Τόλμα τις πύλες ν'ανοίξεις με ορμή,
που τις κοιτά κανείς μα δεν τις πλησιάζει,
ήρθε η ώρα να δείξεις με πυγμή,
πως ο άνθρωπος μπροστά στο θείο δε δειλιάζει.
Μην τρέμεις μπροστά στην σκοτεινή σπηλιά,
που σε κατάρα μετατρέπει την κάθε φαντασία,
μα να περνάς χωρίς να δίνεις σημασία,
από το στόμιο που ξερνά της κόλασης φωτιά -
με διαύγεια το βήμα να τολμήσεις
έστω και στο Μηδέν αν τερματίσεις.
(Φάουστ, 710-719)
Ανάλαφροι θα σηκωθούμε χωρίς καθυστερήσεις
σε συγχαίρω που αποφάσισες να ζήσεις.
(Μεφιστοφελής, 2071-2072)
Πράγματι, ο θεός δεν το επέτρεψε όμως ο Φάουστους το έκανε.
(Φάουστους, ε' πράξη, σκηνή β')
που τις κοιτά κανείς μα δεν τις πλησιάζει,
ήρθε η ώρα να δείξεις με πυγμή,
πως ο άνθρωπος μπροστά στο θείο δε δειλιάζει.
Μην τρέμεις μπροστά στην σκοτεινή σπηλιά,
που σε κατάρα μετατρέπει την κάθε φαντασία,
μα να περνάς χωρίς να δίνεις σημασία,
από το στόμιο που ξερνά της κόλασης φωτιά -
με διαύγεια το βήμα να τολμήσεις
έστω και στο Μηδέν αν τερματίσεις.
(Φάουστ, 710-719)
Ανάλαφροι θα σηκωθούμε χωρίς καθυστερήσεις
σε συγχαίρω που αποφάσισες να ζήσεις.
(Μεφιστοφελής, 2071-2072)
Πράγματι, ο θεός δεν το επέτρεψε όμως ο Φάουστους το έκανε.
(Φάουστους, ε' πράξη, σκηνή β')
12 σχόλια:
Καλώς τον!! Μας έλλειψες, φίλε...
Αλλά, αποζημίωσες και με το παραπάνω.
"Faust"...! Τέλειο !
Φίλε μου, σ’ ευχαριστώ πολύ για τ’ αποσπάσματα από το
«Φάουστ» που ανέσυρες από τη λήθη! Παρεμπιπτόντως, αν
μου επιτρέπεις κάποιες παρατηρήσεις αναφορικά με την
ελληνική μετάφραση που παρέθεσες, απλώς και μόνο για να
πάρει μια ιδέα και ο μη γερμανομαθής αναγνώστης περί
του ακριβούς εννοιολογικού περιεχομένου των λέξεων
τού πρωτοτύπου, θα ήθελα να επισημάνω τα εξής:
Στον στίχο: «που τις κοιτά κανείς μα δεν τις πλησιάζει»
(Vor denen jeder gern vorüberschleicht!), το αντίστοιχο
γερμανικό ρήμα ξυπνά εντελώς διαφορετικές παραστάσεις,
αφού στην πραγματικότητα σημαίνει «περνώ από μπροστά
σιγά-σιγά για να μη γίνω αντιληπτός». Ενώ δηλαδή στην
ελληνική μετάφραση φανταζόμαστε κάποιον να μην πλησιάζει
καν προς τις πύλες, στη γερμανική εκδοχή τον βλέπουμε
να περνά σαν τον κλέφτη μπροστά απ’ αυτές μην τυχόν και
τον τσακώσουν!
Ο στίχος: «ήρθε η ώρα να δείξεις με πυγμή» (Hier ist es Zeit,
durch Taten zu beweisen), στην πραγματικότητα λέει: «ήρθε
η ώρα να αποδείξεις με πράξεις».
Ο επόμενος στίχος: «πως ο άνθρωπος μπροστά στο θείο
δε δειλιάζει» (Daß Manneswürde nicht der Götterhöhe weicht),
κανονικά λέει: «πως η αξιοπρέπεια ενός άντρα δεν κάνει πίσω
μπροστά στο μεγαλείο των θεών».
Αμέσως παρακάτω εκεί που λέει: «μα να περνάς χωρίς να
δίνεις σημασία, από το στόμιο που ξερνά της κόλασης φωτιά»,
(Nach jenem Durchgang hinzustreben, um dessen engen Mund
die ganze Hölle flammt), τη «φράση χωρίς να δίνεις σημασία»
προσωπικά θα την αντικαθιστούσα με τη λέξη «απτόητος».
Επίσης: «με διαύγεια το βήμα να τολμήσεις» (Zu diesem Schritt
sich heiter zu entschließen). Το «heiter» όμως εκφράζει διαύγεια
ουρανού, και όχι πνεύματος! Αλλιώς σημαίνει «ξέγνοιαστος,
ανέμελος, ιλαρός». Όσο δε για τον στίχο «έστω και στο Μηδέν αν
τερματίσεις» (und wär es mit Gefahr, ins Nichts dahinzufließen!),
αυτό που στην πραγματικότητα λέει είναι: «ακόμα και με κίνδυνο
να σε πάρει το ρέμα (και να σε πάει στο πουθενά)».
Στον στίχο «Ανάλαφροι θα σηκωθούμε χωρίς καθυστερήσεις»,
έχει ενδιαφέρον το ότι εδώ δεν γίνεται λόγος για απλή έγερση,
αλλά για ανύψωση στον ουρανό. Τέλος, ο αμέσως επόμενος
στίχος «σε συγχαίρω που αποφάσισες να ζήσεις» δεν λέει
ακριβώς αυτό, αλλά: «σε συγχαίρω για την καινούργια σου ζωή».
Αυτά όσον αφορά τη γλώσσα. Για τα υπόλοιπα τώρα, ότι και
να πει κανείς γι’ αυτό το αριστούργημα τής γερμανικής
λογοτεχνίας θα ήταν… περιττή πολυλογία!
Τι αξία έχι ο γάμος / στην αγάπη μας μπροστά / κι άλλοι είναι παντρεμένοι / κι όμως ζούνε χωριστά.
Ζαμπέτας
@Κώστα
Χμμμμμμμ...........
Χμμμμμμμμμμμμμμ...........
Χμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμ...........
Καταλαβαίνω τι λες και που το πας αλλά διαφωνώ (αν και με τη γενική ιδέα συμφωνώ). Πρόσεξε να δεις τι παίζει: η συγκεκριμένη έκδοση -που κατ' εμέ είναι μακράν η καλύτερη που έχει βγει στον Φάουστ του Γκαίτε- έχει ακριβώς αυτήν την ιδιαιτερότητα: ο "μεταφραστής" (Π.Μαρκάρης) την έκανε έμμετρη με ομοιοκαταληξία. Στην εισαγωγή του έργου αποσαφηνίζει τη φιλοσοφία με την οποίαν εργάστηκε. Μάλιστα, γράφει σε κάποιο σημείο και κάιτ που με εκφράζει απόλυτα (το γιατί θα το πω λίγο παρακάτω): "Πολλοί έχουν την εσφαλμένη εντύπωση ότι η μετάφραση είναι ζήτημα ερμηνείας του πρωτοτύπου. Είναι πρώτιστα ζήτημα γλωσσικού ύφους. Μπορεί να μείνει κάποιος πιστός στο πρωτότυπο αλλά να χάσει την επαφή με το γλωσσικό ύφος, οπότε να έχει πιάσει το νόημα του κειμένου αλλά δεν έχει συλλάβει το έργο τέχνης..."
Επειδή στο παρελθόν έχω δουλέψει ως μεταφραστής στα γερμανικά, μπορώ να σε διαβεβαιώσω γι'αυτό. Πόσο δε μάλλον όταν τα γερμανικά είναι μια εξαιρετικά δύσκολη γλώσσα η οποία ακόμη πιο δύσκολα αποδίδεται στα ελληνικά (και τούμπαλιν). Πάρε ένα απλό παράδειγμα -κυριολεκτικά καθημερινό. Γερμανικό ρήμα για το ελληνικό "πηγαίνω" δεν υφίσταται. Ο Γερμανός όταν θέλει να δηλώσει ότι θα πάει κάπου, το δηλώνει μέσω του μεταφορικού μέσου που θα χρησιμοποιησει: πχ, fliegen αν θα πετάξει, gehen αν πάει με τα πόδια, fahren αν πάει με αυτοκίνητο κ.ο.κ. Όταν δεις μια πρόταση που έχει κάτι δυσμετάφραστο (ή ακόμη και αμετάφραστο) αυτομάτως πας για το καλύτερο δυνατό. Η πλάκα όμως είναι ότι πολλές φορές ηχητικά ή/και κάτι φαινομενικά άσχετο μπορεί να κολλαει περισσότερο. Πχ, το ich fliege nach Athen αποδίδεται πολύ καλύτερα ως "θα πάω στην Αθήνα" παρα΄ως "θα πετάξω ως την Αθήνα". Και δεν ανέφερα τυχαία το συγκεκριμένο παράδειγμα, αφού η πρόταση ναι μεν είναι γραμμένη στον ενεστώτα αλλά υποδηλώνει μέλλοντα (τον οποίον οι Γερμανοί συνήθως υποννοούν αντί να χρησιμοποιούν). Γενικά από τέτοιες ανακολουθίες βρίθει η μετάφραση από τα γερμανικά στα ελληνικά και τούμπαλιν. Και φυσικά μην αναφέρω το σύνηθες φαινόμενο των λέξεων που στα ελληνικά έχουν 2 ή και περισσότερα συνώνυμα που πρακτικά ποτέ δεν είναι ίδια όμως. Πάρε για παράδειγμα το weichen. Σημαίνει φεύγω και υποχωρώ. Ακόμη κι εσύ όμως το παραθέτεις ως "κάνω πίσω" (δηλ. οπισθοχωρώ). Μια πρόταση δηλαδή μπορεί νοηματικά να αποδοθεί με δεκάδες διαφορετικούς τρόπους.
Στο διά ταύτα όμως: επειδή η εν λόγω έκδοση που έχω έχει και το γερμανικό κείμενο μαζί και έχω κάνει σε αρκετά σημεία παραλληλισμούς (ακριβώς επειδή ήθελα να δω τι είδους αντιστοιχία έχει χρησιμοποιήσει ο μεταφραστής) έχω διαπιστώσει ότι ανακολουθίες δεν υφίστανται επί τις ουσίας.
Λες φερ'ειπείν πως σε κάποιον στίχο η μετάφραση λέει "ήρθε η ώρα να δείξεις με πυγμή" αλλά στην πραγματικότητα θα έπρεπε να είναι "ήρθε η ώρα να αποδείξεις με πράξεις". Συμφωνώ, αλλά δες το ως εξής: για να δείξεις κάτι με πυγμή πρέπει να πράξεις. Πυγμή (εκ του "πυξ") στα λόγια δεν υφίσταται, ήτοι η ακριβής μετάφραση που αναφέρεις εμπεριέχεται στην "ποιητική" μετάφραση του κειμένου. Και γενικά έτσι παει σχεδόν όλη η δουλειά, είναι πραγματικά πολύ λίγα τα σημεία που θα το πιάσεις πολυ οφσάιντ το κείμενο.
Και κάτι ακόμη: έχω διαβάσει κάποια στιγμή και μια κανονική μετάφραση του Φάουστ. Κάποιες εκφράσεις όντως έδειναν μιαν άλλη "μεγαλοπρέπεια" στη μετάφραση σε γενικές γραμμές όμως θεωρώ ότι έχανε σε πολλά περισσότερα σημεία απ'όσα χάνει η συγκεκριμένη δουλειά, την οποίαν και προτιμώ απείρως περισσότερο.
@Rigelian
Το γάμησες ρε... Ζαμπέτας εδώ μέσα...
Φίλε Άδη,
θυμάσαι πώς σε αποκάλεσα στο πρώτο μου σχόλιο όταν
ανακάλυψα τον Κάτω Κόσμο; «Αδελφή ψυχή» σε είπα!
Και τώρα μετά από τόσον καιρό ανακαλύπτω ότι γνωρίζεις
-και μάλιστα σε βάθος- και τη δεύτερη αγαπημένη μου
γλώσσα (την οποία κατέχω σχεδόν σε επίπεδο μητρικής):
τα Γερμανικά! Ε τώρα είναι πια να μη σε λατρέψω;
Επί της ουσίας τώρα, εννοείται ρε συ, ότι ο μεταφραστής
δεν είναι δυνατόν να αποδίδει αυτολεξεί το πρωτότυπο
κείμενο, αλίμονο! Απλώς -όπως είπα-ήθελα με τις
παρατηρήσεις μου να μπάσω τον μη γερμανομαθή
αναγνώστη στην ακριβή εικόνα, στους ακριβείς συνειρμούς
που εγείρουν οι λέξεις που πρωτοτύπως χρησιμοποιήθηκαν.
Και παρότι η ουσία πράγματι παραμένει η ίδια, σε μία
τουλάχιστον περίπτωση υπάρχει σαφής σημασιολογική
απόκλιση: το heiter, είπαμε, περιγράφει διαυγή (αίθριο)
ουρανό, αλλά όχι διαυγές πνεύμα. Πουθενά -ούτε σε ειδικά
λεξικά, ούτε στη λογοτεχνία, αλλά ούτε και στον απλό
καθημερινό λόγο, δεν έχω συναντήσει ποτέ την υποσημασία
ετούτη. Τώρα αν εσύ ή οποιοσδήποτε άλλος μάς διαβάζει
αυτή τη στιγμή, έχει υπ’ όψιν του κάτι διαφορετικό, εννοείται
πως θα ήθελα να το μάθω ΑΜΕΣΩΣ!
Επίσης διαφορετικούς συνειρμούς εγείρει όμως και η
απόδοση τού Götterhöhe με τη λέξη «θείο», αφού εδώ
στην πραγματικότητα γίνεται λόγος για θεούς (πληθυντικός).
Ο ενικός «θείο» παρότι ασφαλώς ουδόλως αποτελεί
περιοριστική διατύπωση, δεν αποκλείει και τη μονοθεϊστική
προσέγγιση. Το Götter όμως ναι .
Τέλος, αναφορικά με τα ρήματα κίνησης gehen, fahren,
fliegen, έτσι ακριβώς είναι όπως τα λες: και τα τρία στα
Ελληνικά πρέπει να αποδίδονται με το ρήμα «πηγαίνω».
Ειδικές περιπτώσεις όπου ο τρόπος μετακίνησης δεν
έχει καμία σημασία, φυσικά υπάρχουν. Όταν λόγου χάρη
λέει κανείς ότι θα πάει σε κάποιον τόπο, όχι για διακοπές,
αλλά για ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, τότε άνετα
μπορεί να χρησιμοποιήσει το gehen -κι ας μην πάει
με τα… πόδια! Ή μπορεί να πάρει ένα τροπικό, για
παράδειγμα το wollen και να παραλείψει εντελώς το
απαρέμφατο στο τέλος τής κύριας (ή στο προτελευταίο
πεδίο τής δευτερεύουσας):
Ich will nach Deutschland (εννοείται: fliegen ή fahren).
Ανάλογο φαινόμενο υπήρχε μάλιστα και στην Αρχαία
Ελληνική όπου το απαρέμφατο ενίοτε μπορούσε να
παραλειφθεί:
«Εγώ μεν εις το βαλανείον βούλομαι (εννοείται: ιέναι)».
Χμμμμμμμ... βασικά αν το συνεχίσουμε όχι εισαγωγή των μη γερμανομαθών στα γερμανικα΄θα είναι, αλλά πλήρης αποστροφή! Δε νομίζω να είναι σε θέση να καταλάβει κανείς αυτά που λέμε! :):):)
Όπως και να'χει, ισχύει αυτό που σου'γραψα στην αρχή: συμφωνώ με τη γενική ιδέα που παραθέτεις αλλά διαφωνώ σε όλα τα υπόλοιπα! :):)
Α, παρεμπιπόντως, τα γερμανικά είναι κυριολεκτικά αρχαία ελληνικά μεταφρασμένα, προφανώς το γνωρίζεις αυτό! :)
Xμμμ, προτού συμφωνήσω ή διαφωνήσω και επειδή σε καμία
περίπτωση δεν θα ήθελα τώρα να μπω σε… επικίνδυνα χωράφια,
μία διευκρίνιση, αν είναι δυνατόν: αναφέρεσαι στην επιρροή μέσω
τής μετάφρασης τού Λουθήρου, στην προγενέστερη επιρροή
μέσω των Λατινικών ή μήπως σε κάτι άλλο πιο βαθύ, μα -αν είναι
αυτό- προς το παρόν ατεκμηρίωτο και επιστημονικά μη αποδεχτό;
Έχουμε όρεξη γι'αστειάκια, ε; :):)
;;;;????....
Α, τι σύμπτωση! Το ίδιο σκέφτηκα κι εγώ! :):)
Μα ξέρω 'γώ; Ανάθεμα αν κατάλαβα και τίποτα απ'αυτο που έγραψες!
Οπότε τι ποιο καλό από το να πούμε: «Δε γαμιέται μ’ αυτή τη ζέστη…
Το λύνουμε κάποια άλλη φορά!». ;-)
Δημοσίευση σχολίου