Θούριος

Έτσι λεγόταν το πατριωτικό ποίημα που είχε γράψει ο Ρήγας Φεραίος προ Εθνεγερσίας, ο οποίος είχε σχεδόν γίνει ο εθνικός ύμνος των υπόδουλων Ελλήνων (και μια διαχρονική απορία που έχω είναι το γιατί δεν είναι αυτός ο Εθνικός μας Ύμνος, δίχως φυσικά να αποτελεί μομφή για τον Σολωμό αυτό). Όπως και να'χει, τον Θούριο θα τον παραθέσω ολόκληρο στο τέλος του κειμένου. Για την ώρα προέχει κάτι άλλο...

Πλησιάζει η 25η Μαρτίου, μια γιορτή που αν μη τι άλλο έχουμε ξεχάσει τι ακριβώς συμβολίζει.
Αν ο Ρήγας ζούσε σήμερα, το πιθανότερο είναι πως αντί να γράφει τον Θούριο και να εργάζεται για τον πανεθνικό ξεσηκωμό, θα προσπαθούσε να αντικρούσει διάφορες περί ανωνυμίας κατηγορίες, μιας και το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής. Αλλά αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία μάλλον. Η ιστορία τον έχει καταγράψει ώς Ρήγα Φεραίο, Βελεστινλή και Θεσσαλό (αφού με αυτά τα ονόματα υπέγραφε).
Η επαναστατική δράση του Ρήγα ήταν πολύπλευρη, και το κυρίως "τμήμα" της συμπίπτει με τη φυγή του Ρήγα προς τη Βιέννη, απ'όπου εκμεταλλευόμενος την ελευθερία που η Δυτική Ευρώπη ήταν σε θέση να παρέχει εντατικοποίησε τις προσπάθειές του για την απελευθέρωση των συμπατριωτών του, αλλά και όχι μόνον αυτών.


Στοιχεία για τη ζωή του Ρήγα σε γενικές γραμμές βρίσκονται εύκολα, ένα ζήτημα όμως που πάντοτε με προβλημάτιζε (απ'όταν έμαθα καποια πραγμτάκια δηλαδή) ήταν και το γιατί ο Ρήγας είναι από τις πλέον υποβαθμισμένες προσωπικότητες της Ελληνικής Εθνεγερσίας, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες. Δυστυχώς στοιχεία δεν υπάρχουν, αλλά θα πω 2-3 πραγματάκια επί τούτου.
-Κατ' αρχήν ο Ρήγας είχε γνωριστεί με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στην Ρωσία, ας το κρατήσουμε αυτό διότι θα να μας χρειαστεί.
-Επίσης μια εξαιρετικά σημαντική πληροφορία που όμως απουσιάζει διαχρονικά είναι το όνομα με το οποίο ο Ρήγας ζούσε στη Βιέννη, διότι εδώ αρχίσουν τα προβλήματα: η δράση του Ρήγα ήταν κατά κύριο λόγο σε θεωρητικό επίπεδο, αν και για κάποιο διάστημα είχε υπάρξει και αρματωλός. Δεδομένου ότι η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν ακόμη ισχυρή και διέθετε πάμπολλες αντιπροσωπείες, θα ήταν αν μη τι άλλο λίγο περίεργο να ζούσε στη Βιέννη ως Ρήγας Φεραίος και να υπέγραφε τα επαναστατικά του κείμενα επίσης ως Ρήγας Φεραίος. Όταν τον συνέλαβαν οι αρχές της Βιέννης, οι πληροφορίες προέρχονταν από πληροφορίες διαφόρων βιογράφων, από άρθρα κλπ. Τελικώς τον άφησαν ελεύθερο διότι δεν είχαν καταφέρει να στοιχειοθετήσουν ουσιαστικό κάτι εις βάρος του, αναφορικά με τυχόν επαναστατική δράση (σημειωτέον, η Ευρώπη τότε ήταν στην εποχή του Ναπολέοντα και της γαλλικής επαναστάσεως, σε εποχές περίεργες δηλαδή), ως εκ τούτου, οι αυστριακές αρχές δεν μπορούσαν να τον παραδώσουν στους Οθωμανούς, από τους οποίους ήταν καταζητούμενος. Είναι δηλαδή λίγο τρελός να υπέγραφε τα κείμενά του ως Ρήγας Φεραίος και να ζούσε κι επώνυμα ως Ρήγας Φεραίος (διότι παντού αυτό υπονοείται), έτσι αυτή η έλλειψη πληροφοριών για ένα τόσο σημαντικό πρόσωπο της νεότερης ελληνικής ιστορίας με προβληματίζει.
