Ο βιασμός του Επίκουρου (ένα ιστορικό δράμα)

UPDATE: Το παρόν σενδόνι διαβάζεται μόνο μαζί με το δεύτερο μέρος. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων. Τέλος UPDATE.

Έχουμε και λέμε.
Αυτήν εδώ την ανάρτηση την είχα προγραμματισμένη εδώ και πολύ καιρό να την κάνω αλλά λίγο από 'δώ, λίγο από 'κεί, την είχα αμελήσει εντελώς. Πλέον όμως επειδή το πράγμα έχει παραπάει ήταν αδύνατον να συγκρατηθώ. Ας τα πάρουμε όμως όλα από την αρχή.

Όταν διαβάζεις βιβλία (και εννοώ κυριολεκτικά το ρήμα "διαβάζω") μπορείς σχετικά εύκολα να καταλάβεις αν κάποιος διαβάζει βιβλία ή απλώς τα ξεφυλλίζει ή ακόμη χειρότερα δεν ξέρει καν πως είναι ένα βιβλίο. Αυτή είναι μία διαφορά που ένας αμαθής ή ημιμαθής αδυνατεί να κατανοήσει: πολύ απλά δεν μπορεί να καταλάβει πως σκέπτεται κάποιος που διαβάζει βιβλία, διότι απλούστατα δεν ξέρει πως είναι το να διαβάζεις πραγματικά ένα βιβλίο, πως νοιώθεις στην αφή καθώς χαϊδεύεις το χαρτί, πως ακούγονται οι σελίδες όταν τις γυρνάς. Είναι ολόκληρη μυσταγωγία. Όπως είχε πει και ένας καλός μου (φ)ίλος κάποτε, είναι σχεδόν σαν σεξ. Αλλά μην ξεφεύγουμε.

Τα όσα θα ακολουθήσουν, λοιπόν, και τα οποία συγκροτούν ένα εξαιρετικά επιθετικό κείμενο αναφέρονται όχι σε αυτούς που διαβάζουν (και όπως τα λάθη είναι ανθρώπινα, έτσι μπορεί να την πατήσουν και αυτοί όπως την έχουμε πατήσει όλοι μας), όχι σε αυτούς που καλόπιστα εμπιστεύθηκαν την κρίση κάποιου άλλου, αλλά σε αυτούς που παριστάνουν τους διαβασμένους και που δεν έχουν ανοίξει ποτέ τους έστω και ένα βιβλίο. Κοινώς, σε όσους θεωρούν ότι η Ημιμάθεια και η Αμάθεια είναι περιοχές της Ημαθίας (ατάκα Αρκά αυτή).

Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι είναι προφανές ότι διαβάζουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να την πατήσουν. Ας πάρουμε για παράδειγμα την κολοσσιαία φράση "διαφωνώ με αυτό που λες αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες". Πρόκειται για μία φράση από τις αγαπημένες μου, η οποία αποδίδεται στον Βολταίρο. Για την ακρίβεια, κάπου το είχα διαβάσει, μου άρεσε, το σημείωσα και το κράτησα στο μυαλό μου και πλέον έχουν παρέλθει τόσα χρόνια που δεν θυμάμαι καν που το είχα διαβάσει. Κάποια στιγμή διάβασα κάπου (δεν θυμάμαι που αλλά θυμάμαι ότι ήταν έγκυρος αυτός που το μνημόνευε) ότι η φράση αυτή ίσως να μην ειπώθηκε ποτέ από τον Βολταίρο, παρά απλώς του αποδίδεται. Κάποια στιγμή και με αυτήν την αφορμή είχα ψάξει σε κάποια εύκαιρα συγγράματα του Βολταίρου αλλά όταν δεν τα ψάχνεις όλα παίζεις απλώς με τις πιθανότητες. Σε κάθε περίπτωση ακόμη, δηλαδή, και σε αυτήν που η φράση τωόντι δεν ειπώθηκε από τον Βολταίρο αλλά κάποιον άλλον, πρόκειται για μία φράση ποιητική, που αντιπροσωπεύει ένα πολύ σημαντικό Ιδανικό: την Ελευθερία του Λόγου. Όταν σκέπτεσαι τι μεγαλείο και πόσο νόημα εμπεριέχει αυτή η μικρούλα φράση ανατριχιάζεις ολόκληρος. Άρα σε μια τέτοια περίπτωση, έχει όντως νόημα να σε ενδιαφέρει αν όντως ειπώθηκε από τον Βολταίρο; Εξάλλου, και από ανώνυμο να ειπώθηκε δεν την έχουμε στο μυαλό μας; Δεν την επαναλαμβάνουμε; Δεν την πιστεύουμε; Ναι, έτσι είναι. Το αν την είπε ο Βολταίρος απλώς είναι το κερασάκι στην τούρτα, απλώς θα είναι σε μια τέτοια περίπτωση μία ακόμη σπουδαία φράση ενός σπουδαίου οραματιστή, ενός γιγαντιαίου πνεύματος. Στην χειρότερη περίπτωση δυστυχώς δεν θα μάθουμε ποτέ το πραγματικό όνομα του εμπνευστή αυτής της τόσο όμορφης και περιεκτικής φράσεως. Από όλο αυτό όμως προκύπτει αβίαστα το εξής: η φράση αυτή ειπώθηκε και αφορά κάτι το ανώτερο, κάτι το αξιέπαινο, κάτι το τεράστιο.

Αυτό, λοιπόν, που δεν μπορώ να καταλάβω είναι το που κολλάει αυτός ο συστηματικός βιασμός του Επίκουρου από τον κάθε άσχετο που μέσα από τα μπουρδολογήματα άσχετων νομίζει κιόλας ότι τον έχει διαβάσει, ενώ στην πραγματικότητα απλώς γίνεται αστείος στα μάτια ενός ανθρώπου που όντως έχει διαβάσει -και σχεδόν σπουδάσει τολμώ να πω- τον Επίκουρο. Όπως η αφεντομουτσουνάρα μου, μιας και ο Επίκουρος είναι μετά τον Ηράκλειτο και τον Πλάτωνα ο αγαπημένος μου αρχαίος φιλόσοφος με αποτέλεσμα όταν βλέπω κάτι που βαράει στον γάμο του καραγκιόζη χτυπάνε καμπανάκια αμέσως, σε σημείο να μου γυρνάνε και τα μάτια ανάποδα ενώ ταυτόχρονα μου ανεβαίνει και η πίεση σε δυσθεώρητα ύψη.

Είμαι βέβαιος ότι πάρα πολλοί γνωρίζετε τον περιβόητο γρίφο του Επίκουρου (riddle of Epicurus), σύμφωνα με τον οποίον: "

Θέλει ο Θεός να εμποδίσει το κακό αλλά δεν είναι ικανός; Τότε δεν είναι παντοδύναμος.

Μπορεί αλλά δε θέλει; Τότε δεν είναι πανάγαθος

Και θέλει και μπορεί; Τότε γιατί υπάρχει το κακό;

Δεν θέλει ούτε μπορεί; Τότε γιατί να τον αποκαλούμε Θεό;

Μάλιστα (προφανώς από κάποιο ντοκυμανταίρ του BBC παρακαλώ) επιστρατεύθηκε μέχρι και ο... Βασιλιάς Θέοντεν:



Ας περάσουμε αμέσως στο βαρύ "πράμα" για να μην σας κρατάω σε αγωνία: για έναν άνθρωπο που έχει διαβάσει καλά τον Επίκουρο γίνεται μεμιάς ορατό ότι η φράση αυτή δεν είναι επικούρεια, διότι απλούστατα δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τα όσα πρέσβευε ο Επίκουρος, ο οποίος είναι πασίγνωστο ότι όχι μόνο πίστευε στους θεούς αλλά ήταν και ευσεβής και ηθικός.

(ΚΔ1) Τὸ μακάριον καὶ ἄφθαρτον οὔτε αὐτὸ πράγματα ἔχει οὔτε ἄλλῳ παρέχει· ὥστε οὔτε ὀργαῖς οὔτε χάρισι συνέχεται· ἐν ἀσθενεῖ γὰρ πᾶν τὸ τοιοῦτον.

Προς Μενοικέα [123] Ἃ δέ σοι συνεχῶς παρήγγελλον͵ ταῦτα καὶ πρᾶττε καὶ μελέτα͵ στοιχεῖα τοῦ καλῶς ζῆν ταῦτ΄ εἶναι διαλαμβάνων. Πρῶτον μὲν τὸν θεὸν ζῷον ἄφθαρτον καὶ μακάριον νομίζων͵ ὡς ἡ κοινὴ τοῦ θεοῦ νόησις ὑπεγράφη͵ μηθὲν μήτε τῆς ἀφθαρσίας ἀλλότριον μήτε τῆς μακαριότητος ἀνοίκειον αὐτῷ πρόσαπτε· πᾶν δὲ τὸ φυλάττειν αὐτοῦ δυνάμενον τὴν μετὰ ἀφθαρσίας μακαριότητα περὶ αὐτὸν δόξαζε. θεοὶ μὲν γὰρ εἰσίν· ἐναργὴς γὰρ αὐτῶν ἐστιν ἡ γνῶσις· οἵους δ΄ αὐτοὺς οἱ πολλοὶ νομίζουσιν͵ οὐκ εἰσίν· οὐ γὰρ φυλάττουσιν αὐτοὺς οἵους νομίζουσιν. ἀσεβὴς δὲ οὐχ ὁ τοὺς τῶν πολλῶν θεοὺς ἀναιρῶν͵ [124] ἀλλ΄ ὁ τὰς τῶν πολλῶν δόξας θεοῖς προσάπτων. οὐ γὰρ προ λήψεις εἰσὶν ἀλλ΄ ὑπολήψεις ψευδεῖς αἱ τῶν πολλῶν ὑπὲρ θεῶν ἀποφάσεις. ἔνθεν αἱ μέγισται βλάβαι αἴτιαι τοῖς κακοῖς ἐκ θεῶν ἐπάγονται καὶ ὠφέλειαι.

(ε, μιας και λέμε για ψάξιμο, μην περιμένετε την μετάφραση. Ψάχτε το εσείς που ήδη έχετε βγει από τα ρούχα σας)

Άθεο τον αποκάλεσαν ηθελημένα οι χριστιανοί απολογήτες αιώνες μετά. Ο λόγος γι'αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Πολύς κόσμος στέκεται στην ταμπέλα του αθέου και καταλαβαίνει ότι ο λόγος ήταν η διδασκαλία του που προφανώς ερχόταν σε σύγκρουση με την χριστιανική διδασκαλία. Φυσικά, επειδή ουδείς εξ αυτών μπαίνει στον κόπο να διαβάσει τα αντίστοιχα βιβλία, μένει στον αρκούντως απλό συνειρμό ότι "για να τον έλεγαν άθεο οι χριστιανοί έτσι πρέπει να ήταν άρα είχαν δίκιο άρα ήταν έτσι διότι αν δεν ήταν δεν θα τον έλεγαν άθεο" με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια ιδιαίτερα στρεβλή εικόνα. Η αλήθεια είναι ότι ο Επίκουρος είχε κάποια (κατά τους ιδίους) μειονεκτήματα που εκμεταλλεύθηκαν οι τότε χριστιανοί και τα οποία κατά την άποψή μου συνοψίζονται ως εξής: πρώτον, ότι το έργο του ήταν εξαιρετικά προσιτό ακόμη και στον μέσο νου (αυτό βέβαια το νόμιζαν διότι απλούστατα δεν είχαν γνωρίσει νεο'Ελληνες ώστε να καθησυχάσουν αμέσως), εν αντιθέσει ας πούμε με το πλατωνικό Έργο ή το αντίστοιχο του Ηρακλείτου και γενικώς των προσωκρατικών που είχαν πολύ πιο πολύπλοκη σκέψη και δομή. Δεν είναι τυχαίο, ας πούμε, ότι τον Πλάτωνα που είχε μεγαλύτερο βαθμό πολυπλοκότητας και ως εκ τούτου δεν τον κατανοούσε πολύς κόσμος, επιχείρησαν να τον οικειοποιηθούν και να τον παρουσιάσουν έως και προ Χριστού χριστιανό (γελάς και μόνο που το σκέφτεσαι!) ακριβώς επειδή ελάχιστοι θα καταλάβαιναν τη διαφορά.
Δεύτερον, ο Επίκουρος δεν είχε ιδιαίτερα μεγάλο έργο, με αποτέλεσμα να υπήρχε ευελιξία στην χάλκευσή του, καλή ώρα όπως το παράδειγμα που εξετάζουμε με τον περιβόητο "γρίφο", όπου μία απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο θα σας πείσει ότι υπάρχει κόσμος (ιδίως από τους απολίτιστοι ξένοι, ενδεικτικό παράδειγμα εδώ) που ακριβώς επειδή δεν βρίσκει πηγές, διερωτάται αν όντως ο Επίκουρος τα είχε πει αυτά. Για να το κατανοήσετε καλύτερα, θα σας αναφέρω τον Αριστοτέλη, ο οποίος (για έναν μεταγενέστερο παρατηρητή) αν και πρακτικά δεν είχε τις τεράστιες διαφορές από τον επικούρειο τρόπο σκέψης, δεν επιχειρήθηκε να κατακρεουργηθεί ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστιο πλήθος σωσμένων έργων του που καθιστούσε ένα τέτοιο εγχείρημα άκρως επικίνδυνο.
Τρίτον, και κυριότερον, ο Επίκουρος ήταν θιασώτης ενός λιτού και απέριττου τρόπου ζωής, ο οποίος ερχόταν σε άμεσο συναγωνισμό με τον αντίστοιχο χριστιανικό. Μόνο που υπήρχε μια τεράστια διαφορά: οι χριστιανοί διέδιδαν έναν τέτοιον τρόπο ζωής ακριβώς επειδή το κυρίως κοινό που τους ενδιέφερε ήταν άνθρωποι φτωχοί και αγράμματοι (όπως άλλωστε μας επιβεβαιώνει ο Ωριγένης στην Απολογία του κατά του Αληθούς Λόγου του Κέλσου) και ως εκ τούτου τους δικαιολογούσε το ότι στη νέα θρησκεία (του χριστιανισμού) ήταν φυσιολογικό όλοι να ζουν έτσι. Από την άλλη μεριά ο Επίκουρος πρέσβευε έναν τέτοιον τρόπο ζωής από πεποίθηση και μόνο, από φιλοσοφική θέαση της ζωής. Δεν τον ενδιέφερε τι ήσουν και ποιος ήσουν, απλώς σου εξηγούσε πως ήταν καλύτερο για 'σένα να ζεις. Και αυτό ήταν άμεσος ανταγωνισμός. Ήταν προφανές ότι η διδασκαλία του Επίκουρου ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη και επιζήμια. Γι'αυτό και έπρεπε να στιγματιστεί και έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος ιδιαίτερα εκφοβιστικός, που θα τάραζε τα νερά.

Έτσι, λες και ήταν ο μόνος που διεκήρυττε κάτι τέτοιο, άρχισε να διαδίδεται ότι πρέσβευε πως τους θεούς δεν υπάρχει κανένας λόγος να τους φοβάσαι και αυτό ήταν βλασφημία και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο, άρα εντελώς "επαγωγικά" προέκυπτε το συμπέρασμα ότι ο Επίκουρος ήταν άθεος. Με απλές διαδικασίες, εύκολα και πρακτικά. Και για να αποδειχθεί ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας είχαν όντως δίκιο, μετά από αρκετούς αιώνες οι διάφοροι διάσπαρτοι αφορισμοί συσσωρεύθηκαν στα επτά αναθέματα της Κυριακής της Ορθοδοξίας όπως έχουμε προ πολλών ετών σχολιάσει και στα οποία οι Έλληνες και ιδίως οι αρχαίοι τρώνε συλλήβδην κατάρες. Όμως ας επιστρέψουμε στον Επίκουρο και την περιβόητη ρήση του διότι πλέον μπαίνουμε στη φάση να αποδείξουμε το τεράστιο μέγεθος της κατάντιας που υπάρχει γύρω μας.

Ας δούμε, λοιπόν, πόθεν προέκυψε αυτή η φράση που αποδίδεται στον Επίκουρο.

Τον τρίτο αιώνα μΧ δηλαδή μόλις 6 αιώνες μετά τον Επίκουρο έζησε ένας χριστιανός απολογητής ονόματι Λακτάντιος (Lucius Caelius [ή Caecilius] Firmianus Lactantius), για τον οποίον λένε κάποιοι ότι είχε εξαιρετική ρητορική ικανότητα και γι'αυτόν τον λόγο είχε γίνει απολογητής του Χριστιανισμού. Στο έργο του "De Ira Dei (Στην Οργή του Θεού)" και δίχως να αναφέρει κάποια πηγή, θέτει για πρώτη φορά το περιβόητο πλέον ζήτημα του Επικουρου, αλλά με μία μικρή διαφοροποίηση:

Θέλει ο Θεός να εμποδίσει το κακό αλλά δεν είναι ικανός; Τότε δεν είναι παντοδύναμος.

Μπορεί αλλά δε θέλει; Τότε δεν είναι πανάγαθος

Και θέλει και μπορεί; Τότε γιατί υπάρχει το κακό;

Η πρώτη απορία που έρχεται στο μυαλό κάποιου που έχει ασχοληθεί με χριστιανούς απολογητές είναι το γιατί δεν αναφέρεται πουθενά πηγή; Είναι γνωστό άλλωστε το πώς εφεύρισκαν αποδεικτικά στοιχεία οι απολογητές όταν είχαν κάποιον λόγο, άρα μήπως κι εδώ έχουμε μια αντίστοιχη περίπτωση όπου έπρεπε να εφευρεθεί κάτι εξόχως μεμπτό τε και σοβαρότατο το οποίο εν συνεχεία να δύναται όπως ανασκευαστεί; Και είναι προφανές ότι σε τέτοια περίπτωση έχουμε πέσει, άρα εδώ δεν έχουμε απλώς να κάνουμε με κάποιον που είχε έντονη ρητορική δεινότητα αλλά μάλλον περίσσεια ταλέντου στην παραχάραξη και την χάλκευση των στοιχείων. Ψάχνοντας λίγο περισσότερο το θέμα θα διαπιστώσουμε ότι λίαν συμπτωματικώς τε και όλως τυχαίως, το De Ira Dei πραγματεύεται ως επί τω πλείστο εκείνους (δηλαδή τους Επικούρειους συν τους παρελκόμενους) που πίστευαν ότι τον θεό δεν πρέπει να τον φοβάσαι. Και επειδή αυτή ήταν υπαρκτό τμήμα της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας, έπρεπε να αποδομηθεί. Ακριβώς από αυτό το σημείο προέκυψε και η ανάγκη να παρουσιαστούν άλλα πράγματα που δεν ίσχυαν ως ισχύοντα ώστε στην συνέχεια να είναι εύκολο να καταρριφθούν πλήρως αποδεικνύοντας την υπεροχή της χριστιανικής διδασκαλία.

Το επόμενο που παρατηρούμε είναι ότι η συγγραφή του εν λόγω Έργου εικάζεται ότι έγινε το 313, που συμπτωματικά ή όχι συμπίπτει με τη χρονιά υπογραφής του Διατάγματος των Μεδιολάνων, σύμφωνα με το οποίο αναγνωρίστηκε ο Χριστιανισμός ως επίσημη θρησκεία. Εδώ λοιπόν ίσως να μπορούμε να κάνουμε μια υπόθεση που να μην είναι και εντελώς αυθαίρετη: από την στιγμή που πλέον η θρησκεία βρισκόταν υπό την σκεπή του Αυτοκράτορα, υπήρχε η δυνατότητα να κατασκευαστεί (δίχως φόβο αυτήν τη φορά) το θεωρητικό υπόβαθρο στην πλήρη του έκταση, το οποίο περνούσε μέσα από την καταστροφή της φιλοσοφίας (των υπολοίπων). Όπως και να'χει, αυτό πιο πολύ το αναφέρω σε πρώτη φάση για λόγους αρχείου μιας και έχει ενδιαφέρον, μιας και όσοι έχετε ασχοληθεί με την πορεία του χριστιανισμού και κυρίως από τα τότε (καίρια) κείμενα είναι προφανές ότι για τουλάχιστον 3-4 αιώνες ο χριστιανισμός μεταβαλλόταν σαν χαμαιλέοντας προκειμένου να παρουσιάζει ολοένα και καλύτερη προοπτική. Αλλά ας μην ξεφεύγουμε.

Σε αυτό το σημείο αναφύεται ένα δεύτερο ερώτημα, πολύ πιο σημαντικό: που πήγε η τέταρτη υπόθεση-ερώτηση; Εδώ το πράγμα γίνεται πολύ ενδιαφέρον.

Από τον Λακτάντιο και τον 3/4ο αιώνα μΧ οπότε και οι "ερωτήσεις" του Επίκουρου μάλλον δεν ξαναεμφανίζονται, φτάνουμε στον Πιερ Μπελ (Pierre Bayle) και τον 17ο αιώνα δηλαδή 14 αιώνες μετά, ο οποίος στο έργο του "Dictionnaire Historique et Critique" επαναφέρει (ή μάλλον πιο σωστά, νεκρανασταίνει) την εν λόγω "ρήση" του Επίκουρου που είχε ανακαλύψει ο Λακτάντιος. Από τον Μπελ παίρνει τη ρήση και ο Ντέιβιντ Χιουμ (David Hume), ο Σκωτσέζος φιλόσοφος του 18ου αιώνα δηλαδή σχεδόν έναν αιώνα μετά, και βασικά μέσω του οποίου έγινε πιο γνωστή ως ρήση του Επίκουρου, παρόλο που αυτή είναι κομμάτι σε έναν διάλογο και τίποτε περισσότερο.

Το θέμα, εδώ, που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι ότι από τον Λακτάντιο έως τον Χιουμ, οι υποθέσεις-ερωτήσεις είναι τρεις! Στις μέρες μας όμως η.. πνευματική ελίτ παρουσιάζει (όπως φαίνεται και από το βίδεον) τέσσερεις! Άρα πρέπει να προβληματιστούμε πότε διάολο προστέθηκε η τέταρτη ερώτηση "Εάν δεν μπορεί ή δεν θέλει, τότε γιατί να τον λέμε θεό";!

Πριν προχωρήσουμε έχει μεγάλη αξία να παρατηρήσουμε κάτι ακόμη, που εκτιμώ ότι συνηγορεί στην απόδειξη πως το αρχικό ερώτημα όντως ήταν δημιούργημα του Λακτάντιου και όχι υπαρκτή φιλοσοφία του Επίκουρου. Ψάχνοντας ανάμεσα στους χριστιανούς απολογητές βρίσκουμε μεταξύ άλλων και συχνές αναφορές τόσο στον Επίκουρο όσο και στον Πλάτωνα (και αντίστοιχα στους οπαδούς τους, οι οποίοι στα χρόνια της λαίλαπας είχαν συσπειρωθεί υπό τον όρο νεοπλατωνικοί προκειμένου να αντιμετωπίσουν το επερχόμενο χριστιανικό Σκότος): στις Πράξεις Αποστόλων ας πούμε, στον Επίσκοπο Αντιοχείας Θεόφιλο και την επιστολή του Προς Αυτόλυκον, στην Απολογία (Προτρεπτικόν προς Έλληνας) του Ιουστίνου, του Κλήμεντος του Αλεξανδρέως στους Στρωματείς κ.α., προξενεί τουλάχιστον μεγάλο ενδιαφέρον το γιατί δεν υπάρχει κανένας απολύτως σχολιασμός από κανέναν πάνω σε μια τόσο "προσιτή τροφή" ωσάν αυτή που "ανακάλυψε" ο Λακτάντιος. Κοινώς, μόνο ο Λακτάντιος σχολιάζει τον Επίκουρο καθ'αυτόν τον τρόπο και μάλιστα εκ του μη όντως. Αυτό αν μη τι άλλο είναι κάτι που δεν πρέπει να προσπεράσουμε ακριβώς επειδή είναι πασίγνωστο ότι κάτι τέτοια δεν τα προσπερνούσαν ποτέ ούτε οι χριστιανοί απολογητές, πόσω δε μάλλον όταν ο Λακτάντιος είναι μεταγενέστερος από αυτούς που προαναφέραμε και προφανώς πρέπει να υποθέσουμε ότι είχε ανακαλύψει κάτι που διέφυγε από όλους τους υπολοίπους! Μήπως κάτι δεν πάει καλά;

Να επιστρέψουμε όμως σε πιο κοντινούς χρόνους αφού θυμηθούμε ότι είχαμε μείνει στην απορία, πως προέκυψε η τέταρτη ερώτηση-υπόθεση-σχεδόν απόδειξη. Μόλις το 1992 δηλαδή 24 αιώνες μετά τον Επίκουρο, κάποιος τύπος ονόματι Charles Bufe τον οποίον ομολογώ ότι δεν γνωρίζω αλλά ο ίδιος αυτοπαρουσιάζεται ως αναρχικός (ήτοι τραβήχτε και το καζανάκι βγαίνοντας), κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο "The Heretic's Handbook of Quotations: Cutting Comments on Burning Issues". Δεν το έχω διαβάσει το εν λόγω βιβλίο διότι η αλήθεια είναι ότι έχω κόψει τα σκουπίδια προ πολλών ετών, αλλά από μια μίνι-έρευνα που έκανα διαπίστωσα ότι δεν πρόκειται για κάτι πραγματικά σοβαρό, πλην όμως μας ενδιαφέρει άμεσα και θα εξηγήσω το γιατί ευθύς αμέσως: το παλουκάρι αυτό έχει φτιάξει ένα βιβλίο με ρήσεις διασήμων ανθρώπων και τις έχει κατηγοριοποιήσει, όπως φαίνεται και από τον κατάλογο περιεχομένων του βιβλίου του. Από το δείγμα που βρήκα συνειδητοποίησα ότι ο τύπος αυτός είναι δηλαδή παριστάνει τον πολυμαθέστατο: στο βιβλίο του έχει ρήσεις από όλο το εύρος των σκέψεων: Λάο Τσε, Τάκιτος, Τ. Τζέφερσον, Σαίξπηρ, Λένιν, Κάντ, Θουκυδίδης, Τσόμσκι, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, Βολταίρος, Όσκαρ Ουάιλντ και αμέτρητοι άλλοι που κάποτε είπαν κάτι που εντυπωσίασε τον εν λόγω τύπο, κάτι που οφείλω να ομολογήσω ότι νόμιζα μέχρι σήμερα ότι μόνο ο Πάσχος είχε κάνει. Προσπερνώντας αυτήν την ιδιάζουσα λεπτομέρεια, διαπιστώνουμε ότι αρκετά πράγματα που τον εντυπωσίασαν είπε και ο Χίτλερ και ένα ενδιαφέρον ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι το πω στις ίδιες σελίδες μπορούν να μπούν ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και ο Χίτλερ ας πούμε...

Δυστυχώς (ή μάλλον ευτυχώς) το βιβλίο αυτό δεν το έχω διαβάσει. Απ'όσο έψαξα όμως και από τα ελάχιστα που μπόρεσα να βρω, είναι η μοναδική πηγή στην οποίαν "επιστρέφει" τη τετραπλή πλέον ερώτηση του Επίκουρου. Άρα ελλείψει άλλης πηγής παίζει πολύ το σενάριο να ισχύει όντως. Η μεγαλύτερη πλάκα είναι ότι από την εισαγωγή του βιβλίου του προκύπτει ότι μπορεί να του το έστειλε και κανάς άλλος ταχυδρομικώς ότι "φίλε, υπήρχε κι ένας Έλληνας της αρχαιότητας ο Επίκουρος που είχε πει και αυτό", το οποίο αυτό μάλλον (υποθέτω) πρέπει να βρίσκεται κάπου κοντά στην σελίδα 185 (κάπου εκεί βρήκα σε μιαν άλλη αναζήτηση ότι έχει την κατηγορία "θεός και θρησκεία"). Άρα φέξε μου και γλίστρησα μεγάλε!

Σας θύμισε κάτι το παραπάνω; Μήπως το κλασικό που κάνει πλήθος ξερολιστών τε και πολυπραγμώνων τε και παντογνωστών δηλαδή και για το οποίο -εδώ είναι το μεγάλο γέλιο- κατηγορεί όλους τους υπολοίπους; Επικαλούμαι τον δίπλα που αυτοπαρουσιάζεται ότι ξέρει και μας διαβεβαιώνει ότι έχει διαβάσει άρα για να το λέει έτσι θα είναι. Ας είναι καλά το διαδίκτυο που πλέον κι ο κάθε άσχετος μπορεί να φτιάξει ένα προφίλ γνώσεως. Δεν χρειάζονται πολλά προσόντα: αρκεί να δηλώσεις κάποια ταμπέλα (γκουχ, γκουχ, πχ άθεος, λέμε τώρα ένα απλό παράδειγμα) που προφανώς σου προσδίδει κύρος και όλα τα υπόλοιπα έρχονται μαζί με την ταμπέλα. Αυτό που εγώ ξέρω είναι ότι αυτός που διαβάζει όντως δεν έχει ανάγκη καμία απολύτως ταμπέλα. Και για να επιστρέψουμε στον χιλιοσοδομισμένο Επίκουρο, μου κάνει τρομακτική εντύπωση πως μέσα σε τόσους πολυδιαβασμένους καθώς και τάχα μου νεοεπικούρειους ούτως ειπείν λάτρεις της φιλοσοφίας του, ούτε ένας δεν έχει καταλάβει το μέγεθος της Άγνοιας και της Απάτης αλλά ακόμη χειρότερα την Απογοήτευση ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται να το ψάξει ρε γαμώτο. Δηλαδή αν βρω εγώ και πω με τον ιδιαίτερα πειστικό μου τρόπο ότι ο Επίκουρος είχε προφητεύσει την έλευση του θεανθρώπου, θα το φάνε όλοι αμάσητο και δεν θα το ψάξει κανείς; Όχι, θα το ψάξουν όλοι. Αν όμως πω ότι ο Επίκουρος είχε πει ότι δεν υπάρχει θεός επειδή υπάρχει δυστυχία, θα γινόταν ανάρπαστο. Το πιάσατε το υπονοούμενο, έτσι;

Πάμε όμως στην πρόσφατη αφορμή. Χθες είδα το εξής σκιτσάκι που με έβγαλε έξω από τα ρούχα μου:

Παντού όπου υπάρχει η εν λόγω παπάτζα, διαβάζω και ότι "δεν έχει σωθεί το αρχαίο κείμενο". Αυτό προφανώς το λένε για να δειχθεί ότι δεν υπάρχει λόγος να το ψάξετε και περαιτέρω. Έλα μου όμως που δεν μπορεί να σωθεί ρε. Αφού δεν γράφτηκε ποτέ, αφού δεν ειπώθηκε ποτέ. Πως θέλετε να σωθεί; Το μόνο που σώνεται εδώ πέρα είναι το καντήλι της Λογικής, τελειώνει, μας εγκαταλείπει οριστικά.
Προσέξτε ύφος στο κομιξάκι: με νεύρο, με απολυτότητα, με σιγουριά. Στο τέλος πετάει και το μικρόφωνο κιόλας επειδή μας... αποστόμωσε.
Και το αίσχος αυτό κυκλοφορεί ευρέως. Η σοφία του Τσαρλς Μπούφου, την οποίαν έχουν υιοθετήσει διάφοροι άλλοι μπούφοι ανά την Υφήλιο.

Το μεγάλο γέλιο ξέρετε ποιο είναι; Ότι η ρήση αυτή προήλθε στο μεγαλύτερο μέρος της από έναν χριστιανό απολογητή, ευρέθη σε ανασκαφή από κάποιον Γάλλο προτεστάντη που πέρασε από διάφορα φιλοσοφικά στάδια, στην συνέχεια έγινε ευρέως από κάποιον Σκωτσέζο φιλόσοφο και ντεϊστή, εμπλουτίστηκε από κάποιον που παριστάνει τον αναρχικό και που μεταξύ άλλων έχει βρει ενδιαφέροντα πράγματα και στον Χίτλερ και πλέον αναπαράγεται από συγκεκριμένη μερίδα ανθρώπων που παριστάνουν τους διαβασμένους, οι οποίοι θεωρητικά έχουν αρχές που εναντιώνονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σε όλους τους παραπάνω. Και κάθεσαι και αναρωτιέσαι πως διάολο φτάσαμε σε αυτήν την σχιζοφρένεια. Και το πιο ωραίο είναι ότι δεν το παίρνει χαμπάρι κανείς ρε, είναι πραγματικά απίστευτο.

Εν κατακλείδι λοιπόν, ο Επίκουρος δεν είπε ποτέ αυτήν την αηδία. Η επικούρεια φιλοσοφία είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό και σε κάποιο επόμενο σχετικό σενδόνι πολύ ευχαρίστως να κάνω πολύν κόσμο ρόμπα από αυτούς που τάχα μου παριστάνουν τους επικούρειους. Έτσι για να γελάσουμε λίγο.

Διότι το να διαβάσεις κάτι και να μην το καταλάβεις καθόλου, δεν είναι κακό.
Όπως κακό δεν είναι και το να διαβάσεις κάτι και να καταλάβεις κάτι άλλο.
Όπως κακό δεν είναι και το να σκεφτείς ότι μπορείς να βασιστείς στις γνώσεις του τάδε γνωστού σου, τον οποίον έχεις σε εκτίμηση και που να πάει το μυαλό σου ότι είναι παπάτζας και πουλάει φούμαρα.
Όπως επίσης δεν είναι κακό και το να μην διαβάζεις τίποτε. Επιλογή είναι και αυτό. Με όλα αυτά δεν έχω κανένα πρόβλημα.

Κι εγώ έχω κάνει λάθη, όπως και όλοι σε αυτόν τον κόσμο. Τα λάθη είναι το μέσον για να μάθεις και να κάνεις μετά το σωστό. Κι εγώ έχω καταλάβει λάθος, κι εγώ δεν έχω καταλάβει καθόλου κ.ο.κ. Ακόμη και από κόσμο για τον οποίον είχα άλλη άποψη την έχω πατήσει -μη νομίζετε ότι βγάζω την ουρίτσα μου απ'έξω, ακριβώς επειδή ήμουν καλόπιστος. Όμως προσπάθησα να μάθω. Ψάχνω, συνεχώς.
Γι'αυτόν τον λόγο λέμε, λοιπόν, ότι ένα βιβλίο δεν αρκεί ποτέ να το διαβάσεις μόνο μία φορά, διότι κάθε φορά ανακαλύπτεις και κάτι νέο, που σου είχε διαφύγει όλες τις προηγούμενες και αυτό ισχύει παντού και ιδίως στα φιλοσοφικά κείμενα τα οποία έχουν την εξαιρετική ατυχία (μην πω δυστυχία) να σοδομίζονται κατά το δοκούν ανάλογα με τα ψυχολογικά προβλήματα και τις χαμερπείς επιδιώξεις του καθενός που θέλει να τα χρησιμοποιήσει. Λυπάμαι πολύ, αλλά αυτή είναι η αλήθεια και όποιος την γουστάρει. Διότι σε αντίθεση με το αρχικό παράδειγμα με την ρήση του Βολταίρου που ανέφερα, εδώ δεν έχουμε κάτι ευγενές και μεγάλο παρά κάτι εντελώς κουτοπόνηρο και διαστρεβλωτικό. Έτσι, για να λέμε και τα πράγματα με το όνομά τους.

Διότι από την πλευρά μου δεν διανοούμαι καν μήτε μπορώ να ανεχθώ όταν ενώ δεν διαβάζεις παρά στηρίζεσαι αποκλειστικά στις "γνώσεις" κάποιων άλλων δίχως να τις τσεκάρεις ποτέ, έρχεσαι και μου βιάζεις ολόκληρο Επίκουρο και μάλιστα κατ' εξακολούθηση Ναι, με αυτό έχω μεγάλο πρόβλημα μεγάλε, διότι είναι συκοφαντία ενός ολόκληρου πολιτισμού, ενός ανθρώπου που δεν είναι παρών για να απαντήσει. Ο Επίκουρος δεν φταίει σε κανέναν αμαθή να χρησιμοποιείται για ιδίους λόγους. Και στην περίπτωση που κάποιος εξαπατήσει με τάχα μου γνώσεις κάποιον άλλον, το ηθικό βάρος δεν πρέπει να το φέρει εκείνος που εξαπατήθηκε αλλά αυτός που εξαπάτησε. Αυτός που την πάτησε θα πρέπει απλώς να θυμάται να ψάχνει περισσότερο.
Άντε, διότι η εκμετάλλευση της καλοπιστίας του κόσμου έχει καταντήσει επιδημία σκέτη και για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, δεν τα θέλει όλων ο κώλος, έτσι;

Κι όσον αφορά εκείνους που νομίζουν ότι κακό είναι ό,τι δεν τους κάθεται καλά ή πως κάθε κενό γεμίζει με ένα κατα φαντασίαν δεδομένο με αποτέλεσμα να προσπαθούν είτε να διαστρεβλώσουν είτε να μπουρδολογήσουν, καλά να είμαστε και θα τους χαρίσουμε και άλλες ρόμπες στο μέλλον.

Και για να κλείσω με κάτι πολύ συγκεκριμένο, το θεωρώ πολύ κρίμα άνθρωποι οι οποίοι είναι ψαγμένοι και έχουν καταβάλει πολύ σοβαρή προσπάθεια σε κάτι που πραγματικά τους ενδιαφέρει (αθεϊα, την οποίαν εγώ απορρίπτω και το έχω τεκμηριώσει άσχετα αν και ως και τέτοιον με έχουν κατηγοριοποιήσει) ή που απλώς δεν τους ενδιαφέρει να ασχολούνται με ένα θέμα που δεν τους επηρεάζει επί της ουσίας, αμφότεροι να γελοιοποιούνται από άλλους φερόμενους ομοϊδεάτες τους οι οποίοι δεν ξέρουν που τους πάν τα τέσσερα και οι οποίοι παίρνουν τους πάντες στον λαιμό τους.
Οι εσωτερικές αναζητήσεις δεν επιδέχονται ταμπέλας, κυρίες και κύριοι.

Νήφε και μέμνησο απιστείν
(Μείνε νηφάλιος και να θυμάσαι να δυσπιστείς)
Επίχαρμος