των πάντων. Είχε την πλήρη οικονομική διαχείρηση, είχε τη δικαστική εξουσία, την εκτελεστική, τη νομοθετική και πάει λέγοντας. Μεταξύ άλλων ο Δήμος είχε και τον πλήρη θρησκευτικό έλεγχο. Τα πάντα γίνονταν από τον λαό της Αθήνας. Η ελληνική θρησκεία δεν διακατεχόταν από τον δογματισμό και την αυθεντία των θρησκειών της ανατολής γι'αυτόν τον λόγο δεν είχε την ανάγκη "ειδικών" (δίχως αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν ιερείς και κυρίως ιέρειες) που να δέσμευαν ολόκληρο τον δημόσιο βίο. Είναι αποδεδειγμένο από την πάροδο των χρόνων ότι η δογματική θρησκεία αποτελούσε ανέκαθεν τροχοπέδη στην ελεύθερη σκέψη άρα και στην κοινωνικη΄και δημόσια ανάπτυξη. Σκεφθείτε λίγο πως ήταν τα διάφορα βασίλεια της Μεσοποταμίας, πως ήταν οι φυλές της Αμερικής, πως ήταν οι Αιγύπτιοι και πάει λέγοντας. Η πρώτη τεράστια καινοτομία των Ελλήνων ήταν η απελεύθερη από θρησκευτικούς δογματισμούς σκέψη τους, Είναι δεδομένο λοιπόν ότι με την οποιανδήποτε άλλη θρησκεία, δημοκρατία δεν θα μπορούσε να είχε υπάρξει. Βέβαια θα αντιτείνει κάποιος ότι στις άλλες πόλεις κράτη που μοιράζονταν την ίδιαν θρησκεία καθώς και παρόμοιες φιλοσοφικές αντιλήψεις δίχως μεταφυσικούς περιορισμούς, Δημοκρατία δεν υπήρξε ποτέ. Σωστά, εδώ όμως έχουμε το έτερο πολύ ενδιαφέρον: ακόμη και σε ολιγαρχικές κοινωνίες, όπως η σπαρτιατική επί παραδείγματι, το πολίτευμα ήταν απείρως δημοκρατικότερο από το πιο ελαστικό θεοκεντρικό ανατολικού τύπου. Το σημαντικό που πρέπει να κατανοήσουμε εδώ είναι ότι η αρχαία ελληνική θρησκεία ήταν πλήρως εναρμονισμένη με την ελεύθερη ελληνική σκέψη, δημιούργημα της οποίας ήταν η Δημοκρατία, η φιλοσοφία, τα μαθηματικά και τόσα άλλα. Γι'αυτούς τους λόγους λοιπόν και η ελληνική θρησκεία δεν είχε ιερατείο: επειδή ήταν δημόσια υπόθεση, πολιτική.
Πάμε τώρα σε έναν άλλο παράγοντα. Διαβάζοντας προσεκτικά την Ιλιάδα θα διαπιστώσουμε ότι ακόμη και στις προδημοκρατικές ελληνικές κοινωνίες υπήρχαν δημοκρατικοί θεσμοί. Κατ' αρχήν οι βασιλιάδες των Αχαιών εκτός από ικανοί στον πόλενμο παρουσιάζονται και ικανοί στον λόγο και την σκέψη. Στις συνελεύσεις δε, αν και βασιλιάδες, πάντα προσπαθούν να πείσουν τους υπηκόους τους για το ορθόν των επιχειρημάτων τους. Αυτή η τακτική δεν ήταν προϊόν ανάγκης, αλλά προϊόν της συνοχής που ένοιωθαν οι Έλληνες μεταξύ τους. Γι'αυτόν τον λόγο παρατηρούμε ότι οι πόλεις κράτη σπανίως ξέφευγαν από το "κεντρικό" πολίτευμα. Τι δουλειά έχει με την Δημοκρατία αυτό θα μου πείτε; Έχει, διότι οι Αθηναίοι ήσαν Ίωνες και έβλεπαν ευατούς ως αυτόχθονες (σε σχέση με τους Δωριείς) με αποτέλεσμα να έχουν μεγαλύτερη συνοχή ως πόλη και αυτή η συνοχή επέφερε ένα αίσθημα μεγαλύτερης ισότητος. Εξάλλου, μην λησμονούμε ότι για όλους τους αρχαίους Έλληνες (ποσώ δε μάλλον για τους Ίωνες) ίσχυε η πεποίθηση ότι η πόλη προέκυψε από την ανάγκη για δικαιοσύνη. Γι'αυτόν τον λόγο παρατηρούμε ιστορικά ότι σχεδόν αδιαμαρτύρητα είχαν δεχθεί τις νομοθετικές αλλαγές του Σόλωνα ή τις ακόμη μεγαλύτερες μετέπειτα του Κλεισθένη. Γι'αυτόν τον λόγο και υποστήριζαν ότι ο τύραννος ακόμη κι αν κάνει καλό πάντα είναι τύραννος, και πάει λέγοντας (όπως ο Πεισίστρατος φερ'ειπείν, στον οποίον "χρεώνονται" αμέτρητες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Ο Πεισίστρατος όμως παρέμεινε στην Ιστορία για πάντα τύραννος). Μιας και αναφέραμε όμως την Ιλιάδα προηγουμένως, υπάρχει μέσα και το εξής εκπληκτικό: στον Κατάλογο των Πλοίων η μοναδική πόλη που αναφέρεται ως Δήμος, είναι αυτή των Αθηναίων, δείγμα ότι οι σπόροι της Δημοκρατίας προϋπήρχαν και ότι ορθώς χρεώνονται στον Θησέα τω όντι. Εάν διαβάσουμε προσεκτικά τον Επιτάφιο του Περικλέους θα διαπιστώσουμε ότι επί της ουσίας ο Περικλής δεν εξυμνεί τόσο την Πόλη, ούτε την ισχύ των Αθηναίων. Στην πραγματικότητα εξυμνεί τον τρόπο ζωής των Αθηναίων, όλα αυτά που συνέθεταν την καθημερινότητά τους, και τα οποία ήταν όλα ευεργετικά αποτελέσματα της Δημοκρατίας. Της ισχύος του Δήμου δηλαδή, του λαού...
Ένας ακόμη σημαντικότατος παράγοντας της γέννεσης της Δημοκρατίας ήταν η επαφή με τη θάλασσα, ένεκα του αισθήματος ελευθερίας που αυτή δημιουργεί. Ο Αριστοτέλης στα πολιτικά του μαρτυρεί το εξής εκπληκτικό: ότι οι κάτοικοι του Πειραιά ήταν πιο δημοκρατικοί από τους κατοίκους του Άστεως, ενώ οι κάτοικοι του Άστεως με τη σειρά τους ήταν πιο δημοκρατικοί από τους κατοίκους της Μεσογαίας! Ο σημαντικότερος παράγοντας όμως από τον οποίον όχι τόσο προέκυψε, όσο εδραιώθηκε και στην κλασική αρχαιότητα αλλά και με την πάροδο των αιώνων (και με αιώνες πλήρους απουσίας κιόλας) η Δημοκρατία ήταν το ότι οι Αθηναίοι πολίτες έβαζαν τον εαυτό του κάτω από την πόλη. Το είχε πει και ο Αριστοτέλης εξάλλου, ότι ο καθένας πρέπει να αντιμετωπίζει τον εαυτό του ως μόριο της πόλης. Γι'αυτόν τον λόγο όταν ο Περικλής κατηγορήθηκε για διασπάθηση δημοσίου χρήματος (της Συμμαχίας) προκειμένου να κτίσει τον Παρθενώνα και τα τόσα άλλα μεγαλουργήματα, όταν απάντησε ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να έργα να μνημονευθούν ως έργα του Περικλέους και όχι των Αθηναίων, η Εκκλησία του Δήμου έκανε πίσω!

Έχω αναφέρει κατ' επανάληψιν δύο ρήσεις περί Δημοκρατίας, οι οποίες με εκφράζουν απόλυτα. Η πρώτη είναι του Βολταίρου που έλεγε ότι "διαφωνώ με αυτό που λες αλλά θα υπερασπιστώ με τη ζωή μου το δικαίωμά σου να το λές". Η δεύτερη δεν είναι ρήση, εδώ που τα λέμε, είναι συμπέρασμα: το μεγαλείο της Δημοκρατίας φαίνεται από τον τρόπου που συμπεριφέρεται στους εθχρούς της. Τον Σωκράτη δεν τον είχαν σε ιδιαίτερη εκτίμηση για πολλούς λόγους στην αρχαία Αθήνα, ο σημαντικότερος εκ των οποίων ότι (θεωρούσαν πως) διήφθηρε τους νέους. Αυτό είχε να κάνει με το ότι αρκετοί "μαθητές" του Σωκράτη ήταν ολιγαρχικών πεποιθήσεων. Φυσικά και οι ολιγαρχικοί είχαν ίσα πολιτικά δικαιώματα στην αρχαία Αθήνα, και ο Σωκράτης είχε το ελεύθερο να φιλοσοφεί κανονικά όπως και όσο ήθελε. Η καταδίκη του δε, ήρθε με μόλις 6 ψήφους διαφορά μέσα από ένα σύνολο πεντακοσίων πενήντα επτά ψηφισάντων, ενώ ακόμη και την ύστατη στιγμή του δόθηκε η ευκαιρία να δραπετεύσει, την οποίαν αρνήθηκε όμως προβαίνωντας σε μίας από τις μεγαλύτερες και συγκλονιστικότερες ενέργειες ανθρώπου, να συμμορφωθεί δηλαδή με το ψήφισμα της πόλης (διότι το Δικαστήριο ήταν η πόλη) και να πεθάνει. Αξίζει να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο ότι η αθηναϊκή Δημοκρατία επιβράβευε την δημόσια κριτική προς αυτήν, διότι θεωρούσε ότι μόνο έτσι μπορούσε να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο. Γενικά, στην αρχαία Αθήνα ήταν κλασικό το φαινόμενο της ελεύθερης διακίνησης ιδεών ακόμη και εις βάρος της Δημοκρατίας. Αρκεί να αναφέρουμε ότι πολλοί επιφανείς Αθηναίοι ήταν μη δημοκρατικοί (Πλάτων, Θουκυδίδης, Ξενοφών, Ισοκράτης, Αριστοτέλης κλπ), και όμως ουδείς διώχθηκε για τις απόψεις του... Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η Δημοκρατία δεν είχε ως στόχο να φέρει τα πάνω-κάτω. Η Δημοκρατία απλώς έδινε το δικαίωμα στον "άμεσα ενδιαφερόμενο" να λαμβάνει αποφάσεις για την τύχη του. Γι'αυτό και όλες οι απόψεις ήταν σημαντικές. Εξάλλου, οι αρχαίοι Έλληνες όχι μόνο ήταν συνηθισμένοι να ασχολούνται με σημαντικά ζητήματα αλλά για να το πάμε και λίγο παραπέρα, το θεωρούσαν αδιανόητο το να ασχοληθούν με κάτι που θεωρούσαν άχρηστο. Γι'αυτόν τον λόγο η Δημοκρατία εν τη γεννέσει της δεν θέλησε να έρθει σε ρήξη με το παρελθόν, το οποίο θεωρούσε ότι ήταν το έδαφος που είχε προετοιμάσει τη γέννεσή της. Δεν είναι συμπτωματικό ότι η Δημοκρατία διατήρησε έως και τον τίτλο του Βασιλέως. Ήταν θέμα παρελθόντος, παράδοσης, ιστορίας της πόλης. Γι'αυτόν τον λόγο κατέφευγε στον οστρακισμό πολιτικών αντιπάλων μόνο αν διέκρινε ότι είχαν αρχίσει να γίνονται επικίνδυνοι για το πολίτευμα της πόλης. Εν αντιθέσει με σήμερα που ό,τι δεν μας αρέσει από το παρελθόν προσπαθούμε να το βιάσουμε ολοκληρωτικά, είτε για να το απαλείψουμε, είτε για να το αναπροσαρμόσουμε, η αρχαία Αθήνα ήξερε ότι η μνήμη ήταν σημαντική για την συνοχή των πολιτών και για τη διατήρηση του πολιτεύματος. Γι'αυτό και στάθηκε διαχρονικά επιεικής στους αντιπάλους της.

8. Επίλογος
Η καθεαυτή Δημοκρατία είναι από τα αγαπημένα μου θέματα. Κυριολεκτικά ανεξάντλητο, μαγευτικό, μεγαλειώδες. θα μπορούσα να γράφω για μέρες μόνο για τη Δημοκρατία, κυριολεκτικά. Γι'αυτό λοιπόν και θα επιχειρήσω κάποιους "παραλληλισμούς", οι οποίοι βέβαια μοιραία έχουν βγει στην φόρα ήδη από μόνοι τους. Διότι το ερώτημα είναι σαφές: τι δημοκρατία έχουμε σήμερα τελικά;

Έχουμε μία Βουλή, της οποίας οι βουλευτές του ελληνικού λαού, οι αντιπρόσωποί του δηλαδή αποτελούν τα πλεόν χείριστα των παραδειγμάτων. Μπορεί να ακούσετε κάποιον γονιό να λέει στο παιδί του να γίνει σαν τον τάδε ποδοσφαιριστή, ουδείς όμως θα του πει να γίνει σαν τον δείνα πολιτικό. Γιατί αυτό; Πως φτάσαμε εκεί; Μα διότι απλούστατα δεν έχουμε δημοκρατία αθηναϊκού τύπου (που ήταν και η μοναδική πραγματική) αλλά... γαλλικού, βυζαντινών προδιαγραφών και εμποτισμένη με πάμπολλες κουτοπονηρίστικες νοοτροπίες-κατάλοιπα της τουρκοκρατίας. Καλώς ή κακώς, όλες οι σύγχρονες δημοκρατίες εκτιμώ πως προέρχονται από τις καταβολές της γαλλικής επανάστασης (η οποία αφενός ήταν ένα από τα μαζικότερα κύμματα τρομοκρατίας που έχουν περάσει, με εθνικό έμβλημα την γκιλοτίνα, αφετέρου άνοιξε τον δρόμο στον Ναπολέοντα που δεν φημίζεται και για τις ιδιαίτερα δημοκρατικές αντιλήψεις του). Αυτό δεν σημαίνει ότι οι θεωρητικοί της "νεογνής" γαλλικής δημοκρατίας δεν είχαν τις καλύτερες των προθέσεων. Πολλές φορές όμως αποδεδειγμένα οι προθέσεις δεν αρκούν από μόνες τους.

Προσωπικά δεν αμφιβάλλω ότι και οι δικοί μας πολιτικοί έχουν τις καλύτερες των προθέσεων, δεν αμφιβάλλω όμως εξίσου ότι απλώς παραμένουν στις καλές προθέσεις.
Διότι εν αντιθέσει με την αρχαία αθηναϊκή Δημοκρατία, όχι μόνο δεν προσφέρουν τίποτε στον ελληνικό δημόσιο βίο, αλλά παρασιτοζωούν κιόλας. Δεν ελέγχονται από κανέναν νόμο, ένεκα της βουλευτικής τους ασυλίας, η οποία τους δίνει το δικαίωμα να κάνουν ό,τι γουστάρουν και να μένουν ατιμώρητοι. Είναι ριζωμένοι στις καρέκλες τους και ξέρουν ότι με δυσκολία θα τις αποχωριστούν. Ξέρουν ότι γραφή παρανόμων δεν υφίσταται. Αρκεί ένα παίγνιον με το πολίτευμα (πχ πρόωρο κλείσιμο της Βουλής, πρόωρη διάλυση της Βουλης, προκήρυξη πρόωρων εκλογών, απειλή για μη ψήφιση του Προέδρου της Δημοκρατίας κ.ο.κ.) και όλα παραγράφονται, όλα ξεχνιώνται, όλα ξεκινούν από το μηδέν. Αντί να υπόκεινται σε νόμους βαρύτερους σε σχέση με τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες, υπόκεινται σε νόμους επιεικέστερους (πχ παραγραφή στα 5 χρόνια αντί για 10 που ισχύει για όλους τους Έλληνες πολίτες). Με διάφορα νομοθετήματά τους φτάνουν σε σημείο να θέτουν εν αμφιβόλλω ή ακόμη και υπό διαπραγμάτευση μέχρι και τον κορυφαίο Νόμο όλων των Ελλήνων, το Σύνταγμα. Τα όσα κατά καιρούς συζητάμε περί ελευθερίας έκφρασης εδώ μέσα (και αλλού) αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα, μην πούμε για άλλα ακόμη χειρότερα δηλαδή. Γενικά, οι βουλευτές μας ξέρουν εκ των προτέρων ότι δεν θα λογοδοτήσουν ποτέ, ότι δεν θα βρεθούν ποτέ υπόλογοι των τεραστίων ευθυνών τους. Τουναντίον, γνωρίζουν ότι η επόμενη εκλογική αναμέτρηση θα αποτελέσει εκ νέου την κολυμβήθρα του Σιλωάμ, από την οποίαν θα βγουν αλώβητοι και με ανανεωμένη την πίστη του ελληνικού λαού, ο οποίος είναι απλώς υποχρεωμένος να ακούει τις αηδίες ότι πάντοτε φταίνει μόνο οι προηγούμενοι κλπ, κλπ.
Φυσικά, ο λαός, εμείς, εγώ κι εσύ, μόνο αμέτοχοι δεν είμαστε. Συμμετέχουμε σε όλο αυτό το διαρκές έγκλημα απαξίωσης της ίδιας μας της χώρας, του ίδιου μας του εαυτού με αναρρίθμητους τρόπους. Από το να μην ψηφίζουμε στις εκλογές ενδίδοντας στις προπαγάνδες διαφόρων επιτηδείων, από το να μην απαιτούμε τα δικαιώματά μας, από το να λέμε όλο ναι κάθε φορά που επιχειρούν να μας τον φορέσουν λιγουλάκι ακόμη. Όλοι μας θέλουμε να τηρούνται οι νόμοι, όμως δεν θα μας χάλαγε αν στην δική μας περίπτωση ο νόμος έκανε και λίγο τα στραβά μάτια.

Το να είσαι βουλευτής και γενικότερα πολιτικός είναι ύψιστο λειτούργημα του Έθνους. Ένας βουλευτής όμως δεν θα έπρεπε να απολαμβάνει των προνομίων που έχει σήμερα, αφού αυτά αποδεδειγμένα πλέον τον οδηγούν στην παρακμή. Τουναντίον, οι απολαβές του βουλευτή θα έπρεπε να είναι στην καλύτερη περίπτωση του ελληνικού μέσου όρου. Επίσης, θα έπρεπε να υπάρχουν νόμοι σοβαροί για τους βουλευτές, νόμοι φερ'ειπείν που να δημεύουν τις περιουσίες τους κατά τη διάρκεια όλης της θητείας τους στο Κοινοβούλιο, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι όσα είχαν πριν πολιτευθούν να έχουν και αφού περατώσουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στους συμπολίτες τους. Και όχι να υπάρχουν νόμοι σχετικά με βουλευτικές ασυλίες και λοιπές αθλιότητες. Έχουμε καταντήσει πλέον να ακούμε σε καθημερινή βάση για νέα σκάνδαλα ή για νέες αποκαλύψεις επί παλαιοτέρων και να μην εκπλησσόμεθα. Έχουμε εθιστεί στην παρακμιακή και πενταβρώμικη -σχεδόν σαθρή- πολιτική ζωή του τόπου. Είμαστε όλοι συνένοχοι όμως. Συνένοχοι, που κατά κύριο λόγο ασχολούμαστε με τελείως άσχετα πράγματα. Οι επικριτές της σύγχρονης δημοκρατίας κατά κύριο λόγο έχουν ένα βασικό επιχείρημα, το οποίο υποτίθεται πως είναι και αποστομωτικό κιόλας: ότι ένας αρχαίος Έλληνας δεν θα αποδεχόταν ως δημοκρατία το σημερινό πολίτευμα επειδή δεν είναι άμεση. Μα όπως είδαμε, πρακτικά ούτε καν στην Κοιτίδα της Δημοκρατίας δεν ήταν άμεση. Δεν ονομάζεις άμεση Δημοκρατία ένα πολίτευμα μόνο και μόνο επειδή χειρίζονταν απευθείας όλες τις δημόσιες υποθέσεις μόλις το 15% των κατοίκων της πόλεως. Θέλω να πω, ότι και στην αρχαιότητα όπως και σήμερα με τη Δημοκρατία ασχολούνταν λίγοι. Η σημαντική διαφορά όμως ήταν ότι την Δημοκρατία την απολάμβαναν όλοι, μηδενός εξαιρουμένου. Η διαφορά δηλαδή έγκειται στο αποτέλεσμα.

Θα ήταν παντελώς ουτοπικό να έχουμε σήμερα, μια χώρα δέκα και βάλε εκατομμυρίων κατοίκων, Δημοκρατία με αρχαίες προδιαγραφές. Δεν θα γινόταν κάθε έτος να γίνεται κλήρωση από όλον τον πληθυσμό που πληροί τις προϋποθέσεις για να βγουν οι βουλευτές, ούτε να κατανέμονται όλες οι θέσεις σε όλον τον κόσμο. Από μιαν άποψη η πλατωνική εξειδίκευση της ιδανικής πολιτείας είναι σωστή: δεν είναι εξίσου ικανοί όλοι οι άνθρωποι για όλες τις θέσεις (όπου εννοείται πως το ίδιο ισχύει και για τους πολιτικούς, μηδέ των παιδιών τους εξαιρουμένων). Άλλο πράγμα όμως το αν μπορώ ή δεν μπορώ να κάνω καλά κάτι, και άλλο το απαξιώνω ή δεν ασχολούμαι εκ των πραγμάτων. Και το πρόβλημα είναι ότι ενώ έχουμε δημοκρατία, έστω και κατ' όνομα, κάνουμε -εμείς οι ίδιοι οι πολίτες- τα πάντα για να την καταβαραθρώσουμε με κάθε δυνατό τρόπο.
Διότι είμαστε εθισμένοι σε μια δημοκρατία ασυδοσίας, όπου οι ελευθερίες δεν σταματούν ποτέ, ενώ στην μετριοπαθή Δημοκρατία της αρχαιότητας σταματούσαν εκεί που έβλαπταν (με την ευρύτερη έννοια) τον άλλον.
Είμαστε εθισμένοι σε μια δημοκρατία όπου αν τολμήσεις να μιλήσεις και τα περισσότερα θέματα που θεωρούνται ταμπού, σε περιμένει η γενική κατακραυγή, ο κοινωνικός στιγματισμός, οι αφορισμοί.
Είμαστε εθισμένοι σε μια δημοκρατία που αποτελεί χειριστικό προνόμιο των ολίγων υποτιθέμενων εκλεκτών, οι οποίοι μας έχουν σύρει στον διεθνή διασυρμό των σκανδάλων, της μίζας και της διαφθοράς.
Είμαστε εθισμένοι σε μια δημοκρατία όπου όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στον Νόμο εκτός από εκείνους που είναι πιο ίσοι.
Είμαστε εθισμένοι σε μια δημοκρατία που ο ξερολισμός και ο αφορισμός θεωρούνται κοινωνικές αρετές, που η απαξία και η ισοπέδωση υποδηλώνουν αντίδραση στο κατεστημένο.
Το χειρότερο όμως είναι ότι είμαστε εθισμένοι σε μια δημοκρατία που απλώς μας δίνει την αβάντα να γκρινιάζουμε ότι φταίνε πάντοτε μόνο οι άλλοι και ότι εμείς δεν έχουμε ποτέ ευθύνες, καθώς προσπερνάμε το θεμελιώδες κεφάλαιο της δικής μας ενεργής συμμετοχής (με οποιονδήποτε τρόπο). Κοινώς, ενώ δεν θέλουμε (ενίοτε απαξιούμε κιόλας) να κουνήσουμε το δακτυλάκι μας, στις απαιτήσεις μας δεν κάνουμε ποτέ εκπτώσεις.

Αν ερχόταν ένας αρχαίος Αθηναίος στην σύγχρονη Ελλάδα η υποτιθέμενη μη άμεση δημοκρατία που επικαλούνται κάποιοι θα ήταν το τελευταίο πράγμα που θα παρατηρούσε. Ίσως να μην το παρατηρούσε και καθόλου, εδώ που τα λέμε. Η επικράτεια της Αθήνας έδινε τη δυνατότητα αμέσου συνελεύσεως, ομοίως βοηθούσε και ο περιορισμένος πληθυσμός. Σίγουρα θα παρατηρούσε όμως -και φυσικά θα εντυπωσιαζόταν αρνητικότατα- από την έλλειψη ελευθέρου πνεύματος, από την θρησκευτική χειραγώγηση, από την πολιτική απαξίωση, από την ατιμωρησία των πολιτικών, από τον προκλητικό ευδαιμονικό και πλουσιοπάροχο δημόσιο βίο, από τις τεράστιες κοινωνικές αντιθέσεις, από την χρονοβόρα και συχνά-πυκνά δυσκίνητη δικαιοσύνη, από την κατακραυγή (ενίοτε όχι μόνο λεκτική) κατά των αντιθέτων φωνών. Αυτά θα έβλεπε αμέσως ένας αρχαίος Αθηναίος, αυτά που πραγματικά τον απασχολούσαν ως πολίτη, και όχι αυτά που εμείς, οι υποτιθέμενοι μορφωμένοι σύγχρονοι, θεωρούμε ότι θα έβλεπε, πάνω στην αγωνία μας να προσάψουμε στους αρχαίους τα δικά μας κουσούρια και τα δικά μας πάθη, τη δική μας αμάθεια και τους δικούς μας άρρωστους συλλογισμούς. Αν ερχόταν ένας αρχαίος Αθηναίος και τα έβλεπε όλα αυτά, το πρώτο πράγμα που θα έκανε θα ήταν... μια ερώτηση: "ΕΣΥ τι έχεις κάνει γι'αυτά;"...

Πως είναι δυνατόν να έχουμε απαιτήσεις από τη δημοκρατία μας, που είναι δημοκρατία, όταν επιχειρούμε με κάθε ευκαιρία να την απαξιώνουμε; Πως είναι δυνατόν να θέλουμε να μας σέβεται η δημοκρατία μας όταν εμείς οι ίδιοι πρώτοι την φτύνουμε κατάμουτρα; Η περιβόητη ρήση του Τσώρτσιλ ότι η δημοκρατία είναι το χειρότερο πολίτευμα αλλά ας μας υποδείξει κάποιος κάποιο καλύτερο, από μιαν άποψη είναι μια χαζομάρα, περιέργως όμως κρύβει μια τεράστια αλήθεια. Διότι η δημοκρατία δεν είναι το χειρότερο πολίτευμα ένεκα των Αξιών της, αλλά ένεκα των πολιτών της. Έρχονται εκλογές αύριο μεθαύριο και πάλι θα διαβάζουμε ή ακούμε απόψεις περί αποχής κλπ. Λες και η αποχή θα καλυτερεύσει τα πράγματα. Από την άλλη, δεν τολμάμε να φτιάξουμε τη δική μας πολιτική πρόταση, διότι που να τα βάζεις με το πολιτικό κατεστημένο. Κατακρίνουμε τα ρουσφέτια αλλά περιμένουμε πως και πως τις εκλογές μπας και μπούμε στο δημόσιο. Εξοργιζόμαστε με το κράτος για τα ανεπαρκή μέτρα πυρόσβεσης, αλλά προτιμούμε να μπούμε σε καμιά εφορία ή σε κανάν δήμο από το να μπούμε στην πυροσβεστική. Τα χώνουμε πανταχόθεν για τις μίζες, αλλά κοιτάμε να φοροδιαφύγουμε με την πρώτη ευκαιρία. Και πάει λέγοντας. Και ερωτώ: είναι αυτή υπεύθυνη στάση πολιτών;

Έχουμε την εντύπωση ότι η σύγχρονες δημοκρατίες δεν έχουν την παραμικρή σχέση με τις αρχαίες. Τεράστια πλάνη και το έχουμε δείξει σε παλαιότερο σεντόνι. Υπάρχουν αναρρίθμητα κοινά στοιχεία, δυστυχώς όμως η πλειοψηφία αυτών περιορίζεται στα ρνητικά. Και στην αρχαιότητα υπήρχε δουλεία και σήμερα. Ή μήπως έχετε την εντύπωση πως τυχαία η δουλειά με τη δουλεία έχουν μόλις μια θέση τόνου διαφορά; Μπορεί κανείς να σκεφτεί τον εαυτό του με τις υποχρεώσεις του να τρέχουν και με το βεβαρυμένο εργασιακό πρόγραμμα, να ασχολείται και με τα Κοινά; Τρέμουλο θα μας πιάσει και μόνο στην σκέψη, αφού θα χρειαζόμασταν μέρα με 72 ώρες για να ανταπεξέλθουμε. Και όμως θα μπορούσε να είναι τελείως διαφορετικά τα πράγματα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα -μετά την απουσία ελεύθερης σκέψης- είναι, εκτιμώ, η άποψή μας ότι η ενασχόληση με τα Κοινά σήμερα περιορίζεται στην κριτική του δημοσίου βίου και φυσικά έναν διορισμό στο δημόσιο. Καμία σχέση. Ενασχόληση με τα Κοινά είναι και η ψήφος στις εκλογές. Είναι και η πολιτική κρίση, αντί της κομματικής που αποτελεί σύγχρονη μάστιγα του πολιτικού βίου. Είναι η καταγγελία του παρανόμου, δίχως αυτό να συνεπάγεται το προσφιλές ελληνικό σπορ της δικομανίας. Συμμετοχή στα Κοινά είναι και η καταβολή των προβλεπομένων φόρων, δίχως αυτό να σημαίνει και την αποδοχή των υπερβολικών και παράλογων φόρων. Συμμετοχή στα Κοινά είναι η προστασία των δασών και των δημοσίων χώρων και κτιρίων. Συμμετοχή στα Κοινά είναι ο σεβασμός των δικαιωμάτων των συμπολιτών μας. Όλα αυτά και πολλά πολλά άλλα δημιουργούν την σωστή Δημοκρατία, αυτήν που θα ωφελήσει όλους τους πολίτες.

Εν κατακλείδι, δεν μπορούμε να έχουμε την απαίτηση η δημοκρατία μας να μας φέρεται σωστά όταν εμείς της φερόμαστε ωσάν το χειρότερο σκουπίδι. Ναι, έχουμε δημοκρατία αλλά επιδέχεται βελτιώσεις. Και οι βελτιώσεις δεν έρχονται από πλάνες τύπου "δεκεμβριανών", ούτε με υποτιθέμενες αποχές και τα τοιαύτα, αλλά από την ενεργό συμμετοχή και την πολιτική ευσυνειδησία.
Όλων μας.

Χαίρετε.

(πηγές: Η Αθηναϊκή Δημορατία, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Γ.Ρούσου, Αρχαία Δημοκρατία για πάντα νέα, Εκδόσεις Γκοβόστη
H.D.F. Kitto, Οι Έλληνες, Εκδόσεις Κάκτος)

Πέμπτη 3 Σεπτεμβρίου 2009

Εκλογές λοιπόν.

(στο τέλος υπάρχει σημαντικότατο update)
Και στο κεφάλι μου στροβιλλίζουν πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις.
(προσοχή, ακολουθεί σοβαρή πολιτική ανάλυση)
Κατ' αρχήν, κάτι που έχω ακούσει αρκετές φορές από χθές, είτε περιπαιχτικά, είτε δίκην απορίας, και που πρακτικά έγραφα κι εγώ στο προηγούμενο είναι ότι ο Καραμανλής σύρθηκε από το ΠΑΣΟΚ σε εκλογές, τις οποίες μάλιστα προκήρυξε για να χάσει κιόλας. Και πράγματι, ως δικαιολογία είναι απολύτως δικαιολογημένη από όλους, πάσης λογής και χρώματος.
Το θέμα είναι ότι σε μια φάση μου πέταξε κάτι ο Σπίθας χθες τηλεφωνικώς (ότι δηλαδή τους έπιασε όλους απροετοίμαστους), το οποίο μου καρφώθηκε και προσπαθούσα να το συνδυάσω με άλλα γεγονότα. Το θέμα είναι, πως είναι να τους έπιασε όλους στον ύπνο όταν το τελευταίο διήμερο ιδίως πρακτικά μόνο ο Καραμανλής δεν το είχε πει; Και νομίζω ότι έβγαλα μιαν άκρη, η οποία αν και εξαιρετικά ακραία ως εξήγηση, τείνω να πιστέψω ότι ενδέχεται να είναι και η πιθανότερη. Πριν προχωρήσω όμως στην ανάλυση, θα αποκαλύψω το συμπέρασμά μου: ο Καραμανλής πάει να την φέρει σε όλους με απίστευτα αριστουργηματικό τρόπο...

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή όμως. Χθες βράδυ προκηρύχθησαν εκλογές, οι οποιες μάλιστα θα γίνουν στο άψε-σβήσε κιόλας. Αυτό το άψε-σβήσε έχει τεράστια σημασία, διότι πρακτικά δεν επιτρέπει να γίνουν πολλά για αναστροφή (ή διεύρυνση) του κλίματος. Ο λόγος των εκλογών, μα φυσικά το εθνικό συμφέρον εν μέσω οικονομικής κρίσης (όπως λέγαμε δηλαδή). Στην παρούσα φάση λοιπόν, μια λογική σειρά αποτελεσμάτων για τα κόμματα θα είναι: ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΚΚΕ-ΛΑΟΣ (αυτά τα δύο ίσως και ανάποδα, μην εκπλαγείτε καθόλου)-ΣΥΡΙΖΑ.
Ερώτημα πρώτον: ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι στην Βουλή; Το "όχι" φαντάζει εξαιρετικά πιθανό. Μάλλον όμως θα γίνει όπως επί Κωνσταντόπουλου και θα μπει οριακά στα τελειώματα της καταμέτρησης. Οπότε θεωρητικά μπαίνει.
Ερώτημα δεύτερον: το ΠΑΣΟΚ θα είναι αυτοδύναμο; Μάλλον όχι. Κατά πάσα πιθανότητα δηλαδή. Αυτός είναι και ο λόγος που χθες βράδυ οι πασόκοι εξέφραζαν την έκπληξή τους και θεωρούσαν όπως και όλος ο (μάλλον) λογικά σκεπτώμενος κόσμος πως ο Καραμανλής εν όψει ΔΕΘ κιόλας θα ανακοίνωνε ανασχηματισμό, για να μην φανεί ότι υπέκυψε στις πιέσεις του ΠΑΣΟΚ αφενός, αφετέρου για να μην θεωρηθεί ως ομολογία αποτυχίας (διότι κακά τα ψέματα, αυτό είναι αυτήν την στιγμή το μεγαλύτερο δώρο του Καραμανλή προς το ΠΑΣΟΚ ως προς τα επιχειρήματα του δευτέρου). Η αλήθεια είναι ότι οι πασόκοι επιθυμούσαν διεξαγωγή εκλογών τον Φεβρουάριο, προκειμένου να έχουν φθείρει κι άλλο την κυβέρνηση ένεκα των συνθηκών, ώστε να έχουν βελτιώσει κι άλλο τα ποσοστά τους. Τώρα όμως, κατά πάσα πιθανότητα αυτοδυναμία δεν θα υπάρξει.
Ερώτημα τρίτον: τι γίνεται με το ΚΚΕ; Σίγουρα θα ανέβει, αλλά εκτιμώ όχι ιδιαιτέρως πολύ. Ένα ποσοστό ευρωεκλογών φαντάζει λογικό, άντε και λίγο πιο πάνω.
Ερώτημα τέταρτον: τι γίνεται με το ΛΑΟΣ; Έχω την αίσθηση ότι θα ανέβει αρκετά. Το μέγα ερώτημα (και εδώ θα παιχτούν περισσότερα απ'όσα φαντάζεστε) είναι το άν το αρκετά σημαίνει απλώς πολύ, ή πάρα πολύ.
Ερώτημα πέμπτον: τι παίζεται με τη νουδού; Ως γνωστόν οι δημοσκοπίσεις τη φέρνουν περί τις 6 μονάδες πίσω. Το θέμα είναι, ότι ο πρόσφατος... ανέντιμος βίος των δημοσκοπήσεων τις καθιστά παντελώς αναξιόπιστες. Εννοείται ότι αν η διαφορά ήταν μεγαλύτερη, θα έβγαινε και μεγαλύτερη (διότι ως διαπιστώσαμε μέσα σε μόλις μερικές ώρες, οι πασόκοι κυριολεκτικά δεν κρατιούνται. Ούτε τα σάλια τους δεν μπορούν να σκουπίσουν πλέον. Έπαθα πλάκα μόλις άκουσα χθες το σποτάκι για ομιλία του Ζορζ στο Θησείο, λίγα μόλις λεπτά μετά το πέρας όλων των δηλώσεων, το οποίο προφανώς είχαν έτοιμο από πριν. Άρα σιγά μην παρουσίαζαν μικρότερη διαφορά). Από την άλλη όμως, η διαρκής αναξιοπιστία των δημοσκόπων πρέπει να μας κάνει αρκετά δύσπιστους ακόμη και για το κατά πόσον είναι όντως 6%. Άρα από μιαν άποψη παίζει πολύ έντονα το ενδεχόμενο η διαφορά να είναι στην πραγματικότητα μικρότερη του 6%. Χάριν του "σεναρίου" όμως, ας δεχθούμε για την ώρα το 6%.

Αν τα αποτελέσματα βγουν έτσι, που είναι και πιθανότατο, αυτομάτως πάμε σε κυβέρνηση συνεργασίας. Οι πιθανότητες εδώ είναι ουσιαστικά τρείς:
α) ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ
β) ΠΑΣΟΚ-ΝΔ
και γ).........
..........
..............
...............
ΝΔ-ΛΑΟΣ, που είναι και το επικρατέστερο.

Το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι τόσο μικρό που μάλλον δύσκολα θα συμπληρώνει το απαιτούμενο ποσοστό με αυτό του ΠΑΣΟΚ. Σε μια τέτοια περίπτωση λογικά το ΠΑΣΟΚ θα απευθυνθεί στο ΚΚΕ, όπου ένα τέτοιο σενάριο μόνο ως επιστημονικής φαντασίας θα έστεκε (ομοίως και το ΠΑΣΟΚ-ΛΑΟΣ φυσικά). Επόμενη επιλογή, η συγκυβέρνηση των δύο μεγάλων (που έχουν ζητήσει και οι επιχειρηματίες της χώρας). Σε μια τέτοια περίπτωση, αυτομάτως η ΝΔ και ο Καραμανλής προσωπικά θα περάσουν σε ανελέητη επίθεση, ότι το ΠΑΣΟΚ έσυρε την χώρα σε εκλογές μόνο και μόνο για να ζητήσει από τη Νέα Δημοκρατία να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά κλπ. Μιλάμε όχι για πράσινο εφιάλτη, αλλά για πράσινο καταποντισμό. Δεδομένου λοιπόν ότι εκλογές μπορούν να προκηρυχθούν εκ νέου μόνο αν εξαντληθούν όλα τα ενδεχόμενα συνεργασιών και δεν ευδοκιμήσει κανένα, το τελευταίο που θα ελεγχθεί ακριβώς επειδή αυτό θα περισσεύει. Και θα είναι και αυτό που θα κάτσει....

Ακριβώς επειδή αυτό το σενάριο θα είναι και το τελευταίο που θα εξεταστεί, ο Καραμανλής που προκήρυξε εκλογές προκειμένου να μην μπει η χώρα σε μια μακρά προεκλογική περίοδο, σεβόμενος το Σύνταγμα (εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας) και εν μέσω σημαντικών διεθνών εξελίξεων (ύφεση, οικονομική κρίση κλπ), θα "αναγκαστεί" να συνεργαστεί με το ΛΑΟΣ για το εθνικό συμφέρον. Άρα η πάγια "μη συνεργασία με τα άκρα" δεν θα αποτελεί αγκάθι, αφού προέχει η χώρα και το καλό της. Σε αυτό το σημείο να υπενθυμίσω την εκπληκτική δήλωση Καρατζαφέρη χθες: "...ευτυχώς για τη χώρα, η παράταξη έχει εφεδρείες". Να υπενθυμίσω κάτι ακόμη: πριν λίγες μέρες ο Καρατζαφέρης έκανε λόγο για σήψη και για αρρώστιες που έχουν μπει στο κορμί της κυβερνήσεως, ενώ μερικές ακόμη μέρες πιο πίσω έκανε λόγο για μετακόμιση από την πολυκατοικία. Από την μετακόμιση και την σήψη λοιπόν, περάσαμε στις εφεδρείες. Και ο Καρατζαφέρης ως έχουμε ξανατονίσει, ξέρει πολύ καλά τι λέει.
Εδώ υπάρχει μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια που για την ώρα διαφεύγει όλων: το ποσοστό του ΛΑΟΣ θα είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτερο από την ενδεχόμενη διαφορά ανάμεσα σε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που η συνεργασία ΝΔ-ΛΑΟΣ είναι η πλέον πιθανή αντί για οποιαδήποτε άλλη (διότι το μοναδικό "αντίβαρο" θα είναι η συνεργασία ΠΑΣΟΚ-ΚΚΕ-ΣΥΡΙΖΑ, που αυτό πια κι αν είναι απίθανο). Επίσης, ακόμη πιο πιθανό είναι αυτό το ενδεχόμενο εάν κι εφόσον έχουμε εξακομματική Βουλή. Ένα ερώτημα λογικό είναι το τι θα συμβεί στην περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ μείνει εκτός. Νομίζω σε αυτό το σημείο θα κάνει κουμάντο η αποχή, που λογικά θα χτυπήσει κόκκινα εκ νέου. Κι επειδή η αποχή θα κάνει τα κουμάντα της, μάλλον η πιθανότητα κάθε σεναρίου δεν πρόκειται ν'αλλάξει, αφού σε μια τέτοια περίπτωση ναι μεν το ΠΑΣΟΚ θα έχει κατά τι μεγαλύτερο ποσοστό, δεν θα έχει τη δυνατότητα συνεργασίας όμως.

Αν, λοιπόν, υποθέσουμε ότι ο Καραμανλής σκέφτηκε όντως έτσι, τότε δικαιολογείται απολύτως η απόφασή του -ακατανόητη για πολλούς- να προκηρύξει εκλογές εν μέσω αντιδράσεων μέσα στο ίδιο του το κόμμα, και κυρίως με τόση διαφορά και μια σίγουρη ήττα στην τσέπη. Και τα οφέλη για τον ίδιον θα είναι πολλαπλά:
α) μάλλον τελειώνει οριστικά το ΠΑΣΟΚ και το όνομα Παπανδρέου, αφού προηγουμένως θα έχει μεσολαβήσει η αναπόφευγκτη σύγκριση ανάμεσα σε Καραμανλή και Σημίτη, αφού ο πρώτος ούτε δακτυλίδι έδωσε, ούτε απέδρασε όπως γράφεται κατά κόρον, αλλά πήρε και προσωπικά την μάχη πάνω του (διότι μην ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει και Ρουσσόπουλος τώρα). Επίσης, θα δείξει ότι ο Παπανδρέου και πρώτος να βγει, πάντα θα είναι δεύτερος σε επιλογή.
β) του παρουσιάζεται η χρυσή ευκαιρία να κάνει το εσωκομματικό σφουγγάρισμα που επιβάλλεται, ξεκινώντας από το μητσοτακέϊκο, το οποίο δεν θα τολμήσει να θέσει θέμα αρχηγίας όταν και δεύτερος που βγήκε έγινε πρωθυπουργός.
γ) θα ανταπαντήσει με το ίδιο νόμισμα στο ΠΑΣΟΚ: όπως λέει ότι ο Καραμανλής υπέκυψε στις πολιτικές πιέσεις, έτσι και ο Καραμανλής θα πει ότι τελικώς το ΠΑΣΟΚ είναι αυτό που απέδρασε και φώναξε πάλι τη ΝΔ να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά, δείχνοντας ποιο είναι το μόνο σοβαρό κόμμα που υπάρχει στη χώρα.
δ) δεν θα μπορεί κανείς να μιλήσει ότι κυβερνάει το... 20%, αφού θα έχει αποδειχθεί (από μόνο του κιόλας) ότι το μεγαλύτερο ποσοστό δεν είναι ικανό να κυβερνήσει.
ε) και το καλύτερο: στο πλαίσιο της εθνικής ενότητας που λάνσαρε χθες, μπορεί να δείξει μεγαλοψυχία προς το ΠΑΣΟΚ τείνωντας χείρα φιλίας για το καλό της χώρας κιόλας, όπου αν το ΠΑΣΟΚ αρνηθεί πολύ απλά θα επιβεβαιώσει όλα όσα θα ακούσουμε από πλευράς Νέας Δημοκρατίας στην παρούσα προεκλογική περίοδο.

Μάλιστα, τα χαρτιά του Καραμανλή είναι σαφή και συγκεκριμένα:
α) η ειλικρίνεια. Είναι η πρώτη φορά που Έλληνας πρωθυπουργός βγαίνει δημοσίως και λέει ότι θα έπρεπε να είχε κάνει περισσότερα (πχ φοροδιαφυγή, ασφαλιστικό κλπ). Επίσης, είναι η πρώτη φορά που προ εκλογών δεν έγιναν διορισμοί ανά χιλιάδες κιόλας στο πολύπαθο (και υπερκορεσμένο) ελληνικό δημόσιο, καθώς και δεν δόθηκαν πλουσιοπάροχες αυξήσεις. Και τέλος, είναι η πρώτη φορά που ξεκαθαρίστηκε ότι δεν θα ακουστούν ευχάριστα πράγματα (και μην ξεχνάμε τις Ευρωεκλογές, όπου και πάλι για 6% διαφορά πηγαίναμε...., και όπου ήταν η πρώτη φορά που ελέχθη ευθέως προεκλογικά ότι θα μπουν νέοι φόροι).
β) η προσωπική μάχη. Το προφίλ του θα είναι ότι εγώ δεν φεύγω με ελαφρά πηδηματάκια όπως ο Σημίτης, δεν δίνω διακτυλίδια με αδιαφανείς διαδικασίες, και όχι μόνο αυτά, αλλά παίρνω και όλο το παιχνίδι πάνω μου επειδή ξέρω καλά ποιος είμαι και τι μπορώ να κάνω.
γ) η αδιαμφισβήτητη ανεπάρκεια του Ζορζ. Δεν διαφωνώ ότι το παλικάρι έχει όραμα, δεν διαφωνώ ότι έχει φιλοδοξίες, ούτε έχω λόγο να αντιλέξω ότι θέλει μια καλύτερη Ελλάδα. Έχει φανεί στην πράξη ανεπαρκής όμως, και αυτό θα είναι από τα μεγάλα ατού του Καραμανλή αναμφίβολα (είπε άλλωστε, όπου πρώτη φορά αρχηγός κόμματος προαναγγέλει τι είδους προεκλογική εκστρατεία θα κάνει, την απευθείας σύγκρουση σημείο προς σημείο όλων των θέσεων του ΠΑΣΟΚ δηλαδή).

Και ξαναλέω: η προεκλογική περίοδος θα είναι τόσο σύντομη που δύσκολα θα μεταβληθεί κάτι επί της ουσίας. Τα σημεία κλειδιά είναι κατά κύριο λόγο δύο: το επακριβές του ποσοστού του ΠΑΣΟΚ (κατά πόσον θα είναι κοντά σε ποσοστό αυτοδυναμίας δηλαδή, διότι μπορεί τελικώς να ανατραπούν τα πάντα και το ΠΑΣΟΚ να βγάλει από το πουθενά 45% και να περπατά αμέριμνο για τα επόμενα 20 χρόνια μετά) και το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ.

Το θέμα είναι ότι τον Καραμανλή τον έχω ικανό να έχει σκεφτεί με τόσο σατανικό τρόπο. Εξάλλου, αν εξαντλούσε την τετραετία (ή έστω την πλησίαζε) το πιθανότερο είναι ότι η διαφορά απλώς θα μεγάλωνε. Σε ένα τέτοιο σενάριο όμως, αν χάσει απλώς θα έχει επιβεβαιωθεί το υπάρχον κλίμα το οποίο απλώς δεν στάθηκε εφικτό να αντιστραφεί, στην αντίθετη περίπτωση όμως τα κέρδη θα είναι αναρρίθμητα. Με λίγα λόγια, με το υπάρχον πολιτικό σκηνικό, ο Καραμανλής έχει μόνο να κερδίσει, αφού τα όσα θα χάσει πρακτικά τα έχει ήδη χάσει. Πέραν τούτου, μην ξεχνάμε έναν ακόμη σημαντικότατο παράγοντα που ο Καραμανλής έχει ως κρυφούς άσσους στο μανίκι: αν το ΠΑΣΟΚ βγει, θα χαρούν πολλοί μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Αν δε βγει, θα χαρούν άλλοι τόσοι, πάλι μέσα στο ΠΑΣΟΚ (με πιάνετε, εκτιμώ...). Σημειωτέον δε, ότι όποιος κι αν βγει επί της ουσία χαμένος, τον προσεχή Φεβρουάριο εκ των πραγμάτων δεν θα τολμήσει να κάνει κιχ.

Ας φύγουμε και λίγο από την σεναριολογία όμως, και ας πάμε στο χθεσινό διάγγελμα. Η αλήθεια είναι ότι όσα είπε ο Καραμανλής ήταν εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Και ήταν ακριβώς όπως τα είπε (δεν μιλάω φυσικά για τα κομματικής κόντρας, τα οποία με αφήνουν διαχρονικά αδιάφορο). Όντως είμαστε δηλαδή στα πρόθυρα χρεοκοπίας (ευτυχώς πήραμε την παράταση από τον Αλμούνια κιόλας). Όντως είναι ανεπίτρεπτο επιτέλους το να παίζουμε με το Πολίτευμα της χώρας (εκλογή ΠτΔ). αν και εξίσου ανεπίτρεπτο είναι βέβαια το να προκηρύττουμε εκλογές όποτε μας γουστάρει. Όντως η διεθνής συγκυρία καθιστά ακόμη πιο κρίσημη την εθνική συγκυρία, και πάει λέγοντας. Όμως δεν είναι μόνο αυτά. Διότι ακόμη πιο ενδιαφέροντα ήταν όσα δεν είπε. Δεν μπορείς δηλαδή να λες ότι πρέπει επιτέλους κάτι να κάνουμε με την φοροδιαφυγή, όταν επί 5 χρόνια είσαι κυβέρνηση, ακόμη κι αν είπες ότι "όλες οι κυβερνήσεις φταίΜε". Ούτε μπορείς να κάνεις λόγο για διαρθρωτικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν (δηλαδή ασφαλιστικό κατά κύριο λόγο), όταν δεν τόλμησες επί της ουσίας να τις πειράξεις. Και πάνω απ'όλα, ήταν σκάνδαλο το γεγονός ότι δεν είπε τίποτε για τα σκάνδαλα που έχουν επιβαρύνει την Ελληνική Οικονομία απίστευτα πολύ, ίσως περισσότερο κι από την φοροδιαφυγή με το ασφαλιστικό μαζί. Δηλαδή βγαίνεις ρε Καραμανλή και ζητάς εκ νέου τη λαϊκή εντολή. Το δέχομαι, αυτή είναι η δουλειά σου. Ε, δεν πρέπει να μου πεις αν θα ξαναπάς με τον Παυλίδη και τον Τσιτουρίδη, με τον Μαρκογιαννάκη και τον Δένδια (κλπ); Δεν πρέπει να μου ξεκαθαρίσεις ότι σκούπα θα πέσει εκεί κι εκεί; Όταν εμένα μου έχεις κάνει έναν πάτο σαν βουλγαρικό θυμιατό (Γεωργίου speaking) δεν πρέπει να μου ξεκαθαρίσεις ότι τα προνόμια των Βουλευτών θα κοπούν τουλάχιστον στο ήμισυ; Και επιτέλους, δεν πρέπει ένας σοβαρός άνθρωπος επιτέλους να προαναγγείλει ότι (στο πλαίσιο της όλης ειλικρίνειας) θα βάλει επιτέλους χέρι στην αμύθητη εκκλησιαστική περιουσία; Δηλαδή πως μου ζητάς ξανά λαϊκή εντολή αλλά ταυτόχρονα να γαμιέμαι μόνο εγώ; Δεν κολλάει δηλαδή. Θα μου πείτε, μα όλη την προεκλογική περίοδο τι θα λέει; Μμμμ...προσωπικά αμφιβάλλω αν θα ασχοληθεί με τέτοιου είδους θέματα. Η σκανδαλολογία σίγουρα θα τεθεί επί τάπητος, αλλά κάποιον τρόπο θα βρει για να προτείνει κι εκεί λύσεις. Πιθανώς να κάνει και μια ακόμη αυτοκριτική, δεν ξέρω. Ούτως ή άλλως ξεκαθάρισε ποια θα είναι η τακτική του προεκλογικά, και σίγουρα δεν θέλει (ακόμη) να ασχοληθεί με τα εκ των έσω (ποσώ δε μάλλον όταν η νουδού είναι πρακτικά καζάνι που βράζει).

Τέλος πάντων, μπορεί να αποδειχθούν όλα σενάριο επιστημονικής φαντασίας στην τελική. Το μόνο σίγουρο είναι πως την συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση θα την παρακολουθήσω πραγματικά με ταράστιο ενδιαφέρον...

Και ο θεός να βάλω το χέρι μου...

UPDATE: Γενικότερα το έχω διαπιστώσει ακόμη κι από ανθρώπους που θεωρητικά είναι γνώστες του αντικειμένου (πχ... δημοσιογράφους... μπρρρρρρρ). Ποιο; Το ότι ο περισσότερος κόσμος αναπαράγει την φήμη περί του εκλογικού νόμου (ή πιο σωστά και του παρόντος και του επομένου), ότι το πρώτο κόμμα παίρνει 40 έδρες (ή 50 μετέπειτα) ως πριμοδότηση.
Λοιπόν, τα περί πρώτου κόμματος δεν ισχύουν. Απλά κάποια στιγμή κάποιος που δεν ήξερε (ή πιθανότερα κάποιοι που δεν ήξεραν) την τύφλα του(ς), δίχως καν να διαβάσει τον εκλογικό νόμο, πέταξε την συγκεκριμένη φόλα και έκτοτε την αναπαράγουν άπαντες. Ο εκλογικός νόμος είναι σαφέστατος: την πριμοδότηση εδρών την λαμβάνει ο πρώτος εκλογικός σχηματισμός. Για την ακρίβεια, στο άρθρο 6, παρ.2 λέει: "Στον εκλογικό σχηματισμό που συγκέντρωσε το μεγαλύτερο αριθμό εγκύρων ψηφοδελτίων στο σύνολο της επικράτειας παραχωρούνται, επιπλέον των εδρών που λαμβάνει σύμφωνα με την παρ. 1, σαράντα (40) ακόμη έδρες, οι οποίες προέρχονται από εκλογικές περιφέρειες στις οποίες έχουν παραμείνει αδιάθετες έδρες μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας που προβλέπεται στο άρθρο 8."
Με λίγα λόγια η μοναδική προϋπόθεση είναι το ποσοστό αυτοδυναμίας. Αν δεν το επιτύχει κανένα κόμμα αυτόνομα, τότε πάμε σε συνεργαζόμενο ποσοστό αυτοδυναμίας. Η γραμμή αν και λεπτότατη, είναι εξαιρετικά σαφής: από το αποτέλεσμα των εκλογών τα κόμματα μοιράζονται 260 έδρες (συμπεριλαμβανομένων των 12 της Επικρατείας).Το σχήμα που θα βγάλει αυτοδυναμία, θα πριμοδοτηθεί εν συνεχεία με επιπλέον 40 έδρες. Δηλαδή -για να επιστρέψουμε στο θέμα μας- αν κάτσουν όλα όσα έχω αναπτύξει και μας προκύψει πλειοψηφικό πακέτο ΝΔ-ΛΑΟΣ, η συνεργασία των δύο αυτομάτως θα αποκομίσει μπόνους 40 εδρών. Παρομοίως το ίδιο συμβαίνει και στον νόμο Παυλόπουλου, με τη διαφορά ότι οι έδρες της πριμοδότησης είναι 50 αντί για 40. Εδώ έχει ακουστεί και πάλι η φόλα της φόλας, διότι η επιπλέον πριμοδότηση δεν είναι των 10 εδρών, αλλά (επειδή ο εν λόγω νόμος φαίνεται σε πρώτη φάση λίγο πιο πολύπλοκος) της τάξης των 6 εδρών. Ο λόγος απλός: με τον τρέχοντα νόμο, τα κόμματα μοιράζονται 260 έδρες. Με τον επόμενο θα μοιράζονται 250, ήτοι δέκα λιγότερες. Άρα έδρες χάνει και το πρώτο κόμμα. Επίσης, στον εκλογικό νόμο (αυτό το άκουσα στον ΣΚΑΪ και το έψαξα και όντως είναι έτσι) υπάρχει η εξής σημαντική λεπτομέρεια που περνάει στα ψιλά: το ποσοστό των κομμάτων που μένουν εκτός Βουλής, ουσιαστικά είναι αυτό που δίνει την πριμοδότηση στο πρώτο κόμμα, το οποίο με τον υπάρχοντα νόμο βλέπει ως ποσοστό αυτοδυναμίας περί το 42%, ενώ με τον επόμενο το αντίστοιχο ποσοστό θα κυμαίνεται περί το 40%.
Κυριολεκτικά τα έχουν κάνει σαν τα μούτρα τους... :)

UPDATE II: Να ξεκαθαρίσω κάτι πολύ σημαντικό. Ειλικρινά μου αρέσει που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο μου τα χώνετε περί του προηγούμενου update. Αυτό ακριβώς είναι ο σωστός και γόνιμος διάλογος (που προσωπικά γουστάρω να κάνω κιόλας): ανταλλαγή απόψεων και επιχειρημάτων σε κόσμιο επίπεδο. Δυστυχώς δεν είμαι ούτε συνταγματολόγος, ούτε νομικός για να ξέρω 5 πράγματα παραπάνω. Η διαφορετική μου (και γιατί όχι, εσφαλμένη και παράλογη) άποψη έχει να κάνει με έναν και μόνο παράγοντα (που γράφω και στα σχόλια): το γεγονός ότι αν οι 40 (τώρα, 50 αργότερα) έδρες πάνε αυστηρά και ανελαστικά στον πρώτο, τότε υπάρχουν κενά και απορίες για πάρα πολλά σημεία του (των) νομοσχεδίου (-ων). Επειδή τα όσα αφορύν το Πολιτειακό είναι από τα θέματα που με ενδιαφέρουν περισσότερο από σχεδόν όλα τα υπόλοιπα (θα το διαπιστώσετε με το επερχόμενο σενδόνι κιόλας) κι ως εκ τούτου γουστάρω ανταλλαγή απόψεων, ευχαριστώ εκ των προτέρων και όσους θα μου τα χώσετε και στην συνέχεια της κουβέντας! Και απλά κρατήστε αυτό που είπα: μακάρι να μην είναι έτσι, κι ας εκτεθώ ανεπανόρθωτα! :)
Επίσης, ρίχτε μι αματιά στο εξαιρετικό κείμενο του zaphod.

Τρίτη 1 Σεπτεμβρίου 2009

Και ακούγονται όλο και πιο έντονα εκλογές.

Ε, λοιπόν εμένα κάτι δεν μου πάει καλά. Ή μάλλον πολλά δεν μου πάνε καλά.
Διότι μας διαφεύγει ότι η όλη φημολογία στηρίζεται στην εξέλιξη των δημοσκοπήσεων, την αντικειμενικότητα και ευστοχία των οποίων θέλω να πιστεύω ότι δεν έχουμε ξεχάσει...

Δεν έχει τύχει να διαβάσω κάτι σχετικό, αλλά προσωπικά έχω συνδυάσει το ενδεχόμενο διεξαγωγής εκλογών με έναν και μόνο έναν παράγοντα: την οικονομική κρίση. Εξηγούμαι: η οικονομική κρίση πρακτικά ακόμη δεν έχει έρθει στη χώρα μας νομίζω. Απλώς το καλοκαίρι αρχίσαμε να την ψιλοκαταλαβαίνουμε μέσω της μείωσης του τουρισμού, πάνω στον οποίον είχαμε εναποθέσει όλες τις ελπίδες μας. Για εμάς το καλαμπούρι θα ξεκινήσει από τα μέσα Σεπτέμβρη κι έπειτα, οπότε και η τουριστική σαιζόν θα έχει παρέλθει και θα μπορεί να γίνει η αποτίμηση όπως πρέπει. Εδώ λοιπόν έχουμε δύο ενδεχόμενα: πρώτον, βαράμε κανόνι, δεύτερον, τη γλυτώνουμε έστω και αιματηρά. Εκτιμώ ότι με τα όσα έχουν συμβεί γενικώς και ειδικώς τα τελευταία χρόνια, ο Καραμανλής δεν θα θελήσει να επωμιστεί την παταγώδη αποτυχία του να διαλυθεί η χώρα από τα χρέη (και όχι μόνο). Σε μια τέτοια περίπτωση λοιπόν θα προκηρύξει εκλογές, προκειμένου να γραφτεί στην σελίδα του ΠΑΣΟΚ μια τέτοια εξέλιξη. Αν δουν πως μπορούμε να τη γλυτώσουμε, το πιθανότερο είναι να μην γίνουν εκλογές, διότι απλούστατα ίσως να είναι το μοναδικό χαρτί που μπορεί να σώσει τη νουδού μελλοντικά (όταν γίνουν δηλαδή) από τα σκατά στα οποία έχει πέσει (μίζες, καταστροφές, σκάνδαλα κλπ). Το μέγα ερώτημα είναι πως θα γίνει το δεύτερο; Ο προϋπολογισμός εσόδων έχει στηριχθεί σε φαντάσματα τύπου τουρισμού (τον οποίον αυθαίρετα βγάλαμε ότι θα είναι καλός από την άνοιξη κιόλας, πιθανώς επειδή επεί σειρά ετών τον βλέπαμε ως αγελάδα που έχουμε την αβάντα να αρμέγουμε με τον πλέον προκλητικό και χείροστο τρόπο άνευ αντιτίμου κιόλας, οπότε καλά να τα πάθουμε τώρα), τύπου έκτακτης εισφοράς κλπ. Πιθανώς να υπάρξουν και νέοι φόροι, όπως φόρος παραθύρου (ανάλογα πόσα παράθυρα έχει το σπίτι δηλαδή), φόρος ελαστικών αυτοκινήτου, φόρος εισπνεόμενου αέρα κλπ. Και όλα αυτά βέβαια όταν την ίδιαν στιγμή τα 300 καμάρια μας (νυν και πρώην, δεν έχει καμία σημασία) ζουν μέσα στη χλιδή και την υπερβολή, άρα δεν υπάρχει λόγος να τους θίξουμε τα δικαιώματα. Και φυσικά για περιορισμό των δημοσίων εξόδων, ούτε λόγος: εξάλλου περικόψαμε τα πυροσβεστικά μέσα ως πικρά διαπιστώσαμε όλοι μας, άρα δεν έχουμε ανάγκη για περισσότερα.

Την ίδιαν στιγμή, διάβασα και ένα άρθρο που μου έκανε μεγάλη εντύπωση (νομίζω στην Καθημερινή), σύμφωνα με το οποίο η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος παρουσίασε σημαντική κερδοφορία. Μάλιστα. Η Εθνική έβγαλε με σημαντική κερδοφορία (αν και μειωμένη σε σχέση με την αναμενώμενη) μέσα από ολόκληρη την παγκόσμια οικονομική κρίση. Και δεν είναι το μοναδικό παράδοξο: την ίδιαν στιγμή έχουν αυξηθεί οι κατασχέσεις σε σπίτια και αυτοκίνητα, έχουν πολλαπλασιαστεί οι ακάλυπτες επιταγές στο εμπόριο, έχει εκτιναχθεί η ανεργία (και που'σαι ακόμα), έχουν αρχίσει να βαράνε κανόνι πολλά μικρομάγαζα. Και το ερώτημα που λογικώς αναφύεται είναι: που διάολο βρίσκει τα λεφτά; Έχω μερικές ιδέες, αλλά δεν έχει σημασία να κάτσω να το αναπτύξω.

Πριν λίγες μέρες άρχισε να σκάει μύτη και μια πρόταση για συγκυβέρνηση νουδού-πασόκ. Η αλήθεια είναι ότι μόνο έναν τέτοιον εφιάλτη δεν έχουμε βιώσει ακόμη, αλλά σε αυτήν την χώρα τελικώς όλα είναι πιθανά (πλήν της αναδάσωσης των καμένων φυσικά. Αυτά είναι.. καμένο χαρτί). Και θυμήθηκα ότι προ διετίας το ανέλυα μεταξύ σοβαρού και αστείου σε ένα σχετικό πολιτικό σεντόνι του zaphod. Που θα ήξερα ότι θα το πρότειναν 2 χρόνια μετά επιχειρηματίες; Τη γλώσσα μου θα δάγκωνα... :)
Παράλληλα βέβαια οι πολιτικές εξελίξεις δεν σταματάνε ποτέ. Στον ΣΥΡΙΖΑ για παράδειγμα έχουν αρχίσει να πλησιάζουν τον στόχο τους να αυτοδιαλυθούν. Τελικώς αν το καταφέρουν θα επιτύχουν κάτι που μόνο ο Αβραμόπουλος είχε καταφέρει μέχρι σήμερα: να διαλύσει κόμμα που δημοσκοπικά σχεδόν άγγιξε το 20%! Άξιοι, άξιοι! Πάντως η αλήθεια είναι ότι η όλη ιστορία με τα υπαρξιακά προβλήματα ΣΥνασπισμού και λοιπών τάσεων έχει αρχίσει να με κουράζει πολύ, προτίστως επειδή έχω χάσει το μέτρημα πόσες κωλοτούμπες έχουν λάβει χώρα. Τουλάχιστον ως προς κάποια ζητήματα έχει αρχίσει να δημιουργείται μια πιο σαφής εικόνα: πχ στα περί Αλαβάνου που κατ' επανάληψιν έχουμε γράψει εδώ μέσα. Ή ακόμη και ως προς την εντυπωσιακή μεταστροφή Τσίπρα σε πολλά άλλα (σε κάποια θέματα, τολμώ να πω προς το καλύτερο κιόλας, αυτό κι αν είναι έκπληξη). Είναι και ο Κουβέλης με τους ανανεωτικούς του κιόλας, ο οποίος όσο και να τυγχάνει της εκτιμήσεώς μου, νομίζω ότι ασχολείται υπέρ του δέοντος πολύ με τις εσωτερικές εξελίξεις, αφήνοντας στην άκρη πολλά από όλα τα υπόλοιπα. Γενικά πάντως, όταν θα συνειδητοποιήσουν πως τα πολιτικά (και όχι μόνο) δρώμενα τρέχουν γύρω τους, ειδοποιήστε μας κι εμάς. Το ΠΑΣΟΚ εντωμεταξύ κατάλαβε έστω και πολύ αργά πως πρέπει να κάνει σωστή αντιπολίτευση: δίχως να κάνει τίποτε απολύτως. Αν το παρατηρήσατε, η διαφορά άρχισε να διευρύνεται μόλις αποφάσισαν να σταματήσουν τις μεγαλόστομες δηλώσεις και να περιοριστούν στα μαϊντανοδελτία ειδήσεων. Οπότε δεν έχει και κάτι άλλο να σχολιάσουμε επί τούτου. Εξάλλου, και μόνο τα τελευταία γεγονότα με τις πυρκαϊές, τις οποίες το ΠΑΣΟΚ ανέκαθεν προφανώς αντιμετώπιζε με επιτυχία, τα είπαν μόνα τους. ΤΟ ΛΑΟΣ, λογικό κι επόμενο, ανεβάζει τα ποσοστά του, έστω και σε δημοσκοπίσεις. Λογικότατον: στην Ελλάδα ποτέ δεν πήγε χαμένος κάποιος που ασχολείται μόνο με όσα φυσάει ο άνεμος. Αναφορικά με το ΚΚΕ, η σιγή ισθύος με εντυπωσιάζει. Μάλλον ψάχνουν να βγάλουν άκρη πως τα βγάζει η Αλέκα με 80 ευρώ τον μήνα, δεν βρίσκω άλλη λογική εξήγηση. Αν κι εδώ που τα λέμε, ίσως να παρακολουθούν ηδονιζόμενοι τις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ και να γελάνει. Παίζει κι αυτό.

Όπως και να'χει πάντως, το πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με όλα όσα συμβαίνουν σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς μας: μαύρα χάλια, μην πω τίποτε χειρότερο. Κι όσον αφορά τις εκλογές, αν και προσωπικά μάλλον ανασχηματισμό μυρίζομαι, σε πρώτη φάση περιμένω τη ΔΕΘ. Για πιο μετά, βλέπουμε...

Ααααα, και μην το ξεχάσω, μιας και μίλησα για μαύρα χάλια: κάποτε έλεγε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ότι "έξω πάμε καλά". Πλέον απ'ό,τι φαίνεται, οι Τούρκοι έχουν και άλλη άποψη και άλλα σχέδια, τα οποία έχουν αρχίσει να φεύγουν από τη θεωρία και να μετουσιώνονται σε πράξη. Αλλά έχουμε Ντόρα εμείς, δεν φοβόμαστε τίποτε... Μπρρρρρρρρ.....

UPDATE: Και καθόμουν και το σκεφτόμουν το όλο θέμα λοιπόοοοοοον. Και μέσα σε όλα, βλέπω τις εξαγγελίες περί εκλογών από τις αντικειμενικές ελληνικές εφημερίδες (μπρρρρρρρ). Και αναλογιζόμουν το εξής: αν ο Καραμανλής προκηρύξει εκλογές, δεν θα είναι πράξη "ομολογίας" ότι υποκύπτει στις πολιτικές (και μη) πιέσεις; Κι ακόμη χειρότερα, δεν θα αναγνωρίζει έτσι την αποτυχία της πρωθυπουργίας του;
Η αλήθεια για τον Καραμανλή, τον οποίον προσωπικά βλέπω ως πολύ έντιμο πολιτικό, είναι πως πλήρωσε τα λάθη που ξεκίνησε να κάνει από το 2004 κιόλας. Καλά τα είπε τότε στον Μπαϊρακτάρη, το πρόβλημα είναι όμως ότι δεν τα εφήρμωσε ποτέ πρακτικα΄, κι αυτό είναι που πληρώνει σήμερα. Και παρόλο που δεν πήγαινε ποτέ το μυαλό μου σε κάτι τέτοιο, ομολογώ τώρα που το βλέπω μπροστά μου πως δύσκολα θα υπήρχε διαφορετικό "τέλος" της κυβερνήσεώς του. Πασίγνωστο ότι του έκαναν τεράστιο πόλεμο τα ΜΜΕ, τα οποια πλην συγκεκριμένων ανέκαθεν σιγοντάριζαν Ζορζ. Επίσης, εμφανώς πλήρωσε τα ενδεχόμενα "ανταλλάγματα" προς τον Σουφλιά για την επιστροφή του στη νουδού. Σίγουρα πλήρωσε το ότι δεν σφουγγάρισε πολλούς και διάφορους γενικώς και ειδικώς, και δεν μιλάω μόνο για όσους ενεπλάκησαν σε σκάνδαλα. Τα οποία σκάνδαλα δεν ήταν γαλάζια καινοφάνεια, είχε προϋπάρξει και η πράσινη και πάει λέγοντας (το πιο τρανό παράδειγμα είναι ότι και το Βατοπέδι και η Ζήμενς επί ΠΑΣΟΚ ξεκίνησαν και εδραιώθηκαν). Διότι πέραν του εξωτερικού πολέμου, είχε και τον εσωτερικό. Επίσης, πλήρωσε σημαντικές εσφαλμένες επιλογές. Το καθάρισμα του Λιάπη για παράδειγμα, τον οποίον μόνο ως αποτυχημένο δεν θα χαρακτήριζα. Για την ακρίβεια, το Υπουργείο Μεταφορών ίσως ήταν το μόνο που είχε σταθερά έργο να επιδεικνύει. Και όμως, ο Λιάπης σφουγγαρίστηκε για να μην δώσει υφυπουργείο στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Επίσης, σημαντικό πλήγμα ως προς την αξιοπιστία του αποτέλεσε η υποχώρηση μπροστά στον Σουφλιά μετά τις πυρκαϊές του 07 να μην "σπάσει" το ΥΠΕΧΩΔΕ, εξακολουθώντας να διατηρεί δύο απολύτως αντίθετα πράγματα υπό την ίδιαν σκεπή. Και τώρα, αν υποθέσουμε ότι τα σχετικά ρεπορτάζ αληθεύουν (που για να είμαι ειλικρινής δεν το νομίζω), πάει να ξανακούσει τον Σουφλιά που ζητάει εκλογές επίμονα. Επίσης, ο τρόπος που αντιμετώπισε την σκανδαλολογία όχι μόνο φάνηκε ανεπαρκής (αν και αντικειμενικά δεν θα μπορούσε να είχε κάνει κάτι διαφορετικό), αλλά δικαίωσε πλήρως και το... ΠΑΣΟΚ, το οποίο τίγκα στα σκάνδαλα απλώς έθαβε τα πάντα με αποτέλεσμα όλα να δείχνουν ότι βαίνουν καλώς. Όσον αφορά το ενδεχόμενο αποτέλεσμα τώρα...
Κατ' αρχήν ο Καραμανλής ξέρει ότι είτε χάσει με 6%, είτε με 8, πρακτικά δεν έχει καμία διαφορά. Προσωπικά, επειδή θυμάμαι που επί μακρώ όσο έπεφτε η νουδού άλλο τόσο έπεφτε και το ΠΑΣΟΚ, και με δεδομένη την πρόσφατη "αξιοπιστία" και των δημοσκοπήσεων αλλά κυρίως και των ευαγών ΜΜΕ (κυρίως εντύπων) δεν το κρύβω ότι πολύ αμφιβάλλω αν όντως είναι στο 6% η διαφορά αυτήν την στιγμή. Σημειωτέον, ότι τεράστιο ρόλο παίζει και το εξής: άλλο πράγμα 6 μονάδες διαφορά με ποσοστά 20 και 26%, και άλλο πράγμα 6 μονάδες με ποσοστά 40 και 46%. Άρα, αν υποθέσουμε ότι η διαφορά είναι όντως στο 6%, γιατί να κάνει εκλογές και να τις χάσει από τον Γιωργάκη με διασυρμό; Δεν υπάρχει λογική.
Διάβαζα σήμερα εντωμεταξύ ότι έχει πάει ο Παπαθανασίου στον Αλμούνια να ζητήσει παράταση για το δημόσιο χρέος έως το 2012 .Μπίνγκο. Τα περί κανονιού που έγραφα. Αν την πάρει την παράταση, θα υπάρχει και η δυνατότητα πιο ήπιας οικονομικής πολιτικής. Αν δεν την πάρει, την κάτσαμε άσχημα τη βάρκα. Στην περίπτωση που δεν την πάρει, εκεί μάλλον θα πάμε σε εκλογές για τους λόγους που έγραφα χθες. Αν την πάρει όμως, αυτό σίγουρα θα παρουσιαστεί ως επιτυχία της κυβερνήσεως, αφού μεταξύ άλλων θα δώσει τη δυνατότητα για πιο ευέλικτους χειρισμούς σε πολλά θέματα.

Όπως και να'χει, υπάρχει και ένα ακόμη (υπο)ενδεχόμενο: την προκήρυξη εκλογών, αλλά όχι σε "προκαθορισμένη" (από τα ΜΜΕ) ημερομηνία, η οποία όμως σίγουρα δεν θα είναι μέσα στον Δεκέμβριο (ένεκα προϋπολογισμού). Κι επειδή πρέπει να αρχίσουμε να βλέπουμε και τι μας έρχεται, δεν ξέρω αν ακούσατε Παπουτσή σήμερα, ο οποίος ειρωνευόμενος τον παυλόπουλο επικαλέστηκε ως πηγή... τα ΜΜΕ σχετικά με την προκήρυξη άμεσων εκλογών. Μιλάμε ότι όχι απλώς ακονίζουν τα δόντια τους στην πρώην Χαριλάου Τρικούπη, αλλά ήδη έχουν κανονίσει και τα καθέκαστα... Ξέρετε ποια, τα θυμόμαστε όλοι...
Μια ομορφιά...

Κατά τα λοιπά, είμαστε μια ελεύθερη και δημοκρατική χώρα στην οποίαν απλώς επιβεβαιώνουμε όποτε μας ζητηθεί τις αποφάσεις άλλων...

Είχαμε και την (μακροχρόνια) ιστορία με τον

Θοδωρή Ηλιόπουλο, από την οποίαν μεταξύ άλλων εξάγονται πολύ χρήσιμα συμπεράσματα.
Κατ' αρχήν, για να το παρουσιάσουμε επίτηδες λίγο γενικά κι αόριστα, υπήρξε ένας άνθρωπος προφυλακισμένος για τα γεγονότα του Δεκεμβρίου. Ο άνθρωπος αυτός εξαρχής επέμενε ότι είναι αθώος. Θα μου πείτε βέβαια, ότι και ένοχος να ήταν, πάλι αθώος θα δήλωνε. Σωστό κι αυτό, όμως εν προκειμένω θέλω να σταθώ στο τι ισχυριζόταν. Για να δείξει λοιπόν ότι είχε δίκιο και κυρίως δεν τον άκουγε κανείς, ξεκίνησε μια απεργία πείνα επί μακρώ, η οποία έφτασε σε σημείο να του απειλεί την ίδιαν του τη ζωή (αν αληθεύουν όσα έχω διαβάσει). Τελικά ο άνθρωπος αυτός αποφυλακίσθηκε με άνωθεν παρέμβαση. Μέσες-άκρες, αυτή είναι η ιστορία, την έχουμε δει όλοι λιγότερο ή περισσότερο.

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν όμως είναι τα εξής:
Πρώτον, η προφυλάκιση σε αυτήν τη χώρα διαρκεί τουλάχιστον οκτώ μήνες. Για όσους δεν το καταλάβατε, προφυλάκιση σημαίνει σε χώνω μέσα άνευ δίκης.
Δεύτερον, οκτώ μήνες φυλακή τουλάχιστον (διότι θα συνεχιζόταν αν δεν μεσολαβούσε η εντολή αποφυλάκισης) με τη Δικαιοσύνη να στηρίζεται διαχρονικά στο αυταπόδεικτο τεκμήριο αθωότητος κάθε ανθρώπου μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου, και ουχί στο αντίθετο.
Τρίτον, ανεξαρτήτως αν έκανε ή δεν έκανε όσα ισχυρίζονται οι κατήγοροι του εν λόγω ανθρώπου, για την προφυλάκιση ισχύει προφανώς το "όλοι οι καλοί χωράνε". Αρκεί απλώς να σε συλλάβουν, ακόμη κι αν πήγαινες για τσιγάρα που λέει ο λόγος.
Και τέταρτον και σημαντικότερον, άμεσα συσχετιζόμενο με όλα τα υπόλοιπα, καταλάβαμε επακριβώς στην πράξη τις προ μηνών δηλώσεις του αγαπημένου μου κυρίου Δένδια περί "μέσου ηλιθίου", αναφερόμενος στους δικαστές που ξέρουν ποιος είναι ένοχος και ποιος όχι. Τα είχαμε γράψει από τότε κιόλας, ότι πρώτα θα σε συλλαμβάνουν, πρώτα θα τραβάς τον σταυρό του μαρτυρίου, πρώτα θα διαπομπεύεσαι κοινωνικά και μετά από μερικά χρόνια (σ.σ. αν δεν έχεις πεθάνει από καμιά απεργία πείνας πρώτα) και πιθανώς μερικές αναβολές, θα αθωωθείς. Ιδιοφυές, τολμώ να πω...

Προσωπικά δεν ξέρω τι ρόλο βαράει ο συγκεκριμένος άνθρωπος. Δεν με νοιάζει αν είναι αναρχικός, αριστερός, δεξιός, πασόκος κλπ. Με νοιάζει το γεγονός ότι κάποιοι ξέχασαν πως είναι άνθρωπος. Έχω εκφράσει ιδιαίτερα γλαφυρά τις απόψεις μου περί των γεγονότων του Δεκέμβρη, με τα οποία ήμουν σφόδρα αντίθετος και δεν βρήκα την παραμικρή δικαιολογία. Ακόμη κι αν ο Ηλιόπουλος λοιπόν έκανε όσα του καταλογίζουν, η αντιμετώπιση που έτυχε ήταν άκρως απάνθρωπη και απαράδεκτη. Διότι όλα αυτά πηγάζουν από την καταστρατήγηση του τεκμηρίου αθωώτητος. Το αν έκανε ή δεν έκανε κάτι, αυτό σαφώς και είναι δουλειά της Δικαιοσύνης να το κρίνει όταν θα έρθει αυτή η ώρα. Για ποιον λόγο μέχρι τότε όμως να συμβαίνουν όλα αυτά;

Ώρες, ώρες πραγματικά αναρωτιέμαι σε τι χώρα ζούμε...

Μερικά αθλητικά (πως το παθα...)

Κατ' αρχήν τα συμπτώματα... χολέρας έκαναν την πρώτη εμφάνισή τους στον επαναληπτικό με τους Σέριφ οφ Νότιγχαμ, μια ομάδα που όσοι ασχολούμεθα σίγουρα θυμόμαστε τις νικολακοπούλειες προσπάθειες να πειστούμε για το πόσο καλή και επικίνδυνη ομάς ήτο (για το Δ' Τοπικό Αθηνών και περιχώρων, ίσως). Και δυστυχώς κατά πως όλα δείχνουν, φέτος θα λουστούμε όσα χλευάζουμε εδώ και χρόνια. Άμυνα, άμυνα και ξανά μανά άμυνα και άγιος ο θεός ταυτόχρονα. Το χειρότερο είναι το άλλο όμως: ο Κετσπάγια πολύ νωρίς έχει αρχίσει είτε να χάνει, είτε να καίει παίκτες: Γκαλέττι και Ντιόγκο μεταξύ άλλων στην πρώτη κατηγορία, Κυριάκος Παπαδόπουλος στην δεύτερη, για τον οποίον δεν δύναμαι να καταλάβω γιατί διάολο τον βάζει αμυντικό χαφ από την στιγμή που το παλικαράκι δεν έχει την παραμικρή επαφή με τη συγκεκριμένη θέση. Σημειωτέον, άρχισε τις πρώτες μουρμούρες ο Ντουντού, ότι έχει αρχίσει και τα παίζει από το πολύ τρέξιμο, ενώ από τους πιτσιρικάδες που υποτίθεται (έτσι ισχυρίζονται οι... γνωστοί κύκλοι) ότι παίζουν, ακόμη ψάχνω να βρω Γιάννη Παπαδόπουλο και Σοϊλέδη ιδίως που στα φιλικά προετοιμασίας πήραν (ορθότατα και επιτέλους) πολύ χρόνο συμμετοχής. Διότι πέραν του μικρού Κυριάκου, και αυτού σε λάθος θέση, άλλον πιτσιρικά δεν ενθυμούμαι. Για τον Μαρέσκα επειδή πολλά ακούγονται, θέλω να πω το εξής: το ότι ο Μαρέσκα δεν είναι Κάρλστρομ είναι γεγονός. Το ότι έχει να παίξει σοβαρή μπάλα ένα χρόνο τουλάχιστον, το ξέραμε επίσης. Ο Ιταλός είναι άλλη κλάση όμως και λογικά θα ανέβει και μάλλον πολύ. Μέχρι τότε όλα όσα γράφονται κι ακούγονται, είτε περί παλτού, είτε περί εμφανίσεων ολκής είναι απλώς για την λαϊκή κατανάλωση.
Ααα, έχουμε και τσουλού: πολύ φοβάμαι ότι θα ζήσουμε δραματικές στιγμές φέτος -εξάλλου μην ξεχνάμε ότι ο στόχος επετεύχθη, μπήκαμε στους ομίλους. Για έναν παράδοξο λόγο που δεν κατανοώ, η κλήρωση έχει χαρακτηρισθεί... καλή. Μάλιστα: η Άρσεναλ που έχει μια τάση να τα πετάει πέντε-πέντε, η Αλκμάαρ που μπορεί να μην έχει Φαν Γκάαλ αλλά σίγουρα δεν έχει χάσει την κεκτημένη ταχύτητα επί Φανμ Γκάαλ και η δίς πρωταθλήτρια Βελγίου τα τελευταία ισάριθμα χρόνια Σταντάρ χαρακτηρίζονται ως βατή κλήρωση. Εγώ την χαρακτηρίζω λίαν ύπουλη, και φοβάμαι ότι θα πέσει και πούλος κιόλας, κυριότερα λόγω του εμετικού συστήματος που ακολουθεί ο Κετσπάγια μέχρι τώρα (ενδεικτικά να αναφέρω ότι στον επαναληπτικό με τους Σερίφηδες, όταν δεν γαμωσταύριζα, ξέρναγα) ο οποίος (Κετσπάγια) έχει την εντύπωση ότι ο Ολυμπιακός είναι Ανόρθωση (και πολύ φοβάμαι ότι έτσι όπως πάει θα τον κάνει Ανόρθωση στο τέλος). Χίλιες φορές θα προτιμούσα έναν πιο δύσκολο όμιλο που να κρατάει σε εγρήγορση την ομάδα, παρά έναν όμιλο που παρέχει (σε κάποιους) την ασφάλεια του.. περάσαμε (πριν ακόμη ξεκινήσει η διοργάνωση κιόλας).
Έχει αρχίσει να μας κάνει νερά ο Τιμούρ, κι ακόμη καλά-καλά δεν έχουμε ξεκινήσει. Και μην ακούσω τις παπαριές ότι ακόμη είναι νωρίς και η ομάδα δεν έχει μονταριστεί διότι το να παίζεις με 4-5-1 και να φτάνεις στο σημείο να αντικαθιστάς Γκαλέττι με Γκαλίτσιο (έλεοςςςςςς) δεν έχει να κάνει με μοντάρισμα αλλά με αρρωστημένη αμυντική νοοτροπία. Και το γεγονός ότι σε 5 επίσημα παιχνίδια έχουμε μόνο νίκες με μηδέν παθητικό, προσωπικά το ακούω βερεσέ. Με τη μια σοβαρή ομάδα που παίξαμε μετρήσαμε τρία. Επίσης διαβάζω από τους γνωστούς-αγνώστους "αντικειμενικούς" ότι η ομάδα έμεινε γυμνή φέτος. Πράγματι: μόλις 29 ποδοσφαιριστές έχει. Τελικώς άργησα αλλά κατάλαβα πως όταν λέγανε για 2 ισάξιες ενδεκάδες εννοούσαν πέραν της βασικής, όχι με την βασική. Στη θεωρία τουλάχιστον, η ομάδα μόνο στο αριστερό χαφ-εξτρέμ δεν έκανε την σωστή κίνηση, όπου προσωπικά μεταξύ Λεονάρντο και Σοϊλέδη προτιμώ τον δεύτερο. Τέλος πάντων, θα δείξει. Α, και κάτι ακόμη: χάρηκε ο κύριος Θεοδωρίδης (διάβασα) για τις αποδοκιμασίες στο ματς με τους ανύπαρκτους, επειδή έδειξαν ότι ο κόσμος έχει απαιτήσεις από την ομάδα. Πράγματί έχουμε πολλές απαιτήσεις από τον θρύλο, πάντοτε. Αυτό που δεν κατάλαβε ο κύρ-Σάββας όμως ήταν το πόσες γιούχες αναλογούσαν και στον ίδιον, ως προεξέχον μέλος της διοικήσεως γαρ...

Πάμε στον βάζελο τώρα: έβαλε ο θεός το χέρι του και αποκλείστηκε με τέτοιον τρόπο ώστε να μείνει ο Τεν Κάτε (δόξα τω θεώ). Αναφορικά με την κλήρωσή του, σαν πολύ βιάζονται να θεωρήσουν κι αυτοί ότι πέρασαν. Μάλλον τους έχει δημιουργήσει μια παράλογη ευφορία η τριάρα μετά μετριοτάτης εμφανίσεως εις βάρος του Εργοτέλη. Ως έχουμε ξαναπεί, θα γελάσουμε. Εντωμεταξύ με συναρπάζει η παραγωγική δεινότις του Σισέ: μπορεί μέχρι στιγμής να τον κλαιν και οι ρέγγες, όμως στα οικογενειακά διπλά σπέρνει τον τρόμο. :)
Τουλάχιστον να λένε πάλι καλά που πήρανε τον Λέτο, να ξεχαρμανιάσουνε και λίγο μετά από πάμπολλα χρόνια.

Και η σατανική σύμπτωσις: πέρσυ τέτοιες μέρες γνωστή "αντικειμενική" εφημερίς είχε ως πρωτοσέλιδο "Κοίτα πως τον κατάντησες", με μόστρα τον Κόκκαλη. Στα τελειώματα, μετά τον τελικό με την ΑΕΚ εκθείαζε την υπερομαδάρα. Σήμερα, πάλι με μόστρα τον Κόκκαλη, γράφει ότι "Τον άφησε γυμνό" (τον Ολυμπιακό). Ε, κατά τα τέλη Μαϊου φαντάζεστε πάλι πρωτροσέλιδο. Πραγματικά απορώ πως πάει κόσμος και αγοράζει έτσι αβίαστα τη φυλλάδα (βέβαια θα μου πεις, η μόνη είναι; Σωστό κι αυτό...)

Πάρτε σόδες από τώρα. Θα τις χρειαστεί πολύς κόσμος φέτος...