-Ήταν πάρα πολύ επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και (όπως και ο Αδαμάντιος Κοραής) πίστευε πως ήταν ένα από τα σημαντικότερα "όπλα" που έπρεπε να χρησιμοποιήσουν οι Έλληνες προκειμένου να αναστηθούν. Κρατήστε το και αυτό διότι θα μας χρειαστεί.
Σε αυτό το σημείο ας κάνω μια "παρένθεση", που αν και θα φανεί σαν επίλογος ουσιαστικά είναι αναπόφευγκτη.


Το συγγραφικό του έργο ήταν πλούσιο. Δεν άρχιζε και τελείωνε μόνο στον Θούριο όπως νομίζει αρκετός κόσμος, αλλά μεταξύ άλλων είχε φτιάξει και τη διαβόητη Χάρτα, ενώ είχε συντάξει Σύνταγμα των Ελλήνων με 124 άρθρα, την Προκήρυξη καθώς και το Επαναστατικό Μανιφέστο μεταξύ άλλων. Τα δύο τελευταία έργα του, έμελλε δυστυχώς να είναι και τα τελευταια του όμως: προσπαθόντας να τα περάσει στην Ελλάδα, ήρθε σε συνεννόηση με τον Έλληνα έμπορο στην Τεργέστη, Αντώνη Νιώτη. Η επιστολή του όμως έπεσε στα χέρια του βοηθού του εμπόρου, Δημητρίου Οικονόμου, ο οποίος με τη σειρά του κατέδωσε και τους δύο στις αυστριακές αρχές. Πλέον οι Αυστριακοί ήταν σε θέση να συλλάβουν τον Ρήγα, όπως και έκαναν την 1η Δεκεμβρίου 1797. Στη συνέχεια τον παρέδωσαν στους Οθωμανούς στο Βελιγράδι στις 10 Μαίου 1798, οι οποίοι και τον φυλάκισαν στον Πύργο του Νεμπόιτσα. Ο Ρήγας και άλλοι 7 πατριώτες σύντροφοί του στραγγαλίστηκαν στις 24 Ιουνίου 1798. Τα πτώματά τους πετάχτηκαν στον Δούναβη.


Για να κάνω τώρα μια δική μου ανακεφαλαίωση. Κατ' αρχήν ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός ήταν άμεση απόρροια της Αναγέννησης, η οποία Αναγέννηση ήταν ως γνωστόν κάτι που η ελληνική εκκλησία (έστω και υπό τους Οθωμανούς ακόμη) δεν ήθελε καν ν'ακούει. Εξ'άλλου η Αναγέννηση κατά κύριο λόγο στηρίχθηκε στον Γεώργιο Πλήθωνα Γεμιστό ο οποίος είχε φύγει από το Βυζάντιο σχεδόν κλοτσηδόν (όπερ μεθερμηνευόμενο, για να σώσει τη ζωή του). Συνεπώς ο Ρήγας ήταν επιμορφωμένος και γαλουχημένος μέσα από αρχές και αξίες τις οποίες η ελληνική εκκλησία δεν είχε και σε ιδιαίτερα μεγάλη εκτίμηση (μην πω κανά βαρύτερο ότι τις αντιμαχόντας λυσσαλέα κιόλας. Γνωστό και διαχρονικό το "μακάριοι οι πτωχοί τω πνευματι άλλωστε"). Το συγγραφικό του έργο ουσιαστικά ήταν αυτό που αποτέλεσε τη "μαγιά" για να δημιουργηθεί η Φιλική Εταιρία το 1814 από τους Ξάνθο-Σκούφα-Τσακάλοφ. Επίσης, ως προανέφερα, ο Ρήγας είχε γνωρισθεί με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Ρωσία, με τον οποίον διέφυγαν στη συνέχεια μαζί προς το Ιάσιο. Kοινό σημείο των δύο τελευταίων αναφορών: τόσο οι Φιλικοί όσο και ο Υψηλάντης είχαν αφορισθεί από την Εκκλησία με ένα κατάπτυστο κείμενο. Δεδομένου ότι από την ιδιαιτέρως σκοτεινή Συνθήκη των Μεδιολάνων οπότε και ουσιαστικά πρωτοεμφανίζεται επισήμως ο Χριστιανισμός και μέχρι τις ημέρες που εξετάζουμε το χρονικό διάστημα εκτείνεται σε περίπου 15 αιώνες, είναι σαφές (και όντως πρέπει να γίνει εξίσου κατανοητό) ότι το συγγραφικό έργο του Ρήγα αν και μόνο τους υπόδουλους Έλληνες είχε ως αποδέκτες, στην πραγματικότητα εξελίφθη ως εχθρικό όχι μόνο από τους Οθωμανούς αλλά πιθανώς και από την ελληνική εκκλησία η οποία αποδεδειγμένα ήταν κατά της ΕΘνεγερσίας. Γιατί αυτό; Η άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τον Μωάμεθ Β' στην πραγματικότητα μόνο μια επίδραση είχε πάνω στους Έλληνες (φαινομενικά τουλάχιστον): άλλαξαν την υποτέλειά τους, από τον Πατριάρχη στον Σουλτάνο. Ούτε πριν ήταν ελεύθεροι, ούτε μετά. Το ίδιο συνέβη και με τον πατριάρχη: από εκεί που ήταν υποχρεωμένος να αναγνωρίζει τα πρωτεία του Πάπα (που ήταν και ο λόγος για το σχίσμα και τα υπόλοιπα περί δόγματος είναι πολύ μεταγενέστερα και αστειότατα), στη συνέχεια έπρεπε να τα υποβάλει στον Σουλτάνο. Στη μια περίπτωση ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως δεν το ήθελε, στην άλλη ήταν ευγνώμων. Η διαφορά είναι ότι ο Μωάμεθ όντας προνοητικότατος, επέτρεψε στον εκάστοτε Πατριάρχη, αρχής γεννομένης από τον εξαιρετικά σκοτεινό και αμφιλεγόμενο Γεννάδιο Σχολάριο, να είναι ποιμενάρχης των Ελλήνων, όχι για άλλον λόγο παρά για δυο καθαρά πρακτικούς: α)η συνεχής επέλαση κατά του Βυζαντίου είχε αποδυναμώσει αρκετά τις οθωμανικές δυνάμεις και β) οι Δυτικοί ήταν κατά πολύ ισχυρότεροι από τους Ανατολικούς, οπότε η συνέχιση του πολέμου δεν ωφελούσε. Έτσι, παραχωρόντας προνόμια στον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ουσιαστικά επέτρεπε να συνεχιστεί η φαγωμάρα ανάμεσα στις 2 εκκλησίες και ως γνωστόν το ρητό "διαίρει και βασίλευε" έχει διαχρονική ισχύ. Με τυχόν επανάσταση των Ελλήνων λοιπόν ο κίνδυνος αποδυνάμωσης -και κυρίως απώλειας των κεκτημένων- της εκκλησίας ήταν ορατός. Έτσι ο Ρήγας πιθανώς να απέκτησε έναν επιπλέον εχθρό, και δη ισχυρότατο.
Θα μου πείτε τώρα, ότι ποτέ δεν αναφέρθηκε κατά της εκκλησίας. Σωστά. Η πρώτη απάντηση που έχω να δώσω είναι ότι επί της ουσίας ουδείς είχε τολμήσει να τα βάλει με την εκκλησία ευθέως, γεγονός αν μη τι άλλο εντυπωσιακό, αφού μιλάμε είτε για ανθρώπους οι οποίοι πολλές φορές έπαιρναν το όπλο να πολεμήσουν τους Τούρκους σχεδόν ημιθανείς, είτε για ανθρώπους (όπως ο Ρήγας) που επέλεγαν ενσυνείδητα να ζουν διαρκώς μέσα στον κίνδυνο να τους δολοφονήσουν (και όχι μόνο). Ο Υψηλάντης φερ' ειπείν δίχως να έχει καταφερθεί ποτέ ανοικτά κατά της εκκλησίας αφορίσθηκε, και δη αισχρότατα. Η δεύτερή μου απάντηση στηρίζεται σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον του Θούριου, σύμφωνα με το οποίο

Νὰ σφάξωμεν τοὺς λύκους, ποὺ στὸν ζυγὸν βαστοῦν,
Καὶ Χριστιανούς, καὶ Τούρκους, σκληρὰ τοὺς τυραννοῦν.

που μου γεννά πολλές απορίες. Αν ο συγκεκριμένος στίχος έκανε λόγο μόνο για χριστιανούς θα μπορούσα κάλλιστα να συμπεράνω ότι εννοούσε ως εχθρούς τους Τούρκους γενικώς. Έλα όμως που μιλάει και για καταπιεζόμενους Τούρκους και τα μπερδεύει τα πράγματα. Διότι αν υποθέσουμε ότι τους Τούρκους τους καταπίεζε το καθεστώς του Σουλτάνου, τότε τους Χριστιανούς δεν είναι απαραίτητο να τους καταπίεζε μόνο το ίδιο καθεστώς, αλλά ενδεχομένως και άλλα. Στην Ελλάδα πχ είναι γνωστό ότι πέραν της εκκλησίας, την ίδια στιγμή έλυναν κι έδεναν εις βάρος του λαού και διάφοροι επιτήδειοι (πολλούς εκ των οποίων τους τιμούμε και ως ήρωες κιόλας, μόνο και μόνο επειδή πρόλαβαν κι άλλαξαν στρατόπεδο την τελευταία στιγμή, αλλά μην ανοίξω το στόμα μου τώρα).
Σημαντική υποσημείωση: ο Θούριος είναι ένα έργο επαναστατικό που απευθύνεται στους Έλληνες, πρακτικά είχε όμως και άλλα έθνη ως αποδέκτες (εξάλλου η Χάρτα του Ρήγα δεν είχε μόνο την Ελλάδα μέσα). Τον Ρήγα δηλαδή τον ενδιέφερε να ξεσηκωθούν όλα τα υπόδουλα έθνη, όχι για άλλον λόγο αλλά για να έχουν οι Έλληνες ακόμη περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Συνεπώς, αντί να αναφέρει χριστιανούς και Τούρκους (που εδώ εννοεί μουσουλμάνους) πρακτικά αναφέρεται και σε άλλους καταπιεζόμενους λαούς των Βαλκανίων, στα οποία τα πράγματα ήταν ιδιαιτέρως ρευστά (και μάλιστα η Υψηλή Πύλη ήταν γνωστή ήδη ως ο Μεγάλος Ασθενής). Ενώ λοιπόν σε όλο το ποίημα ο Ρήγας αναφέρει ονομαστικά όλους εκείνους στους οποίους απευθύνεται, στο τέλος πετάει δυο γενικούς προσδιορισμούς: χριστιανούς και τούρκους. Είναι δηλαδή πολύ πιθανόν να εννοούσε και το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ως "λύκο που βαστάει τον ζυγό", αλλά φυσικά αυτό μόνο υπόθεση μπορεί να μείνει.

Όπως και να'χει το πράγμα, το παραπάνω σενάριο έχει δύο σημεία τομής: το ένα είναι ο Ρήγας, το άλλο η ελληνική εκκλησία, η οποία ως διά μαγείας βρίσκεται να έχει κάποια ανάμειξη -αρνητική φυσικά- όχι μόνο στην ιστορία του Ρήγα, αλλά σε κάθε σημαντική για την Παλλινόρθωσή μας ιστορία. Δεν ξέρω φυσικά αν είχε ανάμειξη και στο άδοξο (όσο και φριχτό) τέλος του Ρήγα, ο καθείς όμως μπορεί να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα, όποια κι αν είναι αυτά.

Χμ, από αλλού ξεκίνησα και αλλού κατέληξα όμως, γι'άυτο ας επιστρέψω λίγο, λίγο. Μίλαγα για την 25η Μαρτίου. Πριν μερικές ημέρες, στις 14 Φεβρουαρίου για την ακρίβεια, ανέβασα τον ιδιαίτερα πύρινο και συγκινητικό λόγο του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Σήμερα ανεβάζω τιμής ένεκεν και τον Θούριο, ποίημα τουλάχιστον συγκινητικό. Ας τα διαβάσουμε αμφότερα, μπας και καταλάβουμε τι τιμούμε με την Επέτειο της 25ης Μαρτίου, διότι επί της ουσίας η ιστορική αυτή ημέρα άλλα συμβολίζει, κι εμείς τη βιάζουμε και τη μεταχειριζόμαστε ο καθένας κατά το δοκούν.
Χμ, αφιερωμένο σε όλα τα πιτσιρίκια που όταν τους ρωτούν τι γιορτάζουμε σήμερα πετούν τη μια μαλακία μετά την άλλη, αλλά και σε όσους γουστάρουν να παρουσιάζουν την ιστορία διαστρεβλωμένη κατηγορώντας όλους τους άλλους ότι τη διαστρεβλώνουν εκείνοι...

Θούριος
ἤτοι Ὁρμητικὸς Πατριωτικὸς Ὕμνος πρῶτος,
εἰς τὸν ἦχον, MIA ΠPOΣTAΓH MEΓAΛH
1797

Ὡς πότε παλικάρια νὰ ζοῦμεν στὰ στενά,
Μονάχοι σὰ λιοντάρια, σταὶς ράχαις στὰ βουνά;
Σπηλιαὶς νὰ κατοικοῦμεν, νὰ βλέπωμεν κλαδιά,
Νὰ φεύγωμ΄ ἀπ΄ τὸν Κόσμον, γιὰ τὴν πικρὴ σκλαβιά.
Νὰ χάνωμεν ἀδέλφια, Πατρίδα, καὶ Γονεῖς,
Τοὺς φίλους, τὰ παιδιά μας, κι΄ ὅλους τοὺς συγγενεῖς.
Καλλιῶναι μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωή,
Παρὰ σαράντα χρόνοι σκλαβιά, καὶ φυλακή.
Τί σ΄ ὠφελεῖ ἂν ζήσης, καὶ εἶσαι στὴ σκλαβιά,
Στοχάσου πὼς σὲ ψένουν καθ΄ ὤραν στὴ φωτιά.
Βεζύρης, Δραγουμάνος, Ἀφέντης κι΄ ἂν σταθῆς,
O Τύραννος ἀδίκως, σὲ κάμει νὰ χαθῆς.
Δουλεύεις ὂλ΄ ἡμέρα, σὲ ὅ,τι κι΄ ἂν σοὶ πῆ,
Κι΄ αὐτὸς πασχίζει πάλιν, τὸ αἷμα σου νὰ πιῆ.
Ὁ Σοῦτζος, κι΄ ὁ Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής,
Γγίκας, καὶ Μαυρογένης, καθρέπτης, εἶν΄ νὰ ἰδῆς.
Ἀνδρεῖοι Καπετάνοι, Παπάδες, λαϊκοί,
Σκοτώθηκαν κι΄ Ἀγάδες, μὲ ἄδικον σπαθί.
Κι΄ ἀμέτρητ΄ ἄλλοι τόσοι, καὶ Τοῦρκοι, καὶ Ρωμιοί,
Ζωήν, καὶ πλοῦτον χάνουν, χωρὶς καμμιὰ ΄φορμή.
Ἐλᾶτε μ΄ ἕναν ζῆλον, σὲ τοῦτον τὸν καιρόν,
Νὰ κάμωμεν τὸν ὅρκον, ἐπάνω στὸν Σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, μὲ πατριωτισμόν,
Νὰ βάλλωμεν εἰς ὅλα, νὰ δίδουν ὁρισμόν.
Οἱ νόμοι νάν΄ ὁ πρῶτος, καὶ μόνος ὁδηγός,
Καὶ τῆς πατρίδος ἕνας, νὰ γένη Ἀρχηγός.
Γιατί κ΄ ἡ ἀναρχία, ὁμοιάζει τὴν σκλαβιά,
Νὰ ζοῦμε σὰ θηρία, εἶν΄ πλιὸ σκληρὴ φωτιά.
Καὶ τότε μὲ τὰ χέρια, ψηλὰ στὸν Οὐρανόν,
Ἂς ποῦμ΄ ἀπ΄ τὴν καρδιά μας, ἐτοῦτα στὸν Θεόν.
Ἐδῶ σηκώνονται οἱ Πατριῶται ὀρθοί,
καὶ ὑψώνοντες τὰς χεῖρας πρὸς τὸν Οὐρανόν, κάμνουν τὸν ὅρκον.
Ὅρκος κατὰ τῆς Τυραννίας, καὶ τῆς ἀναρχίας.
Ὢ Βασιλεῖ τοῦ Κόσμου, ὁρκίζομαι σὲ σέ,
Στὴν γνώμην τῶν τυράννων, νὰ μὴν ἐλθῶ ποτέ.
Μήτε νὰ τοὺς δουλεύσω, μήτε νὰ πλανηθῶ,
εἰς τὰ ταξίματά τους, γιὰ νὰ παραδοθῶ.
Ἐν ὄσῳ ζῶ στὸν Κόσμον, ὁ μόνος μου σκοπός,
Γιὰ νὰ τοὺς ἀφανίσω, θὲ νάναι σταθερός.
Πιστὸς εἰς τὴν Πατρίδα, συντρίβω τὸν ζυγόν,
Ἀχώριστος γιὰ νᾶμαι, ὑπὸ τὸν Στρατηγόν.
Κι΄ ἂν παραβῶ τὸν ὅρκον, νὰ στράψ΄ ὁ Οὐρανός,
Καὶ νὰ μὲ κατακάψη, νὰ γένω σὰν καπνός. Τέλος τοῦ Ὅρκου.
Σ΄ Ἀνατολὴ καὶ Δύσι, καὶ Νότον καὶ Βοριά,
Γιὰ τὴν Πατρίδα ὅλοι, νάχωμεν μία καρδιά.
Στὴν πίστιν τοῦ καθ΄ ἕνας, ἐλεύθερος νὰ ζῆ,
Στὴν δόξαν τοῦ πολέμου, νὰ τρέξωμεν μαζύ.
Βουλγάροι, κι΄ Ἀρβανῆτες, Ἀρμένοι καὶ Ρωμιοί,
Ἀράπιδες, καὶ ἄσπροι, μὲ μία κοινὴ ὁρμή.
Γιὰ τὴν ἐλευθερίαν, νὰ ζώσωμεν σπαθί,
Πῶς εἶμασθ΄ ἀντρειωμένοι, παντοῦ νὰ ξακουσθῇ.
Ὂσ΄ ἀπ΄ τὴν τυραννίαν, πῆγαν στὴ ξενητιά,
Στὸν τόπον τοῦ καθ΄ ἕνας, ἂς ἔλθη τώρα πιά.
Καὶ ὅσοι τοῦ πολέμου, τὴν τέχνην ἀγροικοῦν,
Ἐδῶ ἂς τρέξουν ὅλοι, τυράννους νὰ νικοῦν.
H Ρούμελη τοὺς κράζει, μ΄ ἀγκάλαις ἀνοιχταίς,
Τοὺς δίδει βίο, καὶ τόπον, ἀξίαις καὶ τιμαίς.
Ὡς πότ΄ Ὀφφικιάλος, σὲ ξένους Βασιλεῖς.
Ἔλα νὰ γένης στύλος, δικῆς σου τῆς φυλῆς.
Κάλλιο γιὰ τὴν Πατρίδα, κανένας νὰ χαθῇ,
Ἢ νὰ κρεμάσῃ φούντα, γιὰ ξένον στὸ σπαθί.
Καὶ ὅσοι προσκυνήσουν, δὲν εἶναι πλιὸ ἐχθροί,
Ἀδέλφια μας θὰ γένουν, ἂς εἶναι κ΄ ἐθνικοί.
Μὰ ὅσοι θὰ τολμήσουν, ἀντίκρυ νὰ σταθοῦν,
Ἐκεῖνοι καὶ δικοί μας, ἂν εἶναι ἂς χαθοῦν.
Σουλλιώταις, καὶ Μανιώταις, λιοντάρια ξακουστά,
Ὡς πότε σταὶς σπηλαίς σας, κοιμάσθε σφαλιστά.
Μαυροβουνιοὺ καπλάνια, Ὀλύμπου σταυραητοί,
Κι΄ Ἀγράφων τὰ ξευτέρια, γεννῆτε μία ψυχή.
Ἀνδρεῖοι Μακεδόνες, ὁρμήσατε γιὰ μία,
Καὶ αἷμα τῶν τυράννων, ρουφῆστε σᾶ θεριά.
Τοῦ Σάββα καὶ Δουνάβου, ἀδέλφια Χριστιανοί,
Μὲ τ΄ ἅρματα στὸ χέρι, καθ΄ ἕνας ἂς φανῆ.
Τὸ αἷμα σας ἂς βράση, μὲ δίκαιον θυμόν,
Μικροὶ μεγάλ΄ ὀμῶστε, τυράννου τὸν χαμόν.
Λεβέντες ἀντριωμένοι, Μαυροθαλασσινοί,
O βάρβαρος ὡς πότε, θὲ νὰ σᾶς τυραννῇ.
Μὴ καρτερῆτε πλέον, ἀνίκητοι Λαζοί,
Χωθῆτε στὸ μπογάζι, μ΄ ἐμᾶς κ΄ ἐσεῖς μαζί.
Δελφίνια τῆς θαλάσσης, ἀζδέρια τῶν Νησιῶν,
Σὰν ἀστραπὴ χυθῆτε, κτυπᾶτε τὸν ἐχθρόν.
Τῆς Κρήτης, καὶ τῆς Νίδρας, θαλασσινὰ πουλιά,
Καιρὸς εἶν΄ τῆς Πατρίδος, νὰ κοῦστε τὴν λαλιά.
Κι΄ ὂσ΄ εἶστε στὴν Ἁρμάδα, σὰν ἄξια παιδιά,
Οἱ Νόμοι σας προστάζουν, νὰ βάλλετε φωτιά.
Μ΄ ἐμᾶς κ΄ ἐσεῖς Μαλτέζοι, γεννήτ΄ ἕνα κορμί,
Κατὰ τῆς τυραννίας, ριχθῆτε μὲ ὁρμή.
Σᾶς κράζει ἡ Ἑλλάδα, σᾶς θέλει σας πονεῖ,
Ζητᾶ τὴν συνδρομήν σας, μὲ μητρικὴν φωνή.
Τί στέκεις, Παζβαντζίουγλου, τόσον ἐκστατικός;
Τεινάξου στὸ Μπαλκάνι, φώλιασε σὰν ἀητός.
Τοὺς μπούφους, καὶ κοράκους, καθόλου μὴ ψηφᾶς,
Μὲ τὸν ραγιὰ ἑνώσου, ἂν θέλης νὰ νικᾶς.
Σηλίστρα, καὶ Μπραΐλα, Σμαήλι καὶ Κυλί,
Μπενδέρι, καὶ Χωτήνι, ἐσένα προσκαλεῖ.
Στρατεύματά σου στεῖλε, κ΄ ἐκεῖνα προσκυνοῦν,
Γιατί στὴν τυραννίαν, νὰ ζήσουν δὲν ΄μπορούν.
Γγιουρτζὴ πλια μὴ κοιμᾶσαι, συκώσου μὲ ὁρμήν,
Τὸν Μπρούσια νὰ μοιάσης, ἔχεις τὴν ἀφορμήν.
Καὶ σὺ ποὺ στὸ Χαλέπι, ἐλεύθερα φρονεῖς,
Πασιὰ καιρὸν μὴ χάνεις, στὸν κάμπον νὰ φανῆς.
Μὲ τὰ στρατεύματά σου, εὐθὺς νὰ σηκωθῆς,
Στῆς Πόλης τὰ φερμάνια, ποτὲ νὰ μὴ δοθῆς.
Τοῦ Μισιργιοῦ ἀσλάνια, γιὰ πρώτη σας δουλιά,
Δικόν σας ἕνα Μπέι, κάμετε Βασιλιά.
Χαράτζι τῆς Αἰγύπτου, στὴν Πόλ΄ ἃς μὴ φανῆ,
Γιὰ νὰ ψοφήσ΄ ὁ λύκος, ὀποῦ σας τυραννεῖ.
Μὲ μία καρδιὰν ὅλοι, μία γνώμην, μία ψυχή,
Κτυπᾶτε τοῦ τυράννου, τὴν ρίζαν νὰ χαθῆ.
Ν΄ ἀνάψωμεν μία φλόγα, σὲ ὅλην τὴν Τουρκιά,
Νὰ τρέξ΄ ἀπὸ τὴν Μπόσνα, καὶ ὡς τὴν Ἀραπιά.
Ψηλὰ στὰ μπαϊράκια, συκῶστε τὸν Σταυρόν,
Καὶ σὰν ἀστροπελέκια, κτυπᾶτε τὸν ἐχθρόν.
Ποτὲ μὴ στοχασθῆτε, πὼς εἶναι δυνατός,
Καρδιοκτυπᾶ καὶ τρέμει, σὰν τὸν λαγῶ κι΄ αὐτός.
Τρακόσιοι γκιρτζιαλίδες, τὸν ἔκαμαν νὰ διῇ,
Πῶς δὲν ΄μπορεῖ μὲ τόπια, μπροστὰ τοὺς νὰ ἐβγῇ.
Λοιπὸν γιατὶ ἀργῆτε, τὶ στέκεσθε νεκροί;
Ξυπνήσατε μὴν εἶσθε, ἐνάντιοι κ΄ ἐχθροί.
Πῶς οἱ Προπάτορές μας, ὁρμοῦσαν σὰ θεριά,
Γιὰ τὴν ἐλευθερίαν, πηδοῦσαν στὴ φωτιά.
Ἔτζι κ΄ ἡμεῖς, ἀδέλφια, ν΄ ἁρπάξωμεν γιὰ μιά,
T΄ ἅρματα καὶ νὰ βγοῦμεν, ἀπ΄ τὴν πικρὴ σκλαβιά.
Νὰ σφάξωμεν τοὺς λύκους, ποὺ στὸν ζυγὸν βαστοῦν,
Καὶ Χριστιανούς, καὶ Τούρκους, σκληρὰ τοὺς τυραννοῦν.
Στεργιᾶς, καὶ τοῦ πελάγου, νὰ λάμψη ὁ Σταυρός,
Καὶ στὴν δικαιοσύνην, νὰ σκύψη ὁ ἐχθρός.
O Κόσμος νὰ γλυτώση, ἀπ΄ αὔτην τὴν πληγή,
K΄ ἐλεύθεροι νὰ ζῶμεν, ἀδέλφια εἰς τὴν Γῆ. Πέρας μὲν ὧδε,
H δὲ αὖ πράξις τέρας